Καταγράφουμε την ιστορία σήμερα για να μην μας διαγράψει αύριο.
Διότι κατά τον Χέγκελ:
<<Το μόνο πράγμα που μας διδάσκει η ιστορία είναι ότι τίποτε δεν μας διδάσκει>>.
Αφιέρωμα στον Δάσκαλο, Καθηγητή, Άνθρωπο, και φίλο Γιώργο Πατρώνο.
Γράφει: Ο Λεωνίδας θ. Πουλιόπουλος.
Για τον Γιώργο Πατρώνο γράψαμε και άλλες φορές στον τοπικό τύπο, ήδη από το 2009 στην εφημερίδα ΄΄ ΟΔΟΣ ΄΄ καθώς επίσης και το 2015 στη ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ επ’ ευκαιρίας της εκδήλωσης για τα 100 χρόνια από την ανέγερση του νεοκλασικού γυμνασίου Καστοριάς. Δυστυχώς αυτή τη φορά αναφερόμαστε σ’ αυτόν τον υπέροχο Άνθρωπο, Δάσκαλο, Καθηγητή, Θεολόγο, λόγω ενός λυπηρού γεγονότος που είναι ο θάνατος. Έφυγε λοιπόν πλήρης ημερών, όπως συνηθίζουμε να λέμε, σε ηλικία 86 ετών ο καθηγητής μας και φίλος Γιώργος που άφησε το αποτύπωμά του και τις καλύτερες εντυπώσεις στο βραχύ του πέρασμα από την Καστοριά. Για να περιγράψω το ποιος ήταν ο Γιώργος Πατρώνος, θα δανειστώ αποσπάσματα από τα άρθρα που δημοσιεύσαμε ήδη στον τοπικό τύπο, καθώς επίσης και κάποια δημοσιεύματα από το διαδίκτυο φοιτητών του και συναδέλφων του.
<< Ένας άνθρωπος ο οποίος δικαίως θα έφερνε το χαρακτηρισμό ή τον ΄΄τίτλο΄΄ του Χριστιανού με όλη την σημασία της λέξης. Τώρα κατανοώ τον λόγο για τον οποίο οι ταυτότητές μας δεν έπρεπε να φέρουν τον χαρακτηρισμό ‘Χριστιανός Ορθόδοξος’. Εάν όλοι ανεξαιρέτως φέραμε αυτό το προσωνύμιο, τότε πως θα ξεχώριζαν οι αξιοπρεπής από του αναξιοπρεπής οι έντιμοι από τους ανέντιμους οι δάσκαλοι που ασκούν λειτούργημα από τους άλλους που ασκούν επάγγελμα και τέλος οι πραγματικοί Χριστιανοί από τους κατ’ επίφαση Χριστιανούς κλπ., κλπ.
Ποιος είναι λοιπόν αυτός ο άνθρωπος Πατρώνος, που πέρασε από την Καστοριά την δεκαετία του ’60, για τον οποίο ΄΄ δάσκαλο ΄΄ της ζωής, της προσφοράς και της αξιοπρέπειας, μόνο ένας εμπαθείς ή προκατειλημμένος θα τολμούσε να πει κακιά κουβέντα…….. Φυσικά ο βίος η δράση και το συγγραφικό έργο του Γιώργου Πατρώνου, δεν θα έφθανε να γραφεί ούτε σε ολόκληρη την εφημερίδα, εμείς όμως θα προσπαθήσουμε να σταχυολογήσουμε τα βασικότερα και ουσιαστικότερα σημεία αυτού του τεράστιου έργου, που δημιούργησε ο καθηγητής μας, το οποίο αριθμεί 182 αυτοτελή επιστημονικά έργα, μελέτες και άρθρα.
Ο Γιώργος Πατρώνος γεννήθηκε το 1935 στο Λέχοβο Φλώρινας, δέκατο παιδί μιας οικογένειας που είλκυε την καταγωγή της από περιοχή της Β. Ηπείρου. Ο πατέρας του Πέτρος υπήρξε μετανάστης στις ΗΠΑ πριν παντρευτεί την Μαρία Μπινοπούλου μητέρα του Γιώργου. Ο θείος του Επιφάνειος Πατρώνος, αγιορείτης μοναχός, χρημάτισε Ηγούμενος στις Μονές Αγίου Νικολάου Κορησού (Τσιριλόβου) και Παναγίας Κλεισούρας Καστοριάς, στο τέλος δε του βίου του πνευματικός στην πόλη της Θεσσαλονίκης.
