Κοντά στο μηδέν αναμένεται να πέσει το 2022 ο γερμανικός ρυθμός ανάπτυξης, φέρνοντας την «ατμομηχανή» της Ευρώπης στην προτελευταία θέση. Ποιες αδυναμίες στο οικονομικό μοντέλο εκθέτουν τη Γερμανία σε κινδύνους.
Η Γερμανία αποτελεί την ατμομηχανή της Ευρώπης αλλά βίωσε αρκετά δύσκολες εποχές, με χρόνια περικοπών και λιτότητας. Το τελευταίο, όμως, διάστημα εμφανίζει σημάδια ότι μπορεί να μετατραπεί εκ νέου στον «μεγάλο ασθενή» για την ευρωπαϊκή οικονομία, εξαιτίας τόσο των συνεπειών της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία όσο και της χαλάρωσης της κινεζικής οικονομίας.
Μετά από χρόνια προώθησης των εξαγωγών προς την Κίνα και οικοδόμησης ενεργειακών δεσμών με τη Ρωσία, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης αντιμετωπίζει ένα επικίνδυνο κοκτέιλ κινδύνων. Η μεγάλη εξάρτησή της από τη μεταποίηση την καθιστά πιο ευάλωτη από άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε πολεμικές διαταραχές του ρωσικού ενεργειακού εφοδιασμού και σε εμπλοκές στο εμπόριο. Το αποτέλεσμα είναι ο κίνδυνος συρρίκνωσης και ακόμη υψηλότερων τιμών που συμπιέζουν τους, ήδη, ανήσυχους καταναλωτές.
«Η Γερμανία βρίσκεται σε μια καταστροφική οικονομική κατάσταση», εκτιμά η Αλίν Σούλινγκ, οικονομολόγος της ABN Amro, σύμφωνα με την οποία «οι ανησυχίες για τις προοπτικές της είναι δικαιολογημένες». Η Σούλινγκ προβλέπει ότι η οικονομία της Γερμανίας θα συρρικνωθεί το δεύτερο τρίμηνο. Ενώ οι οικονομολόγοι της Bank of America Merrill Lynch και της Banco Santander είναι μεταξύ εκείνων που συμμερίζονται την άποψή της, οι αναλυτές που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση του Bloomberg εκτιμούν, κατά μέσο όρο, ότι θα επιτύχει ρυθμό ανάπτυξης 0,4%.
Χαμηλότερος ο ρυθμός ανάπτυξης της Γερμανίας
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει ότι μόνο η Εσθονία θα σημειώσει βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη από τη Γερμανία φέτος – λόγω παρόμοιων επιπτώσεων αλλά και μεγαλύτερης εγγύτητας με τη Ρωσία – ενώ ο πληθωρισμός και στις δύο χώρες αναμένεται να είναι υψηλότερος από τον μέσο όρο της ευρωζώνης.
Η πίεση γίνεται εμφανής στην καρδιά της γερμανικής οικονομίας. Περίπου το 77% των βιομηχανιών διαμαρτύρονται ότι οι ελλείψεις υλικών και εξοπλισμού πλήττουν τις επιχειρήσεις, το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη. Οι κατασκευαστές μηχανημάτων της χώρας μείωσαν τις προβλέψεις τους για την αύξηση της παραγωγής σε μόλις 1% από 4%.
Πέρα από τους βιομηχανικούς πονοκεφάλους, η καλοκαιρινή ταξιδιωτική περίοδος είναι πιθανό να οδηγήσει σε εκροή κεφαλαίων, καθώς οι Γερμανοί καταναλωτές ξοδεύουν χρήματα στις ηλιόλουστες μεσογειακές χώρες μετά από δύο χρόνια πανδημίας. Στο λιανεμπόριο οι πωλήσεις έχουν αρχίσει να μειώνονται, ενώ η υποχώρησή τους έφθασε σε υψηλό ενός έτους τον Απρίλιο.
Το ισχυρό επιχειρηματικό λόμπι BDI της Γερμανίας δήλωσε ότι ο συνδυασμός της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και ο αντίκτυπος της πολιτικής μηδενικού κόστους της Κίνας θα καταστήσει το 2022 «εξαιρετικά δύσκολο», όπως σημείωσε ο πρόεδρος Σ. Ρούρβουρμ. «Οι συνέπειες των αναταραχών επιβάλλουν ταχεία δράση», δήλωσε μετά από συνομιλίες με τον υπουργό Οικονομίας Ρ. Χάμπεκ και εκπροσώπους των συνδικάτων και προειδοποίησε ότι «ο χρόνος τελειώνει».
Τα προβλήματα της Γερμανίας προέρχονται από την αγνόηση των γεωπολιτικών κινδύνων για την ενίσχυση της μεταποιητικής της βάσης, η οποία -μαζί με σαρωτικές εργασιακές μεταρρυθμίσεις- βοήθησε να βγει η χώρα από την ύφεση στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Τόσο η πρώην καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ όσο και ο προκάτοχός της Γκέρχαρντ Σρέντερ ενίσχυσαν την εξάρτηση της χώρας από τη φθηνή ενέργεια από τη Ρωσία, ενώ ενθάρρυναν τις εταιρείες να δραστηριοποιούνται στην Κίνα.
