Το 1721, ένας Νορβηγός ιεραπόστολος έπλευσε προς τη Γροιλανδία με την ελπίδα να μετατρέψει τους απογόνους των Βίκινγκ που ζούσαν εκεί σε Προτεστάντες. Όταν έφτασε, τα μόνα ίχνη που βρήκε από τη Σκανδιναβική κοινωνία ήταν ερείπια οικισμών που είχαν εγκαταλειφθεί 300 χρόνια πριν.
Δεν υπάρχει γραπτό αρχείο που να εξηγεί γιατί οι Βίκινγκς έφυγαν ή πέθαναν. Αλλά μια νέα προσομοίωση της ακτογραμμής της Γροιλανδίας αποκαλύπτει ότι καθώς το στρώμα πάγου που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού άρχισε να επεκτείνεται εκείνη την εποχή, τα επίπεδα της θάλασσας αυξήθηκαν δραστικά, αναφέρουν ερευνητές στο συνέδριο της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης στη Νέα Ορλεάνη.
Αυτές οι μεταβαλλόμενες ακτές θα είχαν κατακλύσει περιοχές βοσκής και γεωργικές εκτάσεις και θα συνέβαλαν στο τέλος του σκανδιναβικού τρόπου ζωής στη Γροιλανδία, λέει η Marisa Borreggine, γεωφυσικός στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Η Γροιλανδία αποικήθηκε για πρώτη φορά από τους Βίκινγκς το 985 από ομάδα εποίκων με 14 πλοία με επικεφαλής τον Erik the Red, ο οποίος είχε εξοριστεί από τη γειτονική Ισλανδία για ανθρωποκτονία. Ο Erik και οι οπαδοί του εγκαταστάθηκαν στη Νότια Γροιλανδία, όπου αυτοί και οι απόγονοί τους κυνηγούσαν φώκιες, έβοσκαν ζώα, έχτιζαν εκκλησίες και εμπορεύονταν ελεφαντόδοντο από την Ευρώπη.
Οι έποικοι έφτασαν κατά τη διάρκεια της γνωστής ως μεσαιωνικής θερμής περιόδου, όταν οι συνθήκες σε όλη την Ευρώπη και τη Γροιλανδία ήταν εύκρατες. Αλλά μέχρι το 1350, το κλίμα είχε αρχίσει να παίρνει στροφή προς το χειρότερο με την έναρξη της Μικρής Εποχής των Παγετώνων, μια περίοδο περιφερειακού ψύχους που κράτησε καλά τον 19ο αιώνα.
Οι ερευνητές υποθέτουν ότι ένα ταχέως μεταβαλλόμενο κλίμα θα μπορούσε να έχει προκαλέσει πλήγμα στη νορβηγική κοινωνία της Γροιλανδίας. Το νησί πιθανότατα έγινε πολύ πιο κρύο τα τελευταία 100 χρόνια της νορβηγικής κατοχής, λέει ο παλαιοκλιματολόγος Boyang Zhao του Πανεπιστημίου Brown, ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα έρευνα. Οι χαμηλότερες θερμοκρασίες θα μπορούσαν να έχουν κάνει τη γεωργία και την εκτροφή ζώων πιο δύσκολη, λέει.
Αυτές οι χαμηλές θερμοκρασίες θα είχαν άλλη επίδραση στη Γροιλανδία: τη σταθερή επέκταση του στρώματος πάγου του νησιού, λέει η Borreggine και οι συνεργάτες της.
Αν και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας συνήθως συμβαδίζει με την τήξη του πάγου, οι ωκεανοί δεν ανεβαίνουν αλλά καλύπτουν ομοιόμορφα κάθε ακτή, λέει η Borreggine. Γύρω από τη Γροιλανδία, η στάθμη της θάλασσας τείνει να αυξάνεται όταν μεγαλώνει το στρώμα του πάγου.
Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: Πρώτον, ο πάγος είναι βαρύς. Το καθαρό βάρος ενός στρώματος πάγου ωθεί τη γη που στηρίζεται προς τα κάτω, πράγμα που σημαίνει ότι καθώς το στρώμα πάγου μεγαλώνει, περισσότερη γη βυθίζεται. Δεύτερον, η βαρύτητα. Λόγω μάζας, τα στρώματα πάγου ασκούν βαρυτική έλξη στο νερό. Αυτό κάνει το θαλασσινό νερό γύρω από τη Γροιλανδία να κλίνει προς τα πάνω, πράγμα που σημαίνει ότι το νερό πιο κοντά στην ακτή είναι υψηλότερο από το νερό στον ανοιχτό ωκεανό. Καθώς το στρώμα πάγου μεγαλώνει, αυτό το τράβηγμα γίνεται ακόμα πιο δυνατό και η στάθμη της Θάλασσας κοντά στην ακτή αυξάνεται περαιτέρω.
Προσομοιώνοντας την επίδραση του βάρους του πάγου και του ρυμουλκού του στα ύδατα της Γροιλανδίας, η Borreggine και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι η στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε αρκετά ώστε να πλημμυρίσει την ακτή κατά εκατοντάδες μέτρα σε ορισμένες περιοχές. Μεταξύ του χρόνου που έφτασαν οι Βίκινγκς και όταν έφυγαν, υπήρχαν “αρκετά έντονες παράκτιες πλημμύρες, έτσι ώστε ορισμένα κομμάτια γης που συνδέονταν μεταξύ τους δεν ήταν πλέον συνδεδεμένα”, λένε.
Σήμερα, ορισμένες περιοχές των Βίκινγκς κατακλύζονται ως αποτέλεσμα της συνολικής αύξησης της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας από την κλιματική αλλαγή, η οποία οριακά αντισταθμίζεται γύρω από τη Γροιλανδία λόγω του λιωμένου στρώματος πάγου. Κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να συμβεί τον 14ο και 15ο αιώνα, καταστρέφοντας τη γη στην οποία βασίζονταν οι Νορβηγοί για καλλιέργεια και βόσκηση, λέει η Borreggine.
“Οι προηγούμενες θεωρίες σύμφωνα με το γιατί οι Βίκινγκς έφυγαν, έχουν επικεντρωθεί στην ιδέα ότι όλοι πέθαναν λόγω του κρύου και ότι ήταν πολύ κουτοί ώστε να προσαρμοστούν”, λέει η Borreggine. Επίσης λένε, ότι οι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν αποκαλύψει μια διαφορετική ιστορία, δείχνοντας ότι οι Νορβηγοί της Γροιλανδίας άλλαξαν τον τρόπο ζωής τους βασιζόμενοι όλο και περισσότερο στο ψάρεμα τον τελευταίο αιώνα παραμονής τους εκεί.
Αλλά η προσαρμογή μπορεί να ήταν πολύ δύσκολη μπροστά σε ένα όλο και πιο βαρύ από το κρύο, τοπίο. Η ιδέα ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορεί να ήταν μία από αυτές τις προκλήσεις έχει αξία, λέει ο Zhao, σημειώνοντας ότι οι λόγοι για τους οποίους οι Βίκινγκς εξαφανίστηκαν από τη Γροιλανδία είναι διαφορετικοί.
Καθώς το κλίμα άλλαζε, για παράδειγμα, αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να είχαν βρεθεί όλο και περισσότερο αποκομμένοι από τις εμπορικές οδούς καθώς η εποχή του πυκνού πάγου επεκτεινόταν. Και μέχρι τα μέσα του 14ου αιώνα, η μαύρη πανούκλα διέλυε την Ευρώπη, διακόπτοντας τη μεγαλύτερη αγορά των Βίκινγκς για ελεφαντόδοντο.
“Οι Νορβηγοί ήρθαν και έφυγαν”, λέει ο Zhao. “Αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά άλυτα ερωτήματα”, συμπεριλαμβανομένου του γιατί ακριβώς έφυγαν, λέει.
Το τελευταίο γραπτό αρχείο αυτής της κοινωνίας είναι μια επιστολή που περιγράφει έναν γάμο το 1408. Λίγα χρόνια αργότερα, αυτό το ζευγάρι μετακόμισε στην Ισλανδία και άρχισε να καλλιεργεί. Γιατί το ζευγάρι επέλεξε να φύγει χάνεται στην ιστορία, αλλά, όπως υποδηλώνει η νέα έρευνα, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορεί να ήταν μέρος της εξίσωσης.
Μετάφραση – Επιμέλεια: Ειρήνη Παγκουλίδου
Με πληροφορίες από Science News