Τα στοιχειώδη γράμματα διδάχθηκε ο Γιώργος στο χωριό του, στη συνέχεια δε βρέθηκε στις Παιδουπόλεις της Θεσσαλονίκης (1948-50), συνέπεια των τραγικών γεγονότων του εμφυλίου και του <<παιδομαζώματος>> που υπέστησαν οι συγκεκριμένοι πληθυσμοί της Β. Ελλάδας. Στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε τις γυμνασιακές του σπουδές, το απολυτήριο του γυμνασίου το πήρε τελικά από το Γυμνάσιο Καστοριάς (1951-55), όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του με <<Λίαν Καλώς>>.
Τον Οκτώβριο του 1955, ύστερα από επιτυχείς εισιτήριες εξετάσεις, εγγράφετε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη απόφασή του να είναι η θεολογία η πρώτη επιλογή του συνέβαλε και η προσωπικότητα του πρώτου κατηχητή του, αειμνήστου Καθηγητού της Λειτουργικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ιωάννου Φουντούλη. Αποφοίτησε το 1959 με βαθμό πτυχίου <<Λίαν καλώς>> εργαζόμενος καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών του. Το 1963-5 πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Οξφόρδη και το 1965-9 διορίζεται ως θεολόγος στο Λύκειο Καστοριάς. Στην Καστοριά ανέπτυξε εξαιρετική κοινωνική και εκπαιδευτική δράση, προβάλλοντας μια ανοικτών οριζόντων θεολογία και μια εντονότατη εκκλησιαστική παρουσία σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Η δράση αυτή εν μέσω ανωμάλων πολιτικών συνθηκών, αναπτέρωσε το ηθικό των πολλών, ανησύχησε δε τους ολίγους της τότε εξουσίας, οι οποίοι τον υποχρέωσαν να παραιτηθεί και να μετακινηθεί εκ νέου στην Αθήνα, όπου απεδέχθη πρόταση του Καθηγητού της Θεολογικής Σχολής Σάββα Αγουρίδηνα εργασθεί ως βοηθός. Το 1970 παντρεύεται την Θωμαή Γκέτσιου, κοινωνική λειτουργό, από το Μαυροχώρι Καστοριάς, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Από το 1982 μέχρι το 1991 κάλυψε όλες τις πανεπιστημιακές βαθμίδες και το 2002 συνταξιοδοτήθηκε και μεταπήδησε στην τάξη των Ομότιμων Καθηγητών, εκλεγείς μάλιστα κατ’ επανάληψη Διευθυντής.
Συνεργάσθηκε με τον αρχιμανδρίτη (και νυν αρχιεπίσκοπο Αλβανίας) Αναστάσιο Γιαννουλάτο για την ίδρυση και οργάνωση Οικοτροφείου Αφρικανών Σπουδαστών στην Αθήνα και επί δεκαετία είχε την ευθύνη της προετοιμασίας νέων από την Αφρική για την εισαγωγή τους στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1968 μετέβη με ομάδα κληρικών στη Κένυα, την Ουγκάντα και την Τανζανία, για τη ενίσχυση του ιεραποστολικού έργου του π. Χρυσοστόμου Παπασαραντόπουλου. Πρωτοστάτησε στη λειτουργία Κέντρου Ιεραποστολικών Σπουδών, συνεργώντας στη διοργάνωση Μαθημάτων , Συνεδρίων, Σεμιναρίων στην Ελλάδα, την Αφρική και την Ασία. Μέλος ιδρυτικό του Διορθοδόξου Κέντρου <<Πορευθέντες>>, διετέλεσε στέλεχος του Πατριαρχικού Ιδρύματος Ορθοδόξου Ιεραποστολής Άπω Ανατολής και συνεργάτης του περιοδικού <<Οδοιπορικό>>, ενημερωτικού Δελτίου του παραπάνω ιδρύματος.
