Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να κλιμακώνεται και τις συζητήσεις για την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ στο ρωσικό πετρέλαιο να πυροδοτούν σενάρια για περαιτέρω αύξηση των τιμών, η ελληνική αγορά και οι καταναλωτές έχουν αρχίσει να προετοιμάζονται για αλυσιδωτές ανατιμήσεις σε καταναλωτικά προϊόντα και υπηρεσίες των οποίων η παραγωγή και προσφορά επηρεάζεται από την τιμή των πετρελαιοειδών.
Οι διαβουλεύσεις για την απόρριψη του ρωσικού πετρελαίου από την πλευρά των ΗΠΑ αλλά και για την στάση που θα τηρήσει η ΕΕ ωθούν ανοδικά την τιμή του πετρελαίου αλλά ακόμη και εάν δεν υπήρχαν επίσημες ανακοινώσεις για την πολιτική γραμμή που θα υιοθετηθεί έναντι της Ρωσίας στον τομέα αυτό, η βιομηχανία πετρελαίου έχει ήδη επιβάλει μια de facto απαγόρευση στο πετρέλαιο από τη Ρωσία, οπότε, αυτό αφαιρεί ήδη πετρέλαιο από την αγορά.
Μόνο η Ευρώπη αγοράζει από τη Ρωσία περίπου το 25% του πετρελαίου της, το 50% του άνθρακα της και σχεδόν το 40% του αερίου της (το φυσικό αέριο και ο άνθρακας οδηγούν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία επομένως προέρχεται έμμεσα από τη Ρωσία). Τα νούμερα αυτά καθιστούν προφανές για ποιο λόγο είναι δύσκολη η ενεργειακή αποσύνδεση των ευρωπαϊκών κρατών από τη ρωσική αγορά.
Η αύξηση των τιμών στα καύσιμα, με τη βενζίνη να έχει ξεπεράσει τα 2 ευρώ το λίτρο και να οδεύει προς τα 2,5 ευρώ και το πετρέλαιο θέρμανσης το 1,55 ευρώ το λίτρο, αποτελεί την πιο ορατή συνέπεια της αύξησης του κόστους του πετρελαίου. Η εκτόξευση της ευρωπαϊκής τιμής αναφοράς του φυσικού αερίου στην τιμή ρεκόρ των 345 ευρώ η μεγαβατώρα, έχει καταστήσει ασύμφορο το άλλοτε φθηνό καύσιμο-γέφυρα.
Τα ακριβά καύσιμα “χτυπούν” πρωτίστως το μεταφορικό κόστος και τις τιμές των προϊόντων που διατίθενται στο εμποριο. Όμως, εκτός από το μεταφορικό κόστος, κάτι που συχνά αγνοείται είναι ότι στα παράγωγα πετρελαίου κρύβονται σε χιλιάδες καταναλωτικά αγαθά και προϊόντα οικιακής χρήσης, από τις μικροΐνες μέχρι τα καλλυντικά και τα φάρμακα με αποτέλεσμα η ίδια η παραγωγή τους (πριν από τη μεταφορά τους) να έχει πλέον υψηλότερο κόστος, ένα κόστος το οποίο μετακυλίεται στους καταναλωτές. Και, δυστυχώς, η πράσινη μετάβαση δεν έχει συντελεστεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να μειωθεί αισθητά η εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα.
«Το πετρέλαιο αποτελεί τη βάση για την παραγωγή πολλών διαφορετικών προϊόντων, από το μακιγιάζ μέχρι τις πλαστικές σακούλες και τα λιπάσματα», εξηγεί μιλώντας στο NBC NEWS ο Patrick DeHaan, επικεφαλής ανάλυσης πετρελαίου στο GasBuddy.com. «Δεν μπορείτε να ξεφύγετε από τη χρήση πετρελαίου», τονίζει.
Περίπου το 60% της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου αφορά στα καύσιμα. Πολλά από αυτά που απομένουν κατευθύνονται σε μια τεράστια γκάμα προϊόντων και ειδών οικιακής χρήσης, αρκετά από τα οποία δεν έχουν προφανείς συνδέσεις με το πετρέλαιο.
Τα παπούτσια και οι τσάντες από vegan δέρμα (παράγεται από πλαστικά πολυμερή), για παράδειγμα, έχουν ως βάση το πετρέλαιο. Το ίδιο και οι φακοί γυαλιών, οι νάιλον κάλτσες, το fleece από μικροΐνες και κάθε λογής άλλα ρούχα κατασκευασμένα από συνθετικά υλικά.
Τα προϊόντα που έχουν κατασκευαστεί από πλαστικό ή τοποθετούνται σε πλαστικές συσκευασίες θα είναι πιο ακριβά. «Πολλά πλαστικά κατασκευάζονται με πολυπροπυλένιο ή πολυαιθυλένιο και τα βασικά δομικά στοιχεία αυτών είναι το προπάνιο και το αιθάνιο», εξηγεί ο Stewart Glickman, αναλυτής στην CFRA Research. «Αυτά αντιπροσωπεύουν συνήθως ένα ποσοστό της τιμής ενός βαρελιού πετρελαίου».
