Η θεωρία της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης που δημιουργήθηκε από τον Erik Erikson είναι ίσως μία από τις πιο γνωστές θεωρίες προσωπικότητας. Η θεωρία διαφέρει από πολλές άλλες, δεδομένου ότι ασχολείται με την ανάπτυξη καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, από τη γέννηση μέχρι το θάνατο.
Σε κάθε στάδιο, το άτομο διαπραγματεύεται μια κρίση που λειτουργεί ως κομβικό σημείο στην ανάπτυξη του. Όταν η κρίση έχει επιλυθεί επιτυχώς, το άτομο είναι σε θέση να αναπτύξει την ψυχοκοινωνική ποιότητα που σχετίζεται με το συγκεκριμένο στάδιο ανάπτυξης.
Γνωρίστε περισσότερα για τα ψυχοκοινωνικά στάδια της θεωρίας του Erik Erikson, συμπεριλαμβανομένης της κρίσης με την οποία έρχεται κανείς αντιμέτωπος σε κάθε στάδιο και τα σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια κάθε σημείου της ανάπτυξης.
Στάδιο 1ο: Εμπιστοσύνη Εναντίον Αμφιβολίας
Η κρίση «Εμπιστοσύνη εναντίον Αμφιβολίας» είναι το πρώτο ψυχοκοινωνικό στάδιο που παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους περίπου της ζωής ενός παιδιού. Κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσιμης φάσης της ανάπτυξης, ένα βρέφος εξαρτάται εντελώς από τους φροντιστές του.
Όταν οι γονείς ή οι φροντιστές ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενός παιδιού με συνέπεια και με τρόπο που αποπνέει ζεστασιά, το παιδί, στη συνέχεια, μαθαίνει να εμπιστεύεται τον κόσμο και τους ανθρώπους γύρω του.
Στάδιο 2ο: Αυτονομία Εναντίον Ντροπής
Το δεύτερο στάδιο περιλαμβάνει την ψυχοκοινωνική κρίση ανάμεσα στην αυτονομία και την ντροπή ή την αμφιβολία. Καθώς το παιδί εισέρχεται στα νηπιακά χρόνια, το κέρδος μίας μεγαλύτερης αίσθησης του προσωπικού ελέγχου γίνεται όλο και πιο σημαντικό.
Καθήκοντα όπως να μαθαίνει πώς να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα, να επιλέγει τροφές και παιχνίδια, είναι τρόποι με τους οποίους τα παιδιά αποκτούν μια μεγαλύτερη αίσθηση της ανεξαρτησίας.
Στάδιο 3ο: Πρωτοβουλία Εναντίον Ενοχής
Το τρίτο ψυχοκοινωνικό στάδιο εμφανίζεται στις ηλικίες μεταξύ περίπου των τριών και πέντε ετών και επικεντρώνεται στην ανάπτυξη μιας αίσθησης της αυτο-πρωτοβουλίας.
Τα παιδιά που ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε παιχνίδια με αυτοσκηνοθεσία, συνεχίζουν στη ζωή με μια αίσθηση ισχυρής πρωτοβουλίας, ενώ όσα έχουν αποθαρρυνθεί από αυτές τις δραστηριότητες μπορεί να αρχίσουν να αισθάνονται μια αίσθηση ενοχής για τις δραστηριότητες που ξεκινούν οι ίδιοι.
Στάδιο 4ο: Εργατικότητα Εναντίον Αισθήματος Κατωτερότητας
Κατά τη διάρκεια της μέσης παιδικής ηλικίας μεταξύ των ηλικιών περίπου έξι και έντεκα ετών, τα παιδιά εισέρχονται στο ψυχοκοινωνικό στάδιο που είναι γνωστό ως «Εργατικότητα έναντι Αισθήματος Κατωτερότητας». Καθώς τα παιδιά συμμετέχουν στην κοινωνική αλληλεπίδραση με τους φίλους και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες στο σχολείο, αρχίζουν να αναπτύσσουν μια αίσθηση υπερηφάνειας και ολοκλήρωσης στην εργασία και τις ικανότητές τους.
