«Πρώτα κρίση, μετά καταστροφή». Προφητικός ήταν ο τίτλος της έκθεσης που δημοσιοποίησε τον περασμένο Απρίλιο η Oxfam, μία από τις πιο αναγνωρισμένες οργανώσεις κατά της παγκόσμιας φτώχειας. Έναν μήνα μετά, το φάντασμα της επισιτιστικής κρίσης πλανάται πάνω από την υφήλιο, στη σκιά του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, που έχει προκαλέσει πρωτοφανή προβλήματα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, με την Ελλάδα να μην μένει ανεπηρέαστη.
Και μπορεί στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή το μεγάλο πρόβλημα να είναι οι αυξημένες τιμές, οι πιο φτωχές χώρες του πλανήτη, ωστόσο, ήδη μαστίζονται από υποσιτιτισμό, μαζική πείνα και φτώχεια. Μία κρίση, που, όπως προειδοποίησε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, «θα μπορούσε να κρατήσει χρόνια».
Οι τιμές των σιτηρών, των δημητριακών και των λιπασμάτων έχουν εκτοξευτεί σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, την ώρα που παραμένουν αποκλεισμένα στα λιμάνια της Ουκρανίας τόνοι εξαγώγιμων προϊόντων, με τη Ρωσία να ξεκαθαρίζει ότι αυτή η κατάσταση δεν θα αλλάξει εάν δεν αρθούν οι Δυτικές κυρώσεις που της έχουν επιβληθεί.
«Η αποτυχία ανοίγματος αυτών των λιμανιών στην περιοχή της Οδησσού θα είναι κήρυξη πολέμου στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια και θα οδηγήσει σε λιμό και αποσταθεροποίηση και μαζική μετανάστευση σε όλο τον κόσμο», προειδοποίησε πρόσφατα ο Ντέιβιντ Μπίσλι, εκτελεστικός διευθυντής του Παγκοσμίου Προγράμματος Τροφίμων του ΟΗΕ.
«Πληγή» οι ζωοτροφές – Μειώσεις καλλιεργειών σε ρύζι και όσπρια
Η άνοδος των τιμών σε πρώτες ύλες, ενέργεια και μεταφορές «βυθίζει» στην ανησυχία τον αγροτικό κόσμο στην Ελλάδα και παρά τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις για διατροφική επάρκεια, ο κίνδυνος για σοβαρές ελλείψεις είναι ορατός.
Οι αυξήσεις στις ζωοτροφές έχουν οδηγήσει σε απόγνωση τους κτηνοτρόφους. Για παράδειγμα, στη Νάξο ορισμένοι προχωρούν σε θανάτωση των ζώων τους, καθώς αδυνατούν να τα ταΐσουν. Οι απώλειες σε ζωϊκό κεφάλαιο φθάνουν ακόμη και το 30%.
Ο πρόεδρος της ΕΑΣ Νάξου, Δημήτρης Καπούνης, ανέφερε σε πρόσφατες δηλώσεις του ότι υπάρχει μεγάλη μείωση στην παραγωγή γάλακτος στη Νάξο, κάτι που δημιουργεί πρόβλημα στην παραγωγή γραβιέρας. Τόνισε ότι «δεν μπορούμε να αγοράσουμε γάλα από άλλη περιοχή γιατί η γραβιέρα είναι ΠΟΠ. Η μείωση στο γάλα φτάνει στους 7 – 8 τόνους κάθε μέρα». Ο κ. Καπούνης υπογράμμισε ότι «δεν υπάρχουν στην χώρα μας ζωοτροφές», προσθέτοντας ότι έκανε εισαγωγή από Βουλγαρία ενσίρωμα καλαμποκιού με τιμή στα 105 ευρώ τον τόνο, συν τα μεταφορικά, για να έρθει στο νησί.
Επιπτώσεις υπάρχουν και στις καλλιέργειες όσπριων και ρυζιού. Στην Καβάλα, αρκετοί καλλιεργητές προανήγγειλαν ότι φέτος δεν θα βάλουν µέτρια φασόλια στα χωράφια τους, λόγω των υψηλών κοστολογίων σε πρώτες ύλες, λιπάσματα ενέργεια και καύσιµα, όπως αποκάλυψε ο γενικός διευθυντής της εταιρείας οσπρίων και ρυζιών, 3αλφα, Κώστας Καραγεωργίου, στο πλαίσιο ημερίδας.
Η 3άλφα έχει δεχθεί σημαντικές πιέσεις, με τις μεσοσταθμικές αυξήσεις στις πρώτες ύλες να φτάνουν το 45%. Και έτσι, παρότι κατά τη διάρκεια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης στη χώρα μας δεν είχε προβεί σε κάποια ανατίμηση, η εκτίναξη του λειτουργικού της κόστους από την περυσινή χρονιά, την ανάγκασε να προβεί σε αυξήσεις τιμών της τάξης του 6% στα προϊόντα της.
