Πριν από 10 χρόνια, όταν η Ευρώπη βρισκόταν στη δίνη της κρίσης της ευρωζώνης, η Γερμανία πρωτοστάτησε στην προσπάθεια για λιτότητα, με την ελληνική κοινωνία να βιώνει καθημερινά τις επιπτώσεις εκείνων των πολιτικών. Σήμερα, η υπόλοιπη Ευρώπη είναι… έξαλλη με τις μεγάλες δαπάνες της Γερμανίας για ενεργειακές επιδοτήσεις, καθώς τα κράτη-μέλη του μλοκ εκφράζουν φόβους ότι δυνητικά θα μπορούσαν να μεγαλώσουν σε τεράστιο βαθμό το χάσμα ανάμεσα στα πλούσια και τα φτωχότερα κράτη. Φυσικά, το γεγονός ότι η εξάρτηση του Βερολίνου από το ρωσικό φυσικό αέριο ήταν αυτή που συνέβαλε εξαρχής στην πρόκληση της ενεργειακής κρίσης ολόκληρου του μπλοκ δεν μπορεί να ξεπεραστεί από τους Ευρωπαίους που βλέπουν την Γερμανία να προσπαθεί να διαφύγει τώρα μόνη της από την κρίση.
Οι διαφωνίες εντός της ΕΕ ολοένα και αυξάνονται -με ισχυρές χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία να εκφράζουν τις ξεκάθαρες αντιρρήσεις τους σχετικά με το τεράστιο πακέτο των 200 δισ ευρώ που όπως ανακοίνωσε το Βερολίνο πριν από λίγες ημέρες θα χρησιμοποιηθούν για να απαλύνει τους Γερμανούς καταναλωτές και τις επιχειρήσεις της χώρας από τις «βαριές» επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης. Τα παράπονα αυτά φαίνεται τώρα ότι είναι πιθανό να αναζωπυρωθούν στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ την Παρασκευή στην Πράγα, όπου οι ηγέτες θα ασχοληθούν με το ζήτημα της αύξησης του ενεργειακού κόστους και των οικονομικών συνεπειών του. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι πριν από λίγες μόνο ώρες οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών διαμήνυσαν μετά το Eurogroup ότι τα οριζόντια μέτρα στήριξης των κυβερνήσεων πρέπει να σταματήσουν και να δίνονται στοχευμένες βοήθειες στους ευάλωτους.
«Η Γερμανία έδειξε ένα μεγάλο μεσαίο δάχτυλο στην υπόλοιπη Ευρώπη με αυτό το πακέτο», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ. «Αυτό έχει ανεβάσει πραγματικά το “θερμό” κλίμα με τις άλλες χώρες», πρόσθεσε ο ίδιος, σύμφωνα με το Politico.
Το πάγιο… πρόβλημα της ισχυρής γερμανικής οικονομίας
Οι… βαθιές τσέπες της ισχυρότερης οικονομίας της Ευρώπης είναι ένα μακροχρόνιο θέμα διαμάχης που υποδαύλισε και τα προβλήματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, όταν οι χώρες «έριξαν» δισεκατομμύρια σε κεφάλαια διάσωσης των οικονομιλων τους. Το «πρόβλημα» είναι ότι η τεράστια οικονομική δύναμη της Γερμανίας τής επιτρέπει να διασώζει την οικονομία της, ενώ φτωχότερα έθνη λυγίζουν, ανοίγοντας μεγάλες διαιρέσεις στην ενιαία αγορά, καθώς οι γερμανικές εταιρείες κερδίζουν ένα κρατικά χρηματοδοτούμενο πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους.
Τα έθνη λένε ότι η Γερμανία έχει το βάρος της ευθύνης να επιδείξει αλληλεγγύη και όχι μόνο να φροντίσει τον εαυτό της -κυρίως λόγω του ρόλου του Βερολίνου που βοήθησε την Gazprom να εδραιώσει την κυριαρχία της στην Ευρώπη και επειδή η επιδίωξη της Γερμανίας για νέες προμήθειες φυσικού αερίου ανεβάζει τις τιμές για όλους.