Στο μακροσκελές βιογραφικό του διαβάζουμε ότι, η ιεραποστολική του συνείδηση, ωστόσο, κατέστη κυρίως φανερή στο χώρο της λεγόμενης Εσωτερικής Ιεραποστολής. Είτε υπηρετούσε τη θητεία του ως στρατιώτης είτε ως καθηγητής στη μέση εκπαίδευση είτε ως εθελοντής Επιμελητής ανηλίκων (με ειδική απόφαση του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την περιοχή της Καστοριάς) είτε ως ιεροκήρυκας σε κάθε γωνιά της ελληνικής και κυπριακής γης ή Μητροπόλεων το εξωτερικού, είτε ως πρωτοπόρος στη διοργάνωση Σεμιναρίων, κύκλων, συντροφιών, με θέμα τον γάμο και την προετοιμασία νέων ζευγαριών, είτε ως εμπνευστής των Κέντρων Ανοικτής Προστασίας Υπερηλίκων (σε διάφορες περιοχές της Αθήνας όπως το Πέραμα, Αιγάλεω, Βύρωνας κλπ.), είτε ως διδάσκαλος ακαδημαϊκός, κλπ., κλπ., έβλεπε πάντοτε τη διακονία του ως αποστολή, ως μαρτυρία εκκλησιαστική, ως αφορμή ανθρώπινης συνεργασίας.
Ως ειλικρινής της Γραφής διδάσκαλος γνώριζε να σέβεται τον καθένα άνθρωπο να τιμά τους διδασκάλους του και συναδέλφους, τους πνευματικούς του πατέρες, να προβάλει τους ευσχήμονες και τους ταπεινούς εργάτες της κοινωνίας, κινούμενος από αγάπη και ευσέβεια, από ενδιαφέρον για την πρόοδο των πολλών δίχως να επιζητεί να κολακεύει ισχυρούς αποσιωπώντας την αλήθεια, χωρίς να εκμεταλλεύεται ευκαιρίες για να αποκομίσει προσωπικά οφέλη ή να ικανοποιήσει οιασδήποτε μορφής απωθημένα.
Με την συνεργασία επιφανών πανεπιστημιακών από την Ελλάδα και το εξωτερικό συνέβαλε στην έκδοση τιμητικών διακρίσεων για το επίσκοπο Αλβανίας κ. Αναστάσιο (1997), το Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο(2000), και τον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο(2000). Λιγότερο γνωστό είναι, ίσως, το γεγονός ότι σε δύσκολες ιστορικές συγκυρίες ανέλαβε, μαζί με άλλους, πρωτοβουλίες για την εξομάλυνση τω σχέσεων ανάμεσα στην Εκκλησία της Ελλάδος και την ελληνική κυβέρνηση (θέμα αναγραφής θρησκεύματος στις ταυτότητες), ανάμεσα στις Εκκλησίες Ελλάδος και Αλβανίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, για την διεξαγωγή αρχιεπισκοπικών εκλογών στην Κύπρο, όπως και για την διένεξη μεταξύ Μητροπόλεως Καστοριάς και της μονής Αγίων Αναργύρων κ.α. Δικαίως λοιπόν η Εκκλησία της Ελλάδος ανεγνώρισε τη μακροχρόνια και καλοπροαίρετη προσφορά, απονέμοντας πέρα από τις άλλες διακρίσεις που έχει ήδη λάβει, τον <<Χρυσούν Σταυρόν του Αποστόλου Παύλου>>.
Στη συνέχεια διαβάζουμε στο βιογραφικό του που δημοσίευσε ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Μπελέζος: ΄΄Με την ειλικρινή του διακονία προς την εκκλησία τον άνθρωπο και την κοινωνία, ανεδείχθη εκφραστής βαθιά ισορροπημένης θεολογίας, φορέας έμπρακτης διδασκαλίας, η οποία ποτέ δεν κατέστη γι’ αυτόν αυτοσκοπός. Δίδασκε μια ολόκληρη ζωή, πλουτίζων και πλουτών, δίχως ποτέ να εξαντλείται στη διδασκαλία της ομιλίας, χωρίς ποτέ να εξαρτηθεί ο ίδιος από τα χαρίσματα του λόγου που τόσο πλουσιοπάροχα του έδωσε ο θεός. Ενώ είχε την ευκαιρία να αποκτά οπαδούς και φανατικούς ακροατές, ως άλλος <<καυσοκαλυβίτης>> φρόντιζε συχνά να απομυθοποιεί εαυτόν, να γυμνώνεται ενώπιον πάντων με το λόγο της ειλικρίνειας και της αυτοεξομολόγησης, και να προκαλεί σε έλλογη και κυρίως καρδιακή πρόσληψη της προσωπικής του μαρτυρίας.