Για μείωση 20% των καλλιεργειών στο ρύζι έκανε λόγο ο διευθυντής µάρκετινγκ και εξαγωγών και µέλος της διοίκησης της Agrino, Άγις Πιστιόλας μιλώντας στην Agrenda, κάτι που εκτιμάται ότι θα φέρει μείωση περίπου 50% τις εξαγόµενες ποσότητες. Η Agrino προκειμένου να διαχειριστεί τις αυξήσεις στις τιμές των πρώτων υλών, προέβη σε ανατιμήσεις της τάξης του 5%-7% στα προϊόντα της στις αρχές του 2022.
Ο Πτηνοτροφικός Συνεταιρισμός Ιωαννίνων «Πίνδος» αναγκάστηκε να προχωρήσει φέτος σε μείωση της παραγωγής κατά 10% αφενός λόγω του μεγάλου κόστους, αφετέρου λόγω των προβλημάτων προμήθειας πρώτων υλών.
Καταγραφή αποθεμάτων
Υπενθυμίζεται ότι αρχές Απριλίου ξεκίνησε η υποχρεωτική καταγραφή των αποθεμάτων γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, ώστε να αποτραπούν τυχόν δυσμενείς συνέπειες στην επισιτιστική ασφάλεια, λόγω των αναταραχών που καταγράφονται στις αγορές του αγροδιατροφικού τομέα.
Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην αλυσίδα παραγωγής, εισαγωγής, εμπορίας, πώλησης, μεσιτείας, διακίνησης, διανομής και αποθήκευσης γεωργικών προϊόντων και τροφίμων στην ελληνική επικράτεια κλήθηκαν, κλήθηκαν να υποβάλλουν τα στοιχεία αποθεμάτων σε:
- πρώτες ύλες για την παραγωγή λιπασμάτων,
- λιπάσματα,
- ζωοτροφές,
- ωμά δημητριακά παντός είδους και ιδίως σιτάρι ή σμιγάδι, σίκαλη, κριθάρι, βρώμη, καλαμπόκι, εδώδιμο φαγόπυρο,
- άλευρα και ιδίως αλεύρια σιταριού ή σμιγαδιού και αλεύρια δημητριακών,
- ηλίανθο,
- φυτικά έλαια, εκτός από το ελαιόλαδο, και ιδίως ηλιέλαιο (έλαιο ηλιοτροπίου), φοινικέλαιο και αραβοσιτέλαιο.
Ποιες χώρες σταμάτησαν τις εξαγωγές και σε ποια προϊόντα
Τη παγκόσμια ανησυχία για επισιτιστική κρίση ενισχύουν και οι αποφάσεις σειράς χωρών να κλείσουν τα σύνορά τους στις εξαγωγές.
Σύμφωνα με το CNBC, οι χώρες αυτές είναι:
- Αργεντινή: σογιέλαιο, σογιάλευρο
- Αλγερία: Ζυμαρικά, παράγωγα σιταριού, φυτικά έλαια, ζάχαρη
- Αίγυπτος: Φυτικά έλαια, καλαμπόκι, σιτάρι, αλεύρι, έλαια, ζυμαρικά, φασόλια, φακές
- Ινδία: Σιτάρι
- Ινδονησία: Φοινικέλαιο, φοινικοπηρηνέλαιο
- Ιράν: Πατάτες, μελιτζάνες, ντομάτες, κρεμμύδια
- Καζακστάν: Σιτάρι, σιτάλευρο
- Κόσοβο: Σιτάρι, καλαμπόκι, αλεύρι, φυτικά έλαια, αλάτι, ζάχαρη
- Τουρκία: Μοσχάρι, πρόβειο κρέας, αίγειο κρέας, βούτυρο, μαγειρικά έλαια
- Ουκρανία: Σιτάρι, βρώμη, κεχρί, ζάχαρη
- Ρωσία: Ζάχαρη, σπόροι ηλίανθου, σιτάρι, κριθάρι, καλαμπόκι, αραβόσιτος σε κόκκους, σίκαλη
- Σερβία: σιτάρι, καλαμπόκι, αλεύρι, λάδι
- Τυνησία: Φρούτα, λαχανικά
- Κουβέιτ: Προϊόντα κοτόπουλου, φυτικά έλαια, δημητριακά
Economist: Διατροφική καταστροφή
Για επικείμενη «διατροφική καταστροφή» κάνει λόγο ο Economist, στο εξώφυλλο του περιοδικού. «Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν εξοικειωθεί με την ιδέα μιας κρίσης στο κόστος ζωής, αλλά δεν έχουν καταλάβει ακόμη τι πρέπει να περιμένουν» τονίζει το βρετανικό περιοδικό και εξηγεί: «Ο πόλεμος στην Ουκρανία πλήττει ένα παγκόσμιο σύστημα τροφίμων που έχει αποδυναμωθεί από τον Covid-19, την κλιματική αλλαγή και ένα ενεργειακό σοκ. Οι εξαγωγές της Ουκρανίας σε σιτηρά και ελαιούχους σπόρους έχουν ως επί το πλείστον σταματήσει και οι εξαγωγές της Ρωσίας απειλούνται. Μαζί, οι δύο χώρες παρέχουν το 12% των εμπορευόμενων τροφίμων. Οι τιμές του σιταριού, αυξήθηκαν κατά 53% από την αρχή του έτους και εκτινάχθηκαν περαιτέρω κατά 6% στις 16 Μαΐου, όταν η Ινδία δήλωσε ότι θα αναστείλει τις εξαγωγές της λόγω ενός ανησυχητικού καύσωνα».
