Είναι εκ παραδόσεως η μέρα της «επίσημης» κραιπάλης, που ο κόσμος το ρίχνει έξω με μπόλικο κρέας με κρασί. Ο λόγος για την Πέμπτη της δεύτερης εβδομάδας του Τριωδίου (της επονομαζόμενης Κρεατινής), που ακούει στο άκρως περιγραφικό όνομα Τσικνοπέμπτη ή Τσικνοπέφτη και φέτος τη γιορτάζουμε στις 24 Φεβρουαρίου. Ένα όνομα που τα λέει όλα. Και όντως τη μέρα αυτή, σύμφωνα με το έθιμο, η Ελλάδα τσικνίζει από άκρη σ’ άκρη καθώς το λίπος των κρεατικών στάζει στα πυρωμένα κάρβουνα.
Η προέλευση της Τσικνοπέμπτης
Η ακριβής προέλευση του εθίμου παραμένει ασαφής και χαμένη σε ένα ομιχλώδες, πολύ μακρινό παρελθόν. Τα χαρακτηριστικά της όμως, κρεατοφαγία, τσίκνισμα, οινοποσία κ.λπ., μαρτυρούν συγγένειες με τις βακχικές γιορτές των αρχαίων Ελλήνων αλλά και των Ρωμαίων, και ειδικοί εντοπίζουν τις ρίζες της εκεί. Άλλωστε, τα πολύ βαθιά ριζωμένα έθιμα και συνήθειες της προχριστιανικής εποχής συχνά τροποποιήθηκαν όσο χρειαζόταν και προσαρμόστηκαν στις επόμενες συνθήκες επιβιώνοντας έτσι κατά κάποιον τρόπο και στα χριστιανικά χρόνια. Το πολύ φαγητό και το πολύ ποτό, σήμα κατατεθέν της Τσικνοπέμπτης, θυμίζουν παλαιότερες πρακτικές που σχετίζονταν με την καρποφορία της γης. Ο λαογράφος Δημήτριος Λουκάτος (1908 – 2003) ερμηνεύει το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας ως «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης».
Γιατί Τσικνοπέμπτη και όχι …Τσικνοπαρασκευή (να μας βολεύει κιόλας;)
Το για ποιο λόγο επιλέχθηκε το έθιμο του τσικνίσματος να γίνεται Πέμπτη -και συγκεκριμένα την Πέμπτη που είναι 11 ημέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα– αυτό φαίνεται να σχετίζεται με μια άλλη ισχυρή θρησκευτική παράδοση, χριστιανική αυτή τη φορά. Καθώς για την ορθόδοξη πίστη οι μέρες Τετάρτη και Παρασκευή είναι πολύ σημαντικές μέρες νηστείας, η Πέμπτη θεωρήθηκε καταλληλότερη μέρα για «οργανωμένη» κρεατοφαγία. Επίσης δεδομένου ότι η τρίτη εβδομάδα είναι αυτή της Τυρινής, που ξεκινάει η σταδιακή αποχή από το κρέας προκειμένου οι πιστοί να προετοιμαστούν για τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής, η μεσαία βδομάδα της Κρεατινής ήταν η πιο ταιριαστή να …χαρίσει στο έθιμο την Πέμπτη της.
Πρωταγωνιστές, η τσίκνα και το γαλακτομπούρεκο
Από τα πιο συνηθισμένα είδη κρέατος είναι οι χοιρινές παντσέτες, τα λουκάνικα, τα παϊδάκια και γενικά ό,τι …στάζει λίπος για να δημιουργηθεί η απαραίτητη τσίκνα, χωρίς να λείπουν τα σουβλάκια ή ακόμη και οι τηγανιές. Από γλυκίσματα, την τιμητική τους στο παρελθόν είχαν το γαλακτομπούρεκο, οι μπακλαβάδες και οι γλυκές κολοκυθόπιτες. Σε όλη δε τη διάρκεια της Αποκριάς σημαντικό παρών έδιναν και τα γλυκά του τηγανιού, όπως οι λουκουμάδες.
Διάσημα τοπικά έθιμα της Τσικνοπέμπτης
Τα Κορφιάτικα Πετεγολέτσα. Σην παλαιά πόλη της Κέρκυρας αλλά και σε πλατείες των χωριών την Τσικνοπέμπτη γίνονται τα Πετεγολέτσα ή αλλιώς Κουτσομπολιά ή Πέτε Γόλια, ένα έθιμο με άρωμα comedia dell’ arte, που θέλει τις νοικοκυρές να βγαίνουν στα παράθυρα και να κάνουν πως κουτσομπολεύουν.
Η κότα της Κομοτηνής. Τσικνοπέμπτη σύμφωνα με το έθιμο στην Κομητηνή καψαλίζουν την κότα που θα φαγωθεί την επόμενη Κυριακή (της Απόκρεω). Τα αρραβωνιασμένα ζευγάρια ανταλλάσσουν δώρα φαγώσιμα: ο αρραβωνιαστικός στέλνει στην καλή του μια κότα, τον κούρκο, και εκείνη του στέλνει πίσω μια κότα γεμιστή και μπακλαβά, καθώς ως γνωστόν … «ο έρωτας περνάει από το στομάχι».
«Πράσινη» και vegan κριτική
Στις μέρες μας το έθιμο της Τσικνοπέμπτης όπως και αυτό του πασχαλινού οβελία βρίσκεται στο στόχαστρο οργανώσεων και πολιτών, που αντιτίθενται στην κρεατοφαγία και στην καταπάτηση των δικαιωμάτων των ζώων, αλλά και ακτιβιστών κατά της κλιματικής αλλαγής. Παραμένει πάντως ένα έθιμο βαθιά ριζωμένο στην κοινωνία, που έχει επιβιώσει στο πέρασμα του χρόνου.