Στο ίδιο πλαίσιο, οι καταναλωτές μπορούν να αναμένουν ότι θα πληρώσουν περισσότερα για smartphone, υπολογιστές και τηλεοράσεις, τα οποία περιέχουν πλαστικά μέρη. Και οι τιμές των αυτοκινήτων είναι πιθανό να παραμείνουν υψηλές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα καθώς εκτός από το καύσιμο που προφανώς καταναλώνουν φέρουν κατασκευαστικά στοιχεία (ελαστικά, πλαστικά πάνελ αμαξώματος, μαξιλάρια καθισμάτων), τα οποία παράγονται από πετρελαιοειδή.
Οι αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου θα επηρεάσουν και το καλάθι της νοικοκυράς στο σούπερ μάρκετ και στις αγορές τροφίμων (μανάβικα, λαϊκές κλπ). Η αγροτική βιομηχανία αποτελεί έναν κλάδο που πλήττεται επίσης σημαντικά καθώς το βιομηχανικό λίπασμα περιέχει ορυκτά καύσιμα, επομένως ένα πιο ακριβό λίπασμα σημαίνει υψηλότερες τιμές στα σιτηρά αλλά και στο κρέας, τα αβγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Ο κλάδος της υγειονομικής περίθαλψης επηρεάζεται επίσης από τις υψηλές τιμές πετρελαίου καθώς σχεδόν όλες οι φαρμακευτικές πρώτες ύλες, οι αλοιφές, τα χάπια, οι βιταμίνες και μέρος του ιατρικού εξοπλισμού βασίζονται σε πετροχημικά.
Ομοίως, στις Κατασκευές, το πετρέλαιο αποτελεί στοιχείο πολλών οικοδομικών υλικών και επίπλων, συμπεριλαμβανομένων των ασφαλτικών προϊόντων και των μονωτικών υλικών. Η άσφαλτος, για παράδειγμα, τείνει να αποτελεί το 15% έως 25% του κόστους ενός έργου επίστρωσης.
Η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αποτελεί την πιο ασφαλή λύση
Πριν από δύο ημέρες, ο αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβέρνησης Αλεξάντερ Νόβακ, διαμήνυσε ότι η τιμή πετρελαίου θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 300 δολάρια το βαρέλι εάν οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύσουν τις εισαγωγές από τη Ρωσία. Μια τέτοια εξέλιξη θα ασκούσε μεγάλες πληθωριστικές πιέσεις και θα δυσχέραινε ακόμη περισσότερο την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των ελληνικών νοικοκυριών.
Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, η απαγόρευση των ρωσικών εξαγωγών ενέργειας θα απαιτούσε αναθεώρηση ολόκληρης της ενεργειακής πολιτικής της Ευρώπης. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να πείσουν τους Ευρωπαίους πολίτες να μειώσουν την κατανάλωση σύμφωνα με την τακτική που εφαρμόστηκε τη δεκαετία του 1970. Διαφορετικά, η άνοδος των τιμών θα κατέστρεφε τη ζήτηση ενέργειας, αναγκάζοντας τα φτωχότερα νοικοκυριά να αγοράζουν λιγότερη ενέργεια. Εάν όμως αντί να εφαρμόσουν πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας, αφήσουν τις δυνάμεις της αγοράς να δράσουν, αυτό οδηγούσε στην ίδια κατάσταση που υπέστη η Ευρώπη πριν από 40 χρόνια με την πετρελαϊκή κρίση: έναν καταστροφικό συνδυασμό υψηλού πληθωρισμού και μειωμένης οικονομικής ανάπτυξης και ανεργίας.
Η ανάγκη αυτή καθίσταται ακόμη πιο επείγουσα αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι η απαγόρευση των ρωσικών ενεργειακών ροών δεν μπορεί να αντισταθμιστεί με υψηλότερη προσφορά από αλλού. Η σχιστολιθική παραγωγή των ΗΠΑ και η αυξημένη παραγωγή από τη Σαουδική Αραβία και άλλες χώρες μπορεί να οδηγήσουν στη ροή περισσότερου πετρελαίου στις αγορές. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να αντικαταστήσει το ρωσικό πετρέλαιο ενώ υπάρχουν ακόμη λιγότερες αντισταθμίσεις για το φυσικό αέριο και τον άνθρακα.
Αντ’ αυτών, μπορούν να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα όπως είναι η μείωση των ορίων ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους, η ενθάρρυνση της χρήσης μέσων μαζικής μεταφοράς και οικολογικών τρόπων μετακίνησης όπως είναι το ποδήλατο και η εξοικονόμηση ενέργειας στα σπίτια και τις επιχειρήσεις.
