Της Ελένης Τσαγκά
Τον τελευταίο χρόνο έχει συμβεί μία «κοσμογονική» αλλαγή στον τομέα του τρόφιμου στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Εγκρίνονται το ένα μετά τα άλλο τα έντομα για βρώση, αρχής γενομένης από τα αποξηραμένα κίτρινα σκουλήκια που τον περασμένο Μάιο εγκρίθηκαν από την EFSA ως νέο τρόφιμο. Ακολούθησε η αποδημητική ακρίδα και ο οικόσιτος γρύλος, άλλες εννέα αιτήσεις βρίσκονται ήδη υπό αξιολόγηση από την EFSA και άλλες 20 περιμένουν στη σειρά, προκειμένου να εγκριθούν και να κυκλοφορήσου στην Ευρωπαϊκή αγορά, αλλά ο δρόμος είναι ήδη ανοιχτός και… στρωμένος με λουλούδια!
Γιατί τώρα;
Ένα μεγάλο ερώτημα που αιωρείται είναι γιατί τόση… πρεμούρα; Και, γιατί τώρα; Η απάντηση είναι απλή και απόλυτα τεκμηριωμένη: Διότι αν και προς το παρόν δεν είναι εμφανές – τουλάχιστον στον Δυτικό κόσμο-, το πρόβλημα της παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας γιγαντώνεται λόγω της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού, τα υπάρχοντα διατροφικά πρότυπα και τα μέσα παραγωγής τροφίμων είναι πλέον μη βιώσιμα και σύμφωνα με τον ΠΟΥ η εντομοφαγία μπορεί να δώσει τη λύση. Επιπλέον η παραγωγή εντόμων έχει πολύ μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα (τα έντομα μπορούν να παραχθούν μαζικά με πολύ χαμηλότερα επίπεδα χρήσης γης, νερού, λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, ζωοτροφών, ενέργειας και άλλων πόρων) καθώς εκπέμπονται πολύ λιγότεροι ρύποι και αέρια θερμοκηπίου, σε σύγκριση με την παραγωγή βοοειδών χοίρων και πουλερικών (χρειάζονται 20 κιλά τροφής για να παραχθεί ένα κιλό πρωτεΐνης από μια αγελάδα και, μόλις 1,7 κιλά τροφής για 1 κιλό πρωτεΐνης από έντομα) ενώ ταυτόχρονα, χαρακτηρίζονται από μειωμένο συντελεστή μετατροπής τροφής. Γι’ αυτό και ήδη από το 2013 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, έχει καλέσει τους επιστήμονες να μελετήσουν τα έντομα από άποψη ασφάλειας αλλά και διατροφικής αξίας έτσι ώστε να προωθηθεί η κατανάλωσή τους σε περισσότερες περιοχές του ταλαιπωρημένου πλανήτη μας.
Το θέμα της ασφάλειας το έλυσε εντός του 2021 η EFSA, που επιβεβαίωσε την ασφάλεια και για τα τέσσερα είδη που εξέτασε, γνωμοδοτώντας πως είναι απόλυτα ασφαλή για ανθρώπινη κατανάλωση. Στο θέμα της διατροφικής αξίας τώρα, όπως δήλωσε στο Cibum και η Δρ. Άνθια Ματσακίδου, Ερευνήτρια Τμήμα Χημείας ΑΠΘ, τα έντομα είναι πολύ πλούσια σε πρωτεΐνη και απαραίτητα αμινοξέα, σε λίπος, μέταλλα, βιταμίνες και ίνες (χιτίνη). Είναι επίσης ευέλικτα σε εφαρμογές σε μια σειρά προϊόντων, όπως αρτοποιεία, σνακ, εναλλακτικά προϊόντα κρέατος καθώς και στην αθλητική διατροφή. Πόσο λάθος να κάνουν 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι που τα καταναλώνουν εδώ και αιώνες και για αυτούς είναι τρόπος ζωής;
Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΔΙΑΜΦΙΣΒΗΤΗΤΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΘΕΙ ΑΜΕΣΑ ΠΡΟΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΑΝ ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ «ΧΑΣΕΙ ΤΟ ΤΡΕΝΟ»
Ποιος θα ωφεληθεί;
Αυτές οι τέσσερις άδειες ανοίγουν το δρόμο για την ευρύτερη εμπορευματοποίηση των βρώσιμων εντόμων σε όλη την Ευρώπη. Εκτός του ότι οι εταιρείες που έκαναν τις αιτήσεις για έγκριση έχουν το δικαίωμα να κυκλοφορούν τα προϊόντα στα κράτη μέλη της Ένωσης και άλλοι παραγωγοί εντόμων μπορούν επίσης να τοποθετήσουν τα ίδια τρόφιμα στην αγορά, υπό την προϋπόθεση ότι τα δύο μέρη καταλήξουν σε εμπορική συμφωνία (απαιτείται φυσικά η συμμόρφωση με τους όρους που αναφέρονται στην άδεια).