Τα παιδιά που επαινούνται και ενθαρρύνονται αναπτύσουν μια αίσθηση επάρκειας, ενώ εκείνα τα οποία αποθαρρύνονται μένουν με ένα αίσθημα κατωτερότητας.
Στάδιο 5ο: Ταυτότητα Εναντίον Σύγχυσης των ρόλων
Στο πέμπτο ψυχοκοινωνικό στάδιο, ο σχηματισμός μιας προσωπικής ταυτότητας γίνεται κρίσιμος. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, οι έφηβοι εξερευνούν διαφορετικές συμπεριφορές, ρόλους και ταυτότητες.
Ο Erikson πίστευε ότι αυτό το στάδιο ήταν ιδιαίτερα κρίσιμο και ότι η σφυρηλάτηση μιας ισχυρής ταυτότητας χρησιμεύει ως βάση για την εξεύρεση της μελλοντικής κατεύθυνσης στη ζωή.
Εκείνοι που βρίσκουν μια αίσθηση ταυτότητας αισθάνονται ασφαλείς, ανεξάρτητοι και έτοιμοι να αντιμετωπίσουν το μέλλον, ενώ όσοι παραμένουν σε σύγχυση μπορεί να αισθάνεται χαμένοι, ανασφαλείς και αβέβαιοι για τη θέση τους στον κόσμο.
Στάδιο 6ο: Οικειότητα Εναντίον Απομόνωσης
Το έκτο ψυχοκοινωνικό στάδιο επικεντρώνεται στον σχηματισμό οικείων σχέσεων αγάπης με τους άλλους ανθρώπους. Οι γνωριμίες, ο γάμος, η οικογένεια και οι φιλίες είναι σημαντικές κατά τη διάρκεια του σταδίου της οικειότητας εναντίον της απομόνωσης, η οποία διαρκεί περίπου από την ηλικία των 19 μέχρι των 40 ετών.
Με τη διαμόρφωση επιτυχών σχέσεων αγάπης με άλλους ανθρώπους, τα άτομα είναι σε θέση να βιώσουν την αγάπη και να απολαύσουν την οικειότητα. Εκείνοι που αποτυγχάνουν να σχηματίσουν σταθερές σχέσεις μπορεί να αισθάνονται απομονωμένοι και μόνοι.
Στάδιο 7ο: Παραγωγικότητα Εναντίον Απραξίας
Μόλις οι ενήλικες εισέλθουν στο στάδιο, που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας, η ψυχοκοινωνική κρίση επικεντρώνεται στην ανάγκη δημιουργίας ή γαλούχησης πράγματων που θα επιβιώσουν περισσότερο από το άτομο.
Η ανατροφή μιας οικογένειας, η εργασία και η συμβολή στην κοινότητα είναι όλοι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι αναπτύσσουν μια αίσθηση του σκοπού. Όσοι αδυνατούν να βρουν τρόπους για να συμβάλουν μπορεί να αισθάνονται αποκομμένοι και άχρηστοι.
Στάδιο 8ο: Πληρότητα του Εγώ εναντίον Απελπισίας
Το τελικό ψυχοκοινωνικό στάδιο ξεκινά γύρω από την ηλικία των 65 ετών και διαρκεί μέχρι το θάνατο. Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, το άτομο κοιτάζει πίσω στη ζωή του. Το μείζον ζήτημα κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου είναι: «Έζησα τελικά μια ζωή με νόημα;».
Όσοι έχουν ζήσει μια ζωή με νόημα θα νιώσουν μια αίσθηση ειρήνης, σοφίας και πληρότητας, ακόμα και όταν αντιμετωπίζουν τον θάνατο. Για όσους κοιτάζουν πίσω στη ζωή τους και βλέπουν πικρία και λύπη, τότε θα νιώσουν συναισθήματα απελπισίας.
