Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο γίνεται λόγος για το Secret Santa (κρυφός Άη Βασίλης)… Και αν δεν ξέρετε τι είναι αυτό, επιτρέψτε μας να σας εξηγήσουμε. Είναι ένα παιχνίδι, που παίζεται συνήθως κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, όπου διαλέγετε τυχαία ένα όνομα από μια λίστα (μπορεί να είναι οι συνάδελφοί σας ή τα μέλη της οικογένειάς σας) και στη συνέχεια τους κάνετε ένα δώρο. Αλλά δεν θα ξέρουν ότι είστε εσείς που κάνετε το δώρο. Ομοίως, πιθανότατα θα πάρετε ένα δώρο από κάποιον άλλο, αλλά δεν θα ξέρετε ποιος το προσφέρει. Αυτό, συνήθως παραμένει μυστικό και και πιθανώς εξηγεί γιατί είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος για να μπείτε στο πνεύμα των Χριστουγέννων.
Βέβαια, αυτό το παιχνίδι έχει ένα πρόβλημα, καθώς πολλοί δεν ξέρουν τι αρέσει στο άτομο που θα πρέπει να πάρουν δώρο…
Όπως γράφει ο συντάκτης του finshots, πέρυσι, πήρε ένα στυλό επειδή ο Secret Santa σκέφτηκε ότι γράφει κάθε μέρα. «Και είναι τώρα κρυμμένο σε ένα συρτάρι (συγγνώμη!). Θα μπορούσε να συμβεί και σε εσάς. Ίσως η θεία σου να σου αγοράσει μια δωροκάρτα για e-books επειδή πιστεύει ότι αγαπάς τα βιβλία. Αλλά στην πραγματικότητα μισείς να διαβάζεις στην οθόνη. Σου αρέσουν τα αληθινά βιβλία. Και έτσι, η δωροκάρτα αρχίζει σιγά σιγά να μαζεύει σκόνη. Με λίγα λόγια, τα δώρα αυτά μπορεί να είναι αρκετά αναποτελεσματικά.
Ναι, ναι, ξέρουμε ότι δεν πρέπει να το λέμε αυτό. Ειδικά επειδή είναι η εποχή των δώρων. Απλώς επαναλαμβάνουμε τα συναισθήματα των οικονομολόγων που θέλουν να… σκοτώσουν τη χαρά. Ο ισχυρισμός τους είναι ότι τα δώρα καταστρέφουν πραγματικά την αξία. Έχουν ακόμη και έναν όρο για αυτό — «η απώλεια βάρους του δώρου».
Όπως τονίζουν, πρόκειται για την αξία (ή την τιμή) που καταστρέφεται όταν το δώρο αλλάζει χέρια. Ή για να το θέσουμε πιο απλοϊκά, είναι το χάσμα μεταξύ του πόσα ξόδεψε ο δωρητής και του πόσο εκτιμά το δώρο ο παραλήπτης.
Και ο οικονομολόγος Joel Waldfogel είχε μερικούς αριθμούς για να υποστηρίξει αυτή τη θεωρία.
Το 1993, συγκέντρωσε 86 προπτυχιακούς φοιτητές και τους ρώτησε αν τους άρεσαν τα χριστουγεννιάτικα δώρα τους. Αλλά ένα απλό «ναι» ή «όχι» δεν θα του έλεγε τίποτα. Τους ρώτησε λοιπόν, «Πόσα θα είχατε πληρώσει για τα αντικείμενα που σας είχαν δώσει;»
Και τι βρήκε;
Λοιπόν, τα πραγματικά δώρα κόστισαν συνολικά 438,20 δολάρια. Αλλά οι μαθητές ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν μόνο 313,40 δολάρια για αυτά τα δώρα. Επανέλαβε τη μελέτη μερικούς μήνες αργότερα. Και τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια. Επομένως, κατ’ αρχήν, το να χαρίζεις κάτι διαβρώνει αυτόματα την αξία του κατά 10-30%.
Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά παρόμοια και στην Ινδία. Το 2017, ο Parag Waknis, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ambedkar του Δελχί και οι συνεργάτες του έκαναν έρευνα σε φοιτητές που πήγαιναν κολέγιο στη Μαχαράστρα σχετικά με τα δώρα. Διαπίστωσαν ότι υπήρχε μέση «απώλεια βάρους» περίπου 15%.
Ο λόγος για αυτό είναι απλός — υπάρχει ασυμμετρία πληροφοριών. Κανείς δεν σε ξέρει καλύτερα από…εσένα! Επομένως, δεν έχει σημασία πόσο σκληρά προσπαθεί ο δωρητής. Ή πόσο καλά επιλέγουν. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ξεφύγουν.
Βέβαια, υπάρχει μια άλλη οπτική εδώ.
Ας υποθέσουμε ότι τροποποιούσατε την ερώτηση του Joel Waldfogel. Ετσι, δεν ρωτάτε τους ανθρώπους πόσα θα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν για το δώρο, αλλά «πόσα χρήματα θα δέχονταν για να δώσουν το δώρο;» Τι λέει ο κόσμος; Λοιπόν, αυτό ήθελαν να καταλάβουν οι ερευνητές Thomas K. Bauer και Christoph M. Schmid.
Έτσι έθεσαν αυτή την ερώτηση σε φοιτητές πανεπιστημίου στη Γερμανία. Και το αποτέλεσμα; Κατά μέσο όρο, οι μαθητές ήθελαν 18% περισσότερο από την τιμή αγοράς του δώρου για να το χαρίσουν. Ήθελαν περισσότερα χρήματα τώρα.
Αυτή είναι η κλασική συμπεριφορική οικονομία (το διεπιστημονικό πεδίο που μελετά τις επιδράσεις ψυχολογικών, γνωστικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και πολλών άλλων παραγόντων στη λήψη οικονομικών αποφάσεων). Είναι ένα φαινόμενο γνωστό ως το φαινόμενο της προικοδότησης. Μόλις «κατέχουμε» κάτι, τείνουμε να το υπερεκτιμούμε. Έτσι, αν σας έκαναν δώρο ένα ακριβό ρολόι και κάποιος ερχόταν σε εσάς και σας πρόσφερε την τιμή της αγοράς, δεν θα το δίνατε. Ακόμα κι αν δεν θέλατε ή δεν σας άρεσε το ρολόι από την αρχή. Θα θέλατε πολλά περισσότερα χρήματα για να το αποχωριστείτε.
Αρκετά συναρπαστικό, έτσι δεν είναι;
Αλλά υπάρχει ένας αστερίσκος αναφορικά με τις δύο έρευνες. Διεξήχθησαν από οικονομολόγους. Και εδώ είναι το θέμα. Κάνουν πολλές υποθέσεις. Για παράδειγμα, πιστεύουν ότι τα ανθρώπινα όντα είναι λογικά. Αλλά δεν είμαστε. Είμαστε συναισθηματικοί. Και εφόσον οι οικονομολόγοι αγνοούν τη «συναισθηματική αξία» των δώρων, αυτά τα πειράματα δεν είναι ποτέ τέλεια.
Επίσης, ο Waldfogel δεν είναι κακός. Δεν σου ζητάει να γίνεις Σκρουτζ. Απλώς πιστεύει ότι τα μετρητά και οι δωροκάρτες είναι καλύτερες εναλλακτικές. Τουλάχιστον έτσι, οι άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν ακριβώς αυτό που θέλουν.
Εμείς δεν θα κρίνουμε αν αποφασίσατε να εμφανιστείτε με δώρα, γιατί υπάρχει ένα διαφορετικό είδος ευτυχίας. Είναι η σκέψη που μετράει’. Έτσι, ενώ το να δίνεις δώρα μπορεί να είναι οικονομικά ανόητο, συναισθηματικά, μπορεί να είναι το καλύτερο πράγμα στον κόσμο!