«Οι Γερμανοί ανησυχούν περισσότερο για την προμήθεια φυσικού αερίου παρά για την τιμή, αλλά για τις άλλες 26 χώρες δεν είναι έτσι», δήλωσε ο Ιταλός υπουργός Ενέργειας Ρομπέρτο Τσινγκολάνι στην τηλεόραση της Rai την Κυριακή.
Με ένα ηχηρό «χαστούκι» προς τη γερμανική πολιτική η οποία ακολουθεί το δόγμα «θα το κάνω μόνη μου», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε επίσης τη Δευτέρα τις χώρες να συντονίσουν τα μέτρα ελάφρυνσης και να αποφύγουν την υπονόμευση της ενιαίας αγοράς.
«Οι δράσεις που αναλαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο έχουν σημαντικές δευτερογενείς επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη, επομένως μια συντονισμένη προσέγγιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι πιο κρίσιμη από ποτέ», δήλωσε τη Δευτέρα ο επίτροπος Οικονομίας της ΕΕ Πάολο Τζεντιλόνι, μετά τη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών.
Ακόμη και ο απερχόμενος πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι προέβη σε μια σπάνια επίπληξη κατά της Γερμανίας. «Δεν μπορούμε να χωριστούμε ανάλογα με τα δημοσιονομικά περιθώρια ελιγμών μας, χρειαζόμαστε αλληλεγγύη», δήλωσε την Πέμπτη.
Ο Γκίντο Κροσέτο, συνιδρυτής του κόμματος Αδελφοί της Ιταλίας, το οποίο αναμένεται να ηγηθεί της επόμενης ιταλικής κυβέρνησης, δήλωσε στο Twitter ότι η απόφαση της Γερμανίας «που δεν συμφωνήθηκε, δεν μοιράστηκε, δεν κοινοποιήθηκε, απειλεί στις ρίζες της τη λογική της Ένωσης». Το Παρίσι εμφανίστηκε επίσης ενοχλημένο.
«Είναι σημαντικό να διατηρήσουμε τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών της ευρωζώνης και μεταξύ των κρατών μελών γενικότερα», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Μπρουνό Λε Μαίρ, προσερχόμενος τη Δευτέρα σε συνάντηση των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στο Λουξεμβούργο. «Αν δεν υπάρξει διαβούλευση, αν δεν υπάρξει αλληλεγγύη, αν δεν υπάρξει στοχευμένη στήριξη των επιχειρήσεων, αν δεν υπάρξει σεβασμός των ισότιμων όρων ανταγωνισμού, κινδυνεύουμε με κατακερματισμό της ευρωζώνης».
Ρίχνοντας λάδι στη φωτιά, το γεγονός ότι η Γερμανία μπλοκάρει τις εκκλήσεις για ένα ανώτατο όριο φυσικού αερίου σε ολόκληρη την ΕΕ για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης δεν ενισχύει, επίσης, την υπόθεσή της.
Οι παλιές συνήθειες… πεθαίνουν γρήγορα
Αφού υπήρξε το πρότυπο της αυστηρής δημοσιονομικής ορθότητας, επιμένοντας ότι τα μέτρα λιτότητας αποτελούσαν μέρος των όρων διάσωσης χωρών όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης, το Βερολίνο προεδρεύει τώρα ενός τεράστιου πακέτου δαπανών. Ακόμη και το ίδιο το Ομοσπονδιακό Ελεγκτικό Συνέδριο της Γερμανίας επέκρινε τη χρηματοδότηση του σχεδίου, το οποίο φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με δεκαετίες γερμανικού δημοσιονομικού συντηρητισμού.