Αλλάζει η συμπεριφορά των καταναλωτών
Η συνεχιζόμενη διεθνής κρίση επηρεάζει και τις αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών, όπως προκύπτει έρευνα του ΙΕΛΚΑ αρχές Μαΐου.
Συνοπτικά τα συμπεράσματα της έρευνας:
- 8 στους 10 καταναλωτές κυνηγούν προσφορές και εκπτώσεις
- 75% αναβάλλουν προσωπικές αγορές ή αγοράζουν οικονομικότερες εναλλακτικές προϊόντων
- 6 στους 10 έχουν μειώσει την κατανάλωση ρεύματος και τις αγορές τροφίμων
- Η χρηματική δαπάνη αποτελεί πλέον το βασικό κριτήριο για την επιλογή τροφίμων (για 1 στους 2 καταναλωτές)
- Η πλειοψηφία του κοινού εμπιστεύεται τα σουπερμάρκετ ότι δεν θα υπάρξουν ελλείψεις προϊόντων
Καλά νέα από την Κομισιόν
Την προηγούμενη εβδομάδα πάντως υπήρξαν κάποια καλά νέα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία πρότεινε ένα έκτακτο μέτρο που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), ούτως ώστε να επιτρέψει στα κράτη μέλη να καταβάλλουν ένα εφάπαξ ποσό σε αγρότες και επιχειρήσεις αγροδιατροφής που επηρεάζονται από τις αυξήσεις στο κόστος των εισροών.
Σημειώνει χαρακτηριστικά πως, τέτοιες αυξήσεις στις τιμές, ιδίως για την ενέργεια, τα λιπάσματα και τις ζωοτροφές, διαταράσσουν τον γεωργικό τομέα και τις αγροτικές κοινότητες, οδηγώντας σε προβλήματα ρευστότητας και ταμειακών ροών τους αγρότες και τις μικρές αγροτικές επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται στη μεταποίηση, την εμπορία ή την ανάπτυξη γεωργικών προϊόντων.
Αντιμετωπίζοντας άμεσα αυτές τις προκλήσεις ταμειακών ροών, συμβάλλοντας στη διατήρηση τους, το νέο μέτρο θα αντιμετωπίσει τις διαταραχές της αγοράς και συνεπώς θα συμβάλλει στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια.
Ο Επίτροπος Γεωργίας Janusz Wojciechowski δήλωσε: «Οι αγρότες, με την υποστήριξη της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, συνεχίζουν να αποδεικνύουν την αξία τους, παράγοντας τρόφιμα κάτω από δύσκολες συνθήκες. Μετά την πανδημία COVID-19, τώρα πλήττονται σοβαρά από τις συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Για κάποιους, διακυβεύεται η επιβίωση. Με αυτό το μέτρο, το τελευταίο σε μια σειρά που εφαρμόζεται στο πλαίσιο της ΚΓΠ, τους υποστηρίζουμε ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να παράγουν τα τρόφιμα που χρειάζεται ο κόσμος, να φροντίζουν τη γη τους και να παρέχουν στις οικογένειές τους τα απαραίτητα».
Ενίσχυση από 15.000 € μέχρι και 100.000 €
Μόλις εγκριθεί το μέτρο αυτό, θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν διαθέσιμα κεφάλαια έως και 5% του προϋπολογισμού του ΕΓΤΑΑ για τα έτη 2021-2022 για άμεση εισοδηματική στήριξη γεωργών και ΜμΕ που δραστηριοποιούνται στη μεταποίηση, την εμπορία ή την ανάπτυξη των αγροτικών προϊόντων. Αυτό αντιπροσωπεύει δυνητικό προϋπολογισμό 1,4 δισεκατομμυρίων ευρώ στην ΕΕ.
Τα κράτη μέλη καλούνται να κατευθύνουν αυτή τη στήριξη στους δικαιούχους που πλήττονται περισσότερο από την τρέχουσα κρίση και που ασχολούνται με την κυκλική οικονομία, τη διαχείριση θρεπτικών ουσιών, την αποτελεσματική χρήση των πόρων ή τις φιλικές προς το περιβάλλον και το κλίμα μεθόδους παραγωγής. Επιλεγμένοι αγρότες και ΜμΕ θα μπορούσαν να λάβουν έως και 15.000 € και 100.000 € αντίστοιχα. Οι πληρωμές θα πρέπει να πραγματοποιηθούν έως τις 15 Οκτωβρίου 2023.
Το νέο μέτρο ακολουθεί τη δέσμη στήριξης 500 εκατομμυρίων ευρώ για τους γεωργούς της ΕΕ που εγκρίθηκε στις 23 Μαρτίου στο πλαίσιο «διασφάλισης της επισιτιστικής ασφάλειας και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των συστημάτων τροφίμων».
