Καταγράφουμε σήμερα την τοπική ιστορία για να μην μας διαγράψει αύριο.
Μία αρχόντισσα στη νεώτερη ιστορία της Καστοριάς
Γράφει: Ο Λεωνίδας θ. Πουλιόπουλος.
Σε προηγούμενο άρθρο μας, αφιερωμένο στη μνήμη του Καθηγητή Πατρώνου Γιώργου, αναφέραμε ότι σε επόμενο άρθρο θα κάναμε μνεία για ένα πρόσωπο που με την δραστηριότητα του και την προσφορά του, συνέβαλε στο ιστορικό πολιτισμικό και φιλανθρωπικό γίγνεσθαι του τόπου μας, έτσι όπως το αποτύπωσε σε ένα ιδιόχειρο έγγραφο ο αγαπητός καθηγητής μας και φίλος Γιώργος.
Αυτό το άρθρο δημοσιεύεται για τους εξής λόγους. Πρώτον διότι αναφέρεται σε απόψεις ενός αξιολογότατου ανθρώπου που αναχώρησε για την αιωνιότητα πριν λίγοκαιρό και δεύτερον αναφέρεται σε μια γυναίκα που προσέφερε αθόρυβα πνευματικό φιλανθρωπικό και πολιτισμικό έργο, αφού εκτός των άλλων, άφησε ως κληροδότημαστον Δήμο Καστοριάς, την μοναδική σε κάλος νεοκλασική της οικία, η οποία δυστυχώς όπως και άλλες παραμένει ερείπιο, λόγω της αδιαφορίας των δημοτικών αρχόντων, πλην ενός δημάρχου που ξεκίνησε το θέμα, αλλά δυστυχώς οι επόμενοι αδιαφόρησαν. Επομένως με το άρθρο αυτό εκτός των άλλων αποσκοπούμε να ευαισθητοποιήσουμε τους δημοτικούς άρχοντες, τους φορείς και τους πολίτες, ώστενα αξιοποιηθεί αυτό το κόσμημα και δεύτερον να αποτίσουμε φόρο τιμής σε μία γυναίκα που προσέφερε στην μικρή μας κοινωνία πνευματικό και φιλανθρωπικό έργο, τη δύσκολη μεταπολεμική εποχή της πατρίδας μας.
Παρουσιάζουμε λοιπόν αυτούσια τη ΄΄ χειρόγραφη επιστολή ΄΄ του αείμνηστου Καθηγητή Θεολόγου Γιώργου Πατρώνου, για την θεοσεβούμενη, σεμνή, ταπεινή και αθόρυβη αυτή γυναίκα Καλλιόπη Νταή, κόρη του γουνέμπορου Κωστάκη Πουλιόπουλου και της Αναστασίας Μπατρίνου-Πουλιοπούλου. Στη σύντομη αυτή αναφορά ο αείμνηστος Καθηγητής φανερώνει άγνωστες πτυχές και ονόματα της πνευματικής και πολιτισμικής δραστηριότητας της μικρής κοινωνίας της Καστοριάς, προϊδεάζοντας μας για το πόσο ενδιαφέροντα θα είναι τα απομνημονεύματά του.
Γράφει λοιπόν ο αείμνηστος καθηγητής:
<< ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΝΤΑΗ. Μία Αρχόντισσα στη νεώτερη ιστορία της Καστοριάς.
Υπήρξα μαθητής του Εξαταξίου Γυμνασίου της Καστοριάς, στα μετά εμφυλιακά χρόνια, από το Σεπ. του 1950 ως τον Ιούν. του 1955. Είχα την τύχη να έχω εξαιρετικούς δασκάλους, ιδιαίτερα στον κλάδο των φιλολογικών μαθημάτων και του μαθήματος των θρησκευτικών. Με βαθιά συγκίνηση θυμάμαι τις πνευματικές εξάρσεις του φιλόλογου δασκάλου μου Αντώνη Καλαφατίδη, όταν με δάκρυα στα μάτια έκανε αναλύσεις και εκσυγχρονιστικά σχόλια στα κείμενα αρχαίων Τραγικών ποιητών. Οι βιωματικές αυτές στιγμές αποτυπώθηκαν έντονα στην εφηβική και νεανική ψυχή μου και προσδιόρισαν ασυνείδητα και την μετέπειτα εκπαιδευτική μου θητεία και το ακαδημαϊκό μου λειτούργημα επί σαράντα ολόκληρα χρόνια.