Η ανακοίνωση του νέου πακέτου έρχεται μόλις λίγες εβδομάδες αφότου ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ δήλωσε στο Politico ότι η Γερμανία και η ΕΕ πρέπει να επιστρέψουν στην αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία.
Όσον αφορά όμως στην ενεργειακή «γενναιοδωρία», ο Λίντνερ υπερασπίστηκε την κίνηση αυτή στο Λουξεμβούργο τη Δευτέρα. «Τα μέτρα είναι αναλογικά με τη γερμανική οικονομία και μέχρι το έτος 2024 και σύμφωνα με όσα κάνουν οι άλλοι στην Ευρώπη», δήλωσε.
Τεχνικά, οι δαπάνες θα κατηγοριοποιηθούν στο πλαίσιο του ταμείου οικονομικής σταθεροποίησης που δημιουργήθηκε για τον κορονοϊό. Άλλωστε η απόφαση της Γερμανίας να παρουσιάσει ένα φιλόδοξο πακέτο στήριξης θυμίζει την έναρξη της πανδημίας COVID πριν από δύο και πλέον χρόνια, όταν η τότε καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ήθελε να προχωρήσει με σχέδια για τη στήριξη της δικής της οικονομίας.
Αυτό οδήγησε σε κατηγορίες των υπολοίπω εταίρων ότι το Βερολίνο στρεβλώνει τον ανταγωνισμό σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς δεν μπορούν όλες οι χώρες της ΕΕ να αντέξουν τα ίδια οικονομικά τέτοια μέτρα. Τελικά, η ΕΕ αντέδρασε δημιουργώντας το ιστορικό ταμείο αποκατάστασης του κορονοϊού, ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά η γερμανική κυβέρνηση έχει επανειλημμένα επιμείνει ότι αυτή ήταν μια «εφάπαξ» λύση που δεν θα επαναληφθεί.
Τότε, όπως και τώρα, η Γερμανία είχε το δημοσιονομικό περιθώριο να στηρίξει την οικονομία της. Αλλες χώρες δεν την είχαν, όπως δεν την έχουν και σήμερα.
Όπως το έθεσε ο Γάλλος Επίτροπος Τιερί Μπρετόν στο Twitter: «Ενώ η Γερμανία έχει την πολυτέλεια να δανειστεί 200 δισ. ευρώ από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, ορισμένα άλλα κράτη μέλη δεν μπορούν. Πρέπει να σκεφτούμε επειγόντως πώς να προσφέρουμε στα κράτη μέλη -που δεν έχουν αυτό το δημοσιονομικό περιθώριο ελιγμών- τη δυνατότητα να στηρίξουν τις βιομηχανίες και τις επιχειρήσεις τους».
Λίγη η… συμπάθεια για τους Γερμανούς
Η επικείμενη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης της ΕΕ είναι ορατή πάνω από την ολοένα και πιο έντονη συζήτηση σχετικά με την πρόσφατα σπατάλη της Γερμανίας. Το σύμφωνο, το θεμέλιο του συστήματος δημοσιονομικής εποπτείας της ΕΕ, τέθηκε στον «πάγο» κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αλλά η Επιτροπή είναι τώρα έτοιμη να ανακοινώσει την αναμόρφωση του συστήματος, η οποία θα τεθεί σε ισχύ από το 2024.
Ενώ οι δύο θεμέλιοι λίθοι των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ θα παραμείνουν -αφενός οι χώρες πρέπει να τηρούν δημόσιο έλλειμμα 3% του ΑΕΠ και αφετέρου αναλογία χρέους προς ΑΕΠ 60%- το σύμφωνο θα περιλαμβάνει ένα νέο στοιχείο ευελιξίας που πριν από δέκα χρόνια θα χαρακτηριζόταν «κατάρα». Συγκεκριμένα, η Επιτροπή προτείνει να καταργηθεί η υποχρέωση για τις χώρες με χρέος υψηλότερο από το 60% του ΑΕΠ, να μειώνουν το χρέος τους ετησίως κατά 1/20 του ΑΕΠ. Θα δοθεί επίσης στις χώρες περισσότερος χρόνος για να μειώσουν το μέγεθος του χρέους τους.
