Στα μέσα του 2021 θα αποφασίσει η ΕΚΤ αν θα κάνει το μεγάλο βήμα για την έκδοση ψηφιακού ευρώ. Ποιες είναι οι τέσσερις προϋποθέσεις και γιατί φαίνεται ότι ήδη εκπληρώνονται.
Κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον του ευρώ και το πέρασμα του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος στην ψηφιακή σφαίρα αναμένεται να λάβει μέσα στο 2021 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την ώρα που διαφαίνεται ότι πληρούνται οι περισσότερες προϋποθέσεις που έχει θέσει η ΕΚΤ για να λάβει την οριστική απόφαση για το την έκδοση του ψηφιακού ευρώ.
Η ΕΚΤ έχει ανακοινώσει ότι σε λίγες ημέρες, στις 12 Ιανουαρίου, θα ολοκληρωθεί η διαδικασία της ευρωπαϊκής δημόσιας διαβούλευσης για το ψηφιακό ευρώ, που άρχισε στις 12 Οκτωβρίου, αμέσως μετά τη δημοσίευση της έκθεσης της ομάδας δράσης υψηλού επιπέδου του Ευρωσυστήματος και την έναρξη δοκιμών για το νέο ηλεκτρονικό νόμισμα. Στα μέσα του 2021, η κεντρική τράπεζα έχει ανακοινώσει ότι θα λάβει τις αποφάσεις της για το αν θα προχωρήσει στο μεγάλο βήμα για τη δημιουργία του ψηφιακού μέσου πληρωμών, που θα συμπληρώσει, αλλά δεν θα υποκαταστήσει, το νόμισμα στη φυσική μορφή που γνωρίζουμε όλοι.
Από τις 2 Οκτωβρίου, η ΕΚΤ έχει προδιαγράψει τα μελλοντικά βήματα για τη γέννηση του ψηφιακού ευρώ, με την Κριστίν Λαγκάρντ να τονίζει ότι:
«Το ευρώ ανήκει στους Ευρωπαίους και η αποστολή μας είναι να το διαφυλάσσουμε. Οι Ευρωπαίοι στρέφονται ολοένα και περισσότερο προς ψηφιακές επιλογές όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουν, αποταμιεύουν και επενδύουν. Ο ρόλος μας είναι να διασφαλίζουμε την εμπιστοσύνη στο χρήμα. Γι’ αυτό πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι το ευρώ είναι κατάλληλο για την ψηφιακή εποχή. Θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να εκδώσουμε ψηφιακό ευρώ, εφόσον προκύψει η ανάγκη».
Ειδικότερα, σύμφωνα με την ΕΚΤ, «το ψηφιακό ευρώ θα σχεδιαστεί ως ηλεκτρονική μορφή χρήματος κεντρικής τράπεζας προσβάσιμη σε όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις -ακριβώς όπως τα τραπεζογραμμάτια, αλλά σε ψηφιακή μορφή- η οποία θα τους επιτρέπει να κάνουν τις καθημερινές πληρωμές τους γρήγορα, εύκολα και με ασφάλεια. Θα συμπληρώνει τα μετρητά, δεν θα τα αντικαταστήσει. Το Ευρωσύστημα θα συνεχίσει σε κάθε περίπτωση να εκδίδει μετρητά».
Οι κρίσιμες αποφάσεις, που θα ληφθούν στα μέσα του 2021, έχει ήδη καθοριστεί από την ειδική ομάδα δράσης του Ευρωσυστήματος ότι θα ληφθούν με βάση ορισμένα πιθανά σενάρια που θα απαιτούσαν την έκδοση ψηφιακού νομίσματος. Τα περισσότερα από αυτά τα σενάρια φαίνεται ότι εκπληρώνονται και οδηγούν την κεντρική τράπεζα σε θετική απόφαση για την έκδοση του ψηφιακού ευρώ.
Ειδικότερα, οι προϋποθέσεις που έχουν τεθεί και φαίνεται ότι εκπληρώνονται, ώστε να ληφθεί η τελική απόφαση για την έκδοση του ψηφιακού ευρώ, είναι τέσσερις:
- Αυξημένη ζήτηση για ηλεκτρονικές πληρωμές στη ζώνη του ευρώ η οποία θα απαιτούσε ένα ψηφιακό μέσο πληρωμής με μηδενικό κίνδυνο. Οι πολίτες της ευρωζώνης, ειδικά εν μέσω της πανδημίας, συναλλάσσονται όλο και περισσότερο με ηλεκτρονικά μέσα, τάση που αναμένεται ότι θα συνεχιστεί και μετά τη λήξη της πανδημίας.