Στο μάθημα των θρησκευτικών είχα, επίσης, τη μεγάλη ευλογία και τη σπάνια τύχη να έχω Δασκάλους σπάνιας επιστημονικής κατάρτισης και μοναδικού χαρισματικού πνευματικού ήθους, που προσδιόρισαν και τις προσωπικές μου επιλογές για την μετέπειτα πορεία και την επαγγελματική μου καταξίωση. Κι’ ενώ η αρχική μου επιλογή ήταν η ιατρική, αφού η επίδοσή μου ήταν καλύτερη στα θετικά μαθήματα, κατέληξα στο τέλος στο θεωρητικό χώρο και ιδιαίτερα στην επιστήμη της θεολογίας, ως εγγύτερα προς τον άνθρωπο. Η βιοτή της προσωπικότητας των ειδικών προς τη θεολογία διδασκάλων μου επέδρασε αποφασιστικά μέσα μού, όπως φάνηκε στη συνέχεια από τις κρίσιμες για τη ζωή μου επιλογές.
Θυμίζω εδώ τον θεολόγο μας Σωτήριο Τραντέλλη, μετέπειτα Μητροπολίτη Λαγκαδά Σπυρίδωνα, άνθρωπο με σεμνότητα βίου, αρετή και αγάπη ανιδιοτελή για τους συναδέλφους του, τους μαθητές του και αργότερα για το ποίμνιό του της Μητροπολιτικής Περιφέρειας. Και δεύτερο τον θεολόγο μας και καθηγητή Ιωάννη Φουντούλη, σπάνιας επιστημονικής κατάρτισης και ήθους μοναδικού για εκπαιδευτικό της εποχής εκείνης και που εξελίχθη αργότερα σε έναν από τους μεγάλους και καλύτερους Λειτουργιολόγους Καθηγητές των Πανεπιστημίων της χώρας μας.
Αυτοί οι δυο θεολόγοι Καθηγητές του Γυμνασίου Καστοριάς, ήσαν οι επιστημονικοί σύμβουλοι και οι επιστημονικοί συνεργάτες της Καλλιόπης Νταή, μαζί με την καθηγήτρια μας Ερμιόνη Δόντα, η οποία ήταν ένας σπάνιος πνευματικός άνθρωπος και συνοικούσε με την Νταή επί χρόνια στο αρχοντικό της σπίτι. Άλλοι συνεργάτες της Αρχόντισσας Νταή, απλοί και σεμνοί άνθρωποι της καθημερινότητας, με μια καταπληκτική λαϊκή ευσέβεια θρησκευτική και μόνιμοι κάτοικοι της πόλης της Καστοριάς, ήσαν ο Νικόλαος Πλυτάς, παντοπώλης και Σταύρος Σταυρακούδης, δημοτικός υπάλληλος. Ο τελευταίος, μάλιστα, ήταν αυτός ο αόρατος συνεργός όλων, που σήκωνε όλο το βάρος της οργάνωσης, της επιμέλειας, των τεχνικών διευθετήσεων και όλων των άλλων υποχρεώσεων για την άρτια πραγματοποίηση των διαφόρων πολιτιστικών, πνευματικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων. Άλλοι, επίσης, δευτερεύοντες συνεργοί ήσαν δύο νέοι εργαζόμενοι, με θρησκευτικές αρχές και σεμνότητα βίου, παιδιά δύο οικογενειών με καλή κατηχητική παιδεία, ο Μιχάλης Μαργαρίτης και ο Ανέστης Κοντόπουλος, οι οποίοι ήσαν οι εκπρόσωποι των εργαζομένων νέων της Καστοριάς.
Σε αυτή την καταπληκτική συντροφιά και πνευματική ομάδα συνεργών ανθρώπων εντάχθηκα κι’ εγώ, ως ένας βοηθός συνεργάτης τους, για τις δραστηριότητες τις κατηχητικές και πνευματικές στο χώρο της εκπαίδευσης. Είχα μια εμπειρία κατηχητική και έντονα θρησκευτικά βιώματα από τη διετή μαθητεία μου σε Παιδούπολη της Θεσσαλονίκης, κατά την περίοδο του εμφυλίου και τη μαζική συγκέντρωση χιλιάδων παιδιών της Δυτικής Μακεδονίας από την τότε Βασιλική Πρόνοια. Όπως, επίσης και από τις κατηχητικές συγκεντρώσεις και τις θρησκευτικές πνευματικές ομάδες, με έντονες δραστηριότητες, πολιτιστικές, κοινωνικές και φιλανθρωπικές του Ιδρύματος ΄΄ Το Σπίτι του Παιδιού΄΄ της κοινότητας Λεχόβου, τόπου καταγωγής μου.