Μεγάλο μέρος της πολιτικής δυναμικής για την αναθεώρηση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης προήλθε από το Παρίσι. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Ιταλός ομόλογός του Μάριο Ντράγκι ζήτησαν να μεταρρυθμιστούν οι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ ώστε να αντικατοπτρίζουν «μια νέα στρατηγική ανάπτυξης» και να διασφαλίζουν «επαρκείς βασικές δαπάνες για το μέλλον». Η επερχόμενη ιταλική κυβέρνηση αναμένεται να «υιοθετήσει» τη θέση του Ντράγκι, ενώ ακόμα και χώρες που είχαν υψώσει τη σημαία της λιτότητας, όπως οι Κάτω Χώρες, μετριάζουν τις απαιτήσεις τους για δημοσιονομική σύνεση.
Επίσης, την ίδια ώρα «αναβοσβήνουν» προειδοποιητικές ενδείξεις σχετικά με τις επιπτώσεις των κρατικών ενισχύσεων της γερμανικής σφοδρής ενεργειακής εκτόξευσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τονίσει ότι εναπόκειται σε κάθε κράτος – μέλος, που εισάγει το μέτρο, να προσδιορίσει εάν οι δαπάνες συνιστούν κρατική ενίσχυση και να το κοινοποιήσει στην Επιτροπή. Ωστόσο, αξιωματούχος της Επιτροπής τόνισε τη σημασία των ίσων όρων ανταγωνισμού και των «οριζόντιων κανόνων που ισχύουν για όλους». Υπάρχει ένα προσωρινό πλαίσιο για την κρίση, το οποίο επιτρέπει ευελιξία , ώστε να μπορέσουν οι χώρες να επωμιστούν το οικονομικό βάρος που δημιουργήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Μαργκρέτε Βεστάγκερ, επίτροπος αρμόδια για την πολιτική ανταγωνισμού, δεσμεύτηκε να επανεξετάσει το πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων αυτόν τον μήνα για να επιτρέψει στις χώρες να αντιμετωπίσουν την κρίση των τιμών της ενέργειας. Δεν είναι ακόμη σαφές εάν το πακέτο του Βερολίνου θα αξιολογηθεί βάσει του νέου πλαισίου -το οποίο βρίσκεται επί του παρόντος υπό διαβούλευση μεταξύ των Βρυξελλών και των χωρών της ΕΕ- ή βάσει του παλαιού.
Το θέμα είναι πιθανό να κορυφωθεί στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ αργότερα αυτή την εβδομάδα, όταν οι ηγέτες θα συζητήσουν πώς θα σχεδιάσουν μια απάντηση σε ολόκληρη την ΕΕ στην ενεργειακή κρίση και θα αντιμετωπίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία.
Ως η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, αυτό που συμβαίνει στη Γερμανία έχει σημασία. Αλλά το Βερολίνο μπορεί να διαπιστώσει ότι έχει περιορισμένη στήριξη από άλλες χώρες της ΕΕ, τη στιγμή που πολλοί πιστεύουν ότι μια ενιαία απάντηση είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστούν οι τεράστιες οικονομικές προκλήσεις που αναμένονται αυτόν τον χειμώνα.
Ο Αντρέα Φεράτσι, γερουσιαστής του Δημοκρατικού Κόμματος της Ιταλίας, ήταν κατηγορηματικός σχετικά με το διακύβευμα.
Έγραψε στο Facebook: «Αν συνεχίσει να κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, δεν θα έχουμε πια μια ενωμένη Ευρώπη, αλλά μια ηγεμονία των ισχυρότερων χωρών, με πρώτη τη Γερμανία, η οποία θα αποδυναμώσει όχι μόνο την ΕΕ αλλά και όλες τις άλλες».