Όσοι με χαρά κι ευγνωμοσύνη τον θυμόμαστε, ως δάσκαλο πάντοτε τον συναντάμε στην καρδιά μας, ως δάσκαλο ο οποίος δεν έλεγε ωραία λόγια, αλλά άκουγε πρώτος αυτός τον συνομιλητή του προσεκτικά. Μιλούσε σε ανοικτή ακρόαση – θα έλεγε κανείς – μαζί του, μιλούσε στην ψυχή του, μιλούσε έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη του, κι εκεί ήταν που του μάθαινε ότι η θεολογία δεν είναι υπόθεση εγκεφαλική αλλά μέθεξη υπαρξιακή>>.
Το λυπηρό ήταν ότι ο Πατρώνος έφυγε από την Καστοριά τόσο γρήγορα όχι φυσικά οικειοθελώς αλλά πιεζόμενος από κάποιους, καθότι θα τον μετέθεταν δυσμενώς, διότι ενοχλούσε με την στάση του, τον λόγο του και την συμπεριφορά του. Αυτό εξάλλου φάνηκε από τον λόγο του που ξεφώνησε στο εκθετήριο γούνας το 2015 και τις αντιδράσεις που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα ‘’ΟΔΟΣ’’, με την ευκαιρία της επετείου των 100 χρόνων από την ανέγερση του νεοκλασικού γυμνασίου Καστοριάς.Ένας δε σχολιαστής επώνυμα αναφέρεται, ποιος καθηγητής ήταν υπέρμαχος της κατεδάφισης του παλιού γυμνασίου. Ενδιαφέροντα θα είναι τα απομνημονεύματά του, για τα οποία η επιθυμία του ήταν να δημοσιευθούν μετά την αναχώρησή του από τούτον τον κόσμο. Ελπίζουμε να φωτιστούν πολλές σκοτεινές πτυχές εκείνων των νοσταλγικών μεν, αλλά αυταρχικών, αναχρονιστικών και ιδεοληπτικών εποχών της μικρής μας κοινωνίας.
Περισσότερα για τον αξιολογότατο αυτόν άνθρωπο που πέρασε από την πόλη μας ως μαθητής και καθηγητής στο γυμνάσιο, μπορεί να διαβάσει κανείς, αυτά που γράφει ένας μαθητής του στο blog Athanasios Moustakis στα Θεολογικά και άλλα τινά. Εκτός αυτού σε επόμενο φύλλο, θα δημοσιεύσουμε μια τετρασέλιδη χειρόγραφη επιστολή του που αναφέρεται μεταξύ άλλων και στο κληροδότημα-οικία Ηλία και Καλλιόπης Νταή, η οποία άρχισε να καταρρέει χωρίς να συγκινούνται οι εκάστοτε δημοτικοί άρχοντες.
Ας ελπίσουμε ότι κάποια δημοτική αρχή θα ενδιαφερθεί ουσιαστικά και όχι προσχηματικά για τον πολιτισμό αυτού του τόπου, έναν από τους βασικούς πυλώνες και παράγοντες που μας απέμειναν για να διατηρηθεί στη ζωή αυτός ο τόπος.
Αιωνία σου η μνήμη Δάσκαλε, θα σε θυμόμαστε ως πρότυπο Καθηγητή, Φιλάνθρωπου, Στοχαστή, Χριστιανού, ανιδιοτελή ανθρώπου, που εάν παρέμενες στην πόλη μας μόνο οφέλη θα αποκομίζαμε. Θα σε θυμόμαστε και θα σε μνημονεύουμε.