Οι βασικοί εμπορικοί εταίροι της Γερμανίας
«Αυτό έκανε τη Γερμανία την οικονομία με τις καλύτερες επιδόσεις στην Ευρώπη, αλλά τώρα υπάρχει ένα βαρύ τίμημα που πρέπει να πληρώσει»,, δήλωσε ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής Τζορτζ Σόρος την περασμένη εβδομάδα στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ. Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς φάνηκε να αναγνωρίζει τις ανησυχίες, λέγοντας ότι «κάποιοι ήταν λίγο απρόσεκτοι στο παρελθόν». Η Γερμανία πρέπει τώρα να διαφοροποιήσει επειγόντως τις αλυσίδες εφοδιασμού και τις εξαγωγές της, συμπλήρωσε. «Υπάρχουν εταιρείες που θα έχουν δυσκολίες και θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές αλλά και να θυμηθούν το βασικό μάθημα που λαμβάνεις σε μία σχολή διοίκησης επιχειρήσεων, δηλαδή ότι ποτέ δεν βάζεις όλα τα αυγά σου σε ένα καλάθι», τόνισε ο Γερμανός καγκελάριος.
Από την ανάληψη των καθηκόντων του, το πρώτο ταξίδι του Σολτς στην Ασία ήταν στην Ιαπωνία, ενώ φιλοξένησε επίσης τον Ινδό πρωθυπουργό Ναρέντα Μόντι στο Βερολίνο. Δεν έχει επισκεφθεί ακόμη την Κίνα και έχει εντείνει την κριτική του για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα. Η κυβέρνησή του έχει επίσης πραγματοποιήσει συνομιλίες με το Κατάρ στο πλαίσιο των προσπαθειών της να αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο.
Παρά τα σύννεφα, υπάρχουν κάποια ελπιδοφόρα σημάδια. Η χαλάρωση των αποκλεισμών λόγω πανδημίας στο Πεκίνο και τη Σαγκάη θα μπορούσε να βοηθήσει στην τόνωση της ζήτησης για γερμανικά προϊόντα και στην εξάλειψη ορισμένων από τα σημεία συμφόρησης της αλυσίδας εφοδιασμού που εμποδίζουν τους κατασκευαστές της χώρας.
Οι αυτοκινητοβιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένης της Daimler Truck, του μεγαλύτερου κατασκευαστή επαγγελματικών οχημάτων στον κόσμο, αναμένουν ότι η συνεχιζόμενη έλλειψη τσιπ θα είναι λιγότερο σημαντικό πρόβλημα αυτό το τρίμηνο και θα βελτιωθεί σημαντικά το δεύτερο εξάμηνο. Ο πρόεδρος της Bundesbank, Γ. Νάγκελ υποστηρίζει ότι η γερμανική οικονομία αντέχει και ότι η παραγωγή θα μπορούσε ακόμη να αυξηθεί κατά 2% φέτος.
Η πλευρά των καταναλωτών ενδέχεται, όμως, να είναι λιγότερο «ανθεκτική», καθώς ο πληθωρισμός συνεχίζει να αυξάνεται. Μόνο το 48% των Γερμανών άνω των 14 ετών χαρακτήρισε την προσωπική του ευημερία ως «πολύ υψηλή», σε σύγκριση με το 54% στα τέλη του περασμένου έτους, σύμφωνα με έρευνα της Ipsos.
Σημαντική μείωση της κατανάλωσης
Παράλληλα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι υψηλότερες τιμές παίζουν πιθανότατα ρόλο. Τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν πρόσθετες δαπάνες για τρόφιμα άνω των 250 ευρώ το άτομο φέτος, σύμφωνα με μελέτη της Allianz, η οποία προβλέπει ότι η Γερμανία θα δει ταχύτερο πληθωρισμό από τους Ευρωπαίους ομολόγους της.
Με το κόστος ζωής να αυξάνεται, υπάρχουν λιγότερα διαθέσιμα για διακριτικές δαπάνες. Η αύξηση των εσόδων της διαδικτυακής εταιρείας λιανικής πώλησης ειδών ένδυσης Zalando είναι πιθανό να παραμείνει στάσιμη μέχρι το δεύτερο εξάμηνο, προβλέπει η Bloomberg Intelligence. Ένα μεγάλο κομμάτι από ό,τι έχει απομείνει πιθανότατα θα δαπανηθεί σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα αυτό το καλοκαίρι. Οι εγχώριοι προορισμοί αντιπροσώπευαν μόνο το 37% όλων των ταξιδιών άνω των πέντε ημερών που πραγματοποίησαν οι Γερμανοί το 2021.
Αυτό μπορεί να αλλάξει με την κυβέρνηση να προσφέρει ένα μηνιαίο εισιτήριο εννέα ευρώ για τα μέσα μαζικής μεταφοράς αυτό το καλοκαίρι. Το μέτρο, το οποίο επιτρέπει απεριόριστες μετακινήσεις στα περιφερειακά τρένα, αποτελεί μέρος μιας δέσμης μέτρων που αποσκοπεί στο να ελαφρύνει το βάρος από τις υψηλότερες τιμές καταναλωτή, ιδίως για τα καύσιμα.
Ο Σολτς δήλωσε ότι η κυβέρνησή του κάνει το «ασυνήθιστο βήμα» να συγκαλέσει συνομιλίες με εργοδότες και συνδικάτα εκτός των τακτικών μισθολογικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο μιας εθνικής προσπάθειας για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, τονίζοντας ότι θα πρέπει να υπάρξει μία συντονισμένη δράση ώστε να υπάρξει υποχώρηση των πληθωριστικών πιέσεων.