Το μεγαλύτερο εμπόδιο
Το μοναδικό πλέον εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί είναι η άρνηση, η καχυποψία, και η εκδηλωμένη «αηδία» των Ευρωπαίων καταναλωτών. Αυτές οι αντιλήψεις για τα έντομα εμποδίζουν την επέκταση της παγκόσμιας αγοράς και περιορίζουν τα έντομα ως κύρια επιλογή για φαγητό αν και αυτό αναμένεται να αλλάξει αργά αλλά σταθερά.
Η απάντηση στο γιατί τα έντομα δεν αποτέλεσαν ποτέ διατροφική επιλογή για τους ευρωπαίους, βρίσκεται στο μέγεθός τους. Τα έντομα της Ευρώπης δεν είναι μεγάλα, συνεπώς, δεν παρουσίασαν ποτέ κυνηγετικό ενδιαφέρον σε αντίθεση με άλλες περιοχές (πχ του Ισημερινού). Για αυτό το λόγο οι Ευρωπαίοι δεν τα κυνήγησαν ούτε τα έφαγαν ποτέ. Είναι αξιοσημείωτο δε, ότι αυτοί που αρνούνται φανατικά και πιο εμφατικά από όλους είναι οι vegan χαρακτηρίζοντας την κατανάλωση εντόμων “ανεύθυνη και ηθικά εσφαλμένη” ! Όμως έρευνες δείχνουν ότι όλο και αυξάνονται οι καταναλωτές που θα ήθελαν να βιώσουν την αίσθηση της κατανάλωσης προϊόντων που προέρχονται από έντομα. Για αυτό και η εκμετάλλευση των εντόμων ως τροφή για τους ανθρώπους αποτελεί αδιαμφισβήτητα μία νέα ευκαιρία για την βιομηχανία τροφίμων η οποία πρέπει να κινητοποιηθεί άμεσα προς αυτή την κατεύθυνση εάν δεν θέλει να «χάσει το τραίνο». Και για να προλάβει πρέπει να μπει σε έναν εποικοδομητικό διάλογο με τους καταναλωτές.
Ευτυχώς η ταχύτητα της πληροφορίας στη σύγχρονη εποχή είναι ο μεγάλος σύμμαχος σε αυτή την επικοινωνία. Οι καταναλωτές πρέπει να ενημερωθούν για τα οφέλη της κατανάλωσης εντόμων που όπως είπαμε είναι πολύ ευέλικτα: βραστά, τηγανητά, αποξηραμένα ή ακόμα και ως πρόσθετα ή συστατικά στο μαγείρεμα όπως, αλεύρι, σκόνη ή λάδι. Ταυτόχρονα μπορούν να προσαρμοστούν στις δυτικές προτιμήσεις και να ενσωματωθούν σε διάφορα βασικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου του ψωμιού, μπισκότων ή ζυμαρικών, ενώ το λάδι από έντομα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο τηγάνισμα ή σε σαλάτες. Επιπλέον, μπορούν να αποτελέσουν βάση για εναλλακτικά προϊόντα κρέατος πχ μπιφτέκια ή γάλα από έντομα δηλαδή πιάτα που είναι πιο κοντά σε εικόνα και υφή με τις έως τώρα προτιμήσεις των Ευρωπαίων. Θα ήταν επίσης χρήσιμο οι καταναλωτές να καταλάβουν πως η στροφή στην εντομοφαγία θα μειώσει το κόστος ζωής τους.
Εν κατακλείδι
Με περισσότερα από 1 εκατομμύριο περιγραφόμενα είδη στη Γη και πάνω από 2000 που έχουν ήδη καταναλωθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου, ο κατάλογος των δυνατοτήτων για τη βιομηχανία τροφίμων από αυτόν τον ποικίλο πόρο είναι φαινομενικά ατελείωτος. Η βιομηχανία τροφίμων με βάση τα έντομα είναι ένας αναδυόμενος, πολλά υποσχόμενος κλάδος και φέρνει μία τεράστια σειρά νέων προϊόντων που προέρχονται από τη μεγαλύτερη και πιο ποικιλόμορφη, αλλά και πιο υποχρησιμοποιημένη, ομάδα οργανισμών στον πλανήτη.