Το αρχοντικό σπίτι της Καλλιόπης Νταή ήταν το ΄΄ στρατηγείο ΄΄ μας και το πνευματικό κέντρο της οργάνωσης όλων των δραστηριοτήτων προς τους κατοίκους της Καστοριάς, όχι μόνο θρησκευτικών και κατηχητικών εκδηλώσεων, αλλά και δραστηριοτήτων πολιτιστικών, εκπαιδευτικών και φιλανθρωπικών προς μαθητές φοιτητές και εργαζόμενους, αλλά και προς άτομα και οικογένειες που είχαν άμεση ανάγκη επιβίωσης. Το πνευματικό αυτό ΄΄ κίνημα ΄΄ στην πόλη της Καστοριάς βρίσκονταν σε άμεση σχέση και πνευματική καθοδήγηση από το μεγάλο Πνευματικό Κίνημα ΄΄ Ζωή ΄΄ σε πανελλήνια έκταση, καθώς κυριαρχούσε σε όλη τη χώρα από το ένα άκρο ως τις εσχατιές της Ελλάδος. Στις συγκεντρώσεις μας, τις δεκαπενθήμερες, προέδρευε με αρχοντιά, κύρος, σεμνότητα και από όλους μας απόλυτο σεβασμό, η Καλλιόπη Νταή, με αφάνταστη γνώση και ενημέρωση για όλα τα θέματα και τα προβλήματα της οργάνωσης και υλοποίησης όλων των δραστηριοτήτων.
Το νεοκλασικό αρχοντικό σπίτι της Νταή, με αρχιτεκτονική δομή που θύμιζε αρχοντικά της Βιέννης και πολλών άλλων πλούσιων ευρωπαϊκών πόλεων, εισερχόμουν εγώ, ένα παιδί από φτωχικό και πυρπολημένο από τους Γερμανούς κατακτητές χωριό της επαρχίας, με δέος και βαθιά συγκίνηση. Κάποια στιγμή, όσο θυμάμαι, όταν βρεθήκαμε μόνοι οι δυό μας, τόλμησα να ρωτήσω την Αρχόντισσα οικοδέσποινα, τι θα γίνει μελλοντικά με αυτό το σπίτι, το όμορφο, μεγαλοπρεπέστατο κι μοναδικό στο είδος του στην πόλη μας, αφού ήξερα ότι δεν υπήρχε προσωπική οικογένεια και συγγενείς δεν είχα ιδεί ποτέ να επισκέπτονται την ίδια και το σπιτικό της . Η απάντησή της ήταν μοναδική, σταθερή και αποφασιστική. << Θα γίνει Δωρεά στο Δήμο Καστοριάς, με μοναδικό σκοπό να λειτουργήσει ως Πνευματικό Κέντρο, εκπαιδευτικών, πολιτιστικών, και πνευματικών-θρησκευτικών εκδηλώσεων >>.Γεγονός που ούτε υπήρχε και ούτε υπάρχει ακόμη σε όλη την πόλη.
Πριν από μερικά χρόνια συναντήθηκα με τον τότε Δήμαρχο της Καστοριάς, αφού προηγουμένως είχα ιδεί από κοντά την θλιβερή εικόνα που παρουσίαζε στον κάθε επισκέπτη η πριν πανέμορφη αυλή με τους πανύψηλους φοίνικες, τα ωραία κυπαρίσσια και τα παρτέρια με την ποικιλία των λουλουδιών, αλλά και το εντυπωσιακό ΄΄ παλατάκι ΄΄ με τα παραθυρόφυλλα και ωραία διακοσμητικά της μοναδικής αυτής κατοικίας της αρχόντισσας της Καστοριάς Καλλιόπης Νταή, τώρα μισογκρεμισμένα και μισοκατεστραμμένα. Με βαθιά θλίψη και απογοήτευση υπενθύμισα την προσωπική υποχρέωση αλλά και των συνεργατών του για την υλοποίηση της Δωρεάς αυτής, χωρίς χρονοτριβή και προτού είναι πολύ αργά. Διότι υπάρχει άμεσος κίνδυνος να καταρρεύσει αυτό το μοναδικό κτίσμα και από ένα όνειρο και κόσμημα που θα είχαμε, θα κλαύσουμε όλοι πικρά πάνω στα ερείπια.
Μη ξεχνάμε πως το ίδιο περίπου συνέβη και με το άλλο επίσης μοναδικό δημιούργημα, το νεοκλασικό και μνημειώδες εκπαιδευτήριο του πρώτου Γυμνασίου της Καστοριάς, το οποίο κτίσθηκε στην Ακρόπολη της πόλης, κοντά στα μοναδικά μνημεία του βυζαντινού πολιτισμού, της Παναγίας Κουμπελίδικης και τα Ιουστινιάνεια τείχη με τους χαρακτηριστικούς πύργους. Και αυτό το πρώτο πολιτιστικό και εκπαιδευτικό δημιούργημα που κτίσθηκε με θυσίες των φτωχών κατοίκων αμέσως μετά την απελευθέρωση της Καστοριάς από τους Τούρκους, όχι μονο το αφήσαμε να καταρρεύσει αλλά το γκρεμίσαμε με τα ίδια μας τα χέρια και δυστυχώς κανένας δεν ανέλαβε τις ευθύνες ως σήμερα γι’ αυτό το εθνικό πολιτιστικό έγκλημα.
Αθήνα Χριστούγεννα 2007 Γεώργιος Π. Πατρώνος.>>
