Προκειμένου να μην υπάρχει κατάχρηση της πολιτικής εξουσίας από όσους αισθάνονταν ή και ήταν «πολιτικά πανίσχυροι» αλλά και στην προσπάθεια τους να ενδυναμώσουν την «λαϊκή κυριαρχία» (απέναντι στην Ολιγαρχία και την Τυρρανίδα) οι αρχαίοι Αθηναίοι με τον Κλεισθένη (το 510 π.Χ.) θέσπισαν έναν θεσμό που διήρκησε περίπου έναν αιώνα και καταργήθηκε όταν «νοθεύτηκε» από τους Αλκιβιάδη και Νικία: Τον οστρακισμό ή εξοστρακισμό.
Γράφει ο *Νίκος Καραμπάσης
Μια φορά κάθε χρόνο συγκεντρωνόντουσαν οι Αθηναίοι πολίτες στην «Εκκλησία του Δήμου» και συζητούσαν εάν υπήρχε αναγκαιότητα για εκείνη τη χρονιά να ετίθετο σε εφαρμογή αυτός ο θεσμός. Εάν έκριναν ότι υπήρχε πράγματι λόγος να ενεργοποιηθεί, τότε έφραζαν αρχικά την «αγορά» και στη συνέχεια δημιουργούσαν κατά τη διάρκεια της 8ης πρυτανείας, έναν περίβολο, που διαιρούνταν σε δέκα τμήματα (όσες και οι φυλές των Αθηναίων εκείνη την εποχή) με κοινή όμως είσοδο.
Οι πολίτες περνούσαν από αυτή την κοινή είσοδο και κατευθυνόντουσαν ο καθένας «προς την περιοχή που είχε οριστεί η φυλή του» όπου και άφηναν εκεί το «όστρακο τους» (δηλαδή ένα κομματάκι από ένα σπασμένο πήλινο αγγείο) που επάνω του ο καθένας είχε γράψει ένα όνομα. Το όνομα αυτού που επιθυμούσε να εξοριστεί από την Αθήνα.
Βέβαια για να εξοριστεί κάποιος θα έπρεπε «το ελάχιστο» να ψηφίσουν 6.000 πολίτες. Μόνο εάν συγκεντρωνόντουσαν αυτά τα 6.000 «όστρακα» άρχιζε το μέτρημα. Το όνομα του πολίτη που θα είχε βρεθεί γραμμένο τις περισσότερες φορές, σήμαινε ότι αυτός είχε διορία δέκα μέρες για να τακτοποιήσει τις προσωπικές του υποθέσεις και να φύγει από την Αθήνα για δέκα χρόνια αρχικά και αργότερα μειώθηκε στα πέντε χρόνια. Ο πολίτης αυτός δεν έχανε όμως ούτε την περιουσία του, ούτε τα πολιτικά του δικαιώματα, όσο διαρκούσε η εξορία του.
Με άλλα λόγια ήταν ένα «κόλπο» για να κόβουν την…φόρα και τον «τσαμπουκά» στους επίδοξους επιβήτορες «του λαουτζίκου» (όπως θα λέγαμε σήμερα) για να προστατεύσουν δηλαδή τους πιο αδύναμους πολίτες από την κατάχρηση της εξουσίας, με άλλα λόγια ήταν ένας τρόπος (μια ασφαλιστική δικλείδα) για να θωρακίσουν έτι περεταίρω την Αθηναϊκή Δημοκρατία( και τις άλλες πόλεις-κράτη που την ακολουθούσαν). Όταν ο θεσμός έδειξε εκφυλιστικά φαινόμενα ή ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί «για αλλότριους σκοπούς» από διάφορους…πονηρούς, τον εγκαταλείψανε…(η αδικία είναι βαρύτατο παράπτωμα). Άλλωστε δεν ήταν κάτι περισσότερο από ένα «τρυκ» προστασίας των πολιτών από την αλαζονεία της παντοδυναμίας των κάθε λογής και είδους «νάρκισσων της εξουσίας» (ως γνωστόν κάθε θεσμός έχει ή αποκτά βαρύτητα και κύρος, βασικά από τα πρόσωπα που τον υπηρετούν).
Στις ημέρες μας, το πολίτευμα της αντιπροσωπευτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας που έχουμε – τουλάχιστον στα χαρτιά – είναι ολοφάνερο ότι αναζητά νέες μορφές εκπροσώπησης της λαϊκής βούληση και θέλησης, αλλά κυρίως του ελέγχου των «ισχυρών» (δυστυχώς η πολιτική έχει πλέον υποταχθεί πλήρως στην οικονομική εξουσία και η λαϊκή βούληση έχει παραδοθεί βορρά σε μια εικονική πραγματικότητα – σε ένα φαίνεσθαι, σε ένα μπερντέ του καραγκιόζη). Και οι όποιοι θεσμοί ελέγχου της κάθε λογής και είδους εξουσίας – όπως για παράδειγμα είναι και τα μέσα ενημέρωσης – έχουν καταληφθεί (επίσης) από την εξουσία του χρήματος και έχουν διαβρωθεί σε τέτοιο βαθμό, που ελάχιστα και ελάχιστοι πια διαδραματίζουν «αυτόν τον ρόλο».
Όμως καθώς έρχεται «καλπάζοντας» η 4η βιομηχανική επανάσταση με την «τεχνητή νοημοσύνη» η Δημοκρατία μπορεί να «αναβαπτισθεί» και να αναγεννηθεί από τις στάχτες της, πηγαίνοντας (κατευθείαν) στην αμεσοδημοκρατία της αρχαίας Αθήνας. Η δυνατότητα για παράδειγμα ο κάθε πολίτης να ψηφίζει «και από το κινητό του» για τα πάντα, όσες φορές κι αν χρειασθεί και το αποτέλεσμα να είναι άμεσα ανακοινώσιμο και εφαρμόσιμο, στην ουσία κάνει περιττές τις ψηφοφορίες στη βουλή (το «δια αντιπροσώπων») και καθιστά τα κάθε λογής και είδους «δημοψηφίσματα» κυρίαρχο όργανο «λαϊκής βούλησης»(φυσικά θα χρειαστούν πολλές συζητήσεις στις λεπτομέρειες της εφαρμογής τους).
Όπως ο Β.Σόϊμπλε πρότεινε ένα time-out πέντε χρόνων εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη (στα πλαίσια του εκβιασμού του για παράδοση ανευ όρων της χώρας στη Γερμανία) πλέον «ο λαός» θα διαθέτει «τα τεχνολογικά μέσα» για να ψηφίζει για παράδειγμα ένα time-out εκτός πολιτικής για όποιο πρόσωπο κρίνεται ότι συγκεντρώνει «υπερβολική εξουσία» ή ασκεί καταχρηστικά την δύναμη του σε βάρος της κοινωνίας.
Η επερχόμενη «επανάσταση» αναμένεται να σαρώσει πολλούς και πολλά….Οι δυνάμεις όμως της Δημοκρατίας, αυτές που θέλουν την «λαϊκή βούληση» να κυριαρχεί «για το κοινό καλό», ας σκεφτούν πολύ σοβαρά τα νέα εργαλεία και τις δυνατότητες που αυτά μας προσφέρουν….Ο Φοίνικας αναγεννάτε…(από τις στάχτες του).
*Ο Νίκος Καραμπάσης είναι Δημοσιογράφος, Συγγραφέας και Πολιτικός Επιστήμονας
