Τον τελευταίο καιρό, η κατάθλιψη διαρκώς κερδίζει έδαφος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι τουλάχιστον 322 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο υποφέρουν από αυτήν, δηλαδή 18% περισσότεροι σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Γνωστή και ως μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από κακή διάθεση, μειωμένο ενδιαφέρον για τη ζωή, περιορισμένη γνωστική λειτουργία, προβλήματα ύπνου και διατροφικές διαταραχές. Πρόκειται δε, για πάθηση στην οποία ελλοχεύει ο κίνδυνος να εξελιχθεί σε κάτι χρόνιο.
Τί μας προκαλεί κατάθλιψη;
Αρκετές μελέτες έχουν επικεντρωθεί κατά καιρούς τόσο στα εγγενή χαρακτηριστικά, όσο και στις εξωτερικές συνθήκες, που ενισχύουν τον κίνδυνο να πέσουμε θύματα της ασθένειας. Ορισμένα, όπως εύκολα θα μπορούσαμε να φανταστούμε, σχετίζονται με δραματικά γεγονότα της ζωής μας, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή η διάγνωση μιας σοβαρής ασθένειας. Ωστόσο, υπάρχουν παράγοντες κινδύνου λιγότερο προφανείς, κι όμως, εξίσου σημαντικοί.
Κοινωνικοί και δημογραφικοί παράγοντες
Ίσως τον κυρίαρχο κοινωνικοδημογραφικό παράγοντα κινδύνου κατάθλιψης αποτελεί το φύλο. Σε γενικές γραμμές, ανεξάρτητα από τη χώρα ή τον πολιτισμό, οι γυναίκες, σε σύγκριση με τους άντρες, έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη.
Ωστόσο, έχουν εντoπιστεί επιπλέον παράγοντες κινδύνου, όπως η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση, το μορφωτικό επίπεδο ή η φυλή. Συγκεκριμένα, η κατάθλιψη εμφανίζεται πιο συχνά σε νεαρούς ενήλικες, ανύπαντρους ή διαζευγμένους, καθώς και σε αυτούς με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο.
Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι η κατάθλιψη είναι πιο συχνή σε άτομα με χαμηλά εισοδήματα, άνεργους και κατοίκους αστικών περιοχών, κυρίως λευκούς.
Γενετικοί παράγοντες
Οι συγγενείς πρώτου βαθμού ασθενών με κατάθλιψη εμφανίζουν περίπου τριπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης της εν λόγω διαταραχής. Μελέτες αποδεικνύουν ότι το 26-42% της κατάθλιψης οφείλεται σε γενετικές επιρροές.
Νευρολογικοί παράγοντες
Η κατάθλιψη μεταβάλλει τη νευρωνική μας λειτουργία. Συγκεκριμένα, υπάρχει αυξημένη ενεργοποίηση του εγκεφάλου στις περιοχές επεξεργασίας των συναισθημάτων και ταυτόχρονα, εξασθενημένη ενεργοποίηση στις περιοχές γνωστικού ελέγχου.
Αυτό δεν προκύπτει μόνο στους ενήλικες. Ανωμαλίες στη λειτουργία και τη δομή των νευρώνων έχουν εντοπιστεί σε παιδιά γονέων με κατάθλιψη, ακόμη και πριν την εμφάνιση του καταθλιπτικού επεισοδίου.
Προσωπικοί παράγοντες
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η τάση να βιώνουμε δυσάρεστα συναισθήματα, όπως φόβο, θυμό, λύπη, ή άγχος, καθώς και εναλλαγές στη διάθεση και αρνητικές σκέψεις, συνεπάγεται μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καταθλιπτικής διαταραχής. Το συγκεκριμένο φαινόμενο είναι γνωστό και με τον όρο «νευρωτισμός».
Επιπλέον, αρκετές περιπτώσεις κατάθλιψης έχουν συνδεθεί με μεγάλο βαθμό εσωστρέφειας. Ατομα που προτιμούν μοναχικές δραστηριότητες, εστιασμένες στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις διαθέσεις τους, παρά στην αναζήτηση εξωτερικών ερεθισμάτων, ενδεχομένως διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο.
Η υπερβολική αυτοκριτική, δηλαδή η τάση να νοιώθουμε αισθήματα ενοχής και αποτυχίας, που προέρχονται από μη ρεαλιστικά υψηλές προσδοκίες από τον εαυτό μας, μας σπρώχνει πιο κοντά σε μια πάθηση με ολέθριες προεκτάσεις.
Το έλλειμμα προσωπικών πόρων
Η απουσία των κατάλληλων στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων ή δεξιοτήτων αντιμετώπισης στρεσογόνων συνθηκών, επίσης σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο συμπτωμάτων κατάθλιψης.
Δυσμενείς εμπειρίες
Περισσότερα από σαράντα χρόνια έρευνας έχουν τεκμηριώσει το ρόλο των καταλυτικών γεγονότων της ζωής μας στην εμφάνιση της κατάθλιψης. Το 50% έως 80% των ατόμων με κατάθλιψη ανέφεραν ένα καθοριστικό, δυσάρεστο συμβάν, προτού εκδηλωθεί η καταθλιπτική διαταραχή.
Για τα άτομα με κατάθλιψη οι πιθανότητες να έχουν βιώσει περιστατικά όπως απειλές για τη ζωή τους, προβλήματα υγείας, χωρισμός, πένθος, κακοποίηση, ανεργία ή οικονομική ανασφάλεια, είναι 2,5 φορές περισσότερες.
Ως πιθανές αιτίες κατάθλιψης, έχουν κατηγορηθεί και γεγονότα ή φαινόμενα, τα οποία ενώ επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ζωή των περισσότερων από εμάς, δεν μπορούμε να έχουμε τον παραμικρό έλεγχο επάνω τους. Όπως η πανδημία του Covid-19.
Η έκθεση σε αρνητικά γεγονότα στην παιδική ηλικία μας εκθέτει επίσης στον κίνδυνο της κατάθλιψης καθώς μεγαλώνουμε. Τα συμβάντα που συσχετίζονται με σωματική και σεξουαλική κακοποίηση, ψυχολογική παραμέληση ή εγκατάλειψη, έκθεση σε ενδοοικογενειακή βία ή γονική ψυχική ασθένεια και εγκληματικότητα, διπλασιάζουν τον κίνδυνο να εμφανίσουμε συμπτώματα κατάθλιψης.
Περαιτέρω ψυχικές διαταρχές
Μια από τις πιο πτυχές της κατάθλιψης αποτελεί επίσης το γεγονός ότι συχνά συνοδεύεται και από άλλες ψυχικές διαταραχές. Οι αγχώδεις διαταραχές, οι διαταραχές που σχετίζονται με ουσίες, οι διατροφικές διαταραχές και τα προβλήματα ύπνου, συγκαταλέγονται στα παραδείγματα.
Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ της κατάθλιψης και ενός συνόλου σωματικών ασθενειών με κυρίαρχες αναμεσά τους το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, το άσθμα, τις διάφορες μορφές καρκίνου, την καρδιακή αρρυθμία, το χρόνιο στεφανιαίο σύνδρομο και τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
Λαμβάνοντας υπόψιν όλους τους παραπάνω παράγοντες, είμαστε πλέον σε θέση να επιτύχουμε την καλύτερη δυνατή πρόληψη, αλλά και την καλύτερη δυνατή κατανόηση της.