- Η σημαντική μείωση της χρήσης μετρητών για πληρωμές στη ζώνη του ευρώ. Σύμφωνα με ειδική έρευνα που διενήργησε η ΕΚΤ φέτος, τέσσερις στους δέκα ερωτηθέντες κατοίκους της ευρωζώνης δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν λιγότερο συχνά τα μετρητά μετά το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης και οι περισσότεροι εξ αυτών ανέφεραν ότι θα συνεχίσουν και μετά τη λήξη της να χρησιμοποιούν λιγότερο τα μετρητά για τις πληρωμές τους.
- Η εισαγωγή ενός παγκόσμιου ιδιωτικού μέσου πληρωμής που θα μπορούσε να εγείρει ανησυχίες ρυθμιστικής φύσης και να θέσει κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την προστασία των καταναλωτών. Προς το παρόν δεν έχει γίνει πραγματικότητα το σενάριο της κυκλοφορίας ενός παγκόσμιου, ιδιωτικού μέσου ψηφιακών πληρωμών, όπως το libra, που σχεδιάζει να εκδώσει το Facebook, αλλά αυτό αναμένεται να συμβεί, τουλάχιστον σε περιορισμένη μορφή, στις αρχές του 2021. Παράλληλα, το Bitcoin, παρά τις τεχνικές δυσκολίες που υπάρχουν, αρχίζει όλο και περισσότερο να καθιερώνεται ως μέσο πληρωμών.
- Ευρεία χρησιμοποίηση ψηφιακών νομισμάτων εκδιδόμενων από ξένες κεντρικές τράπεζες. Η κεντρική τράπεζα της Κίνας ήδη έχει κυκλοφορήσει την ψηφιακή εκδοχή του νομίσματος της χώρας, θέτοντας τις κεντρικές τράπεζες της Δύσης μπροστά σε μία σημαντική πρόκληση.
Η ΕΚΤ έχει αναγνωρίσει τις προκλήσεις που δημιουργούνται στις νέες συνθήκες. «Η τεχνολογία και η καινοτομία αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο καταναλώνουμε, εργαζόμαστε και αλληλεπιδρούμε», έχει τονίσει ο Φάμπιο Πανέτα, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ και πρόεδρος της ομάδας δράσης, προσθέτοντας: «Το ψηφιακό ευρώ θα στήριζε τη ροπή της Ευρώπης για διαρκή καινοτομία. Θα συνέβαλε επίσης στη χρηματοπιστωτική κυριαρχία της και θα ενίσχυε τον διεθνή ρόλο του ευρώ».
Οι βασικές παράμετροι του ψηφιακού ευρώ: Τι λέει η ΕΚΤ
Θέτοντας τις βασικές παραμέτρους της μετάβασης στο ψηφιακό ευρώ, η ΕΚΤ έχει αναφέρει ότι:
- Η ΕΚΤ, ως θεματοφύλακας του ευρώ, παρέχει το νόμισμα σε δύο μορφές: εκδίδουμε τραπεζογραμμάτια και μεταφέρουμε ηλεκτρονικές καταθέσεις σε τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός έχει εξαπλωθεί σε κάθε γωνιά της ζωής μας και έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε πληρωμές. Σε αυτήν τη νέα εποχή, το ψηφιακό ευρώ θα εξασφάλιζε ότι οι πολίτες της ζώνης του ευρώ μπορούν να διατηρούν ελεύθερη πρόσβαση σε ένα απλό, καθολικά αποδεκτό, ασφαλές και αξιόπιστο μέσο πληρωμής.
- Το ψηφιακό ευρώ θα ήταν μια ηλεκτρονική μορφή χρήματος κεντρικής τράπεζας στην οποία θα είχαν πρόσβαση όλοι οι πολίτες και όλες οι επιχειρήσεις –όπως τα τραπεζογραμμάτια, αλλά σε ψηφιακή μορφή. Σκοπός του δεν θα ήταν να αντικαταστήσει τα μετρητά, αλλά να λειτουργήσει συμπληρωματικά προς αυτά. Ο συνδυασμός αυτός δίνει στους ανθρώπους περισσότερες επιλογές και διευκολύνει τις πληρωμές τους, πράγμα που ενισχύει τη χρηματοπιστωτική ενσωμάτωση. Το Ευρωσύστημα θα συνεχίσει να διασφαλίζει ότι όλοι οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε τραπεζογραμμάτια και κέρματα ευρώ σε όλη τη ζώνη του ευρώ.
- Το ψηφιακό ευρώ θα καθιστούσε τις καθημερινές πληρωμές ταχύτερες, ευκολότερες και ασφαλέστερες. Θα μπορούσε να στηρίξει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής οικονομίας και να ενθαρρύνει ενεργά την καινοτομία στις πληρωμές μικρής αξίας. Η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ διερευνούν τα οφέλη και τους κινδύνους ώστε το νόμισμα να συνεχίσει να ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις ανάγκες των Ευρωπαίων.
- Το ψηφιακό ευρώ θα διατηρούσε τα οφέλη που το ευρώ παρέχει σε όλους μας. Θα βοηθούσε στην αντιμετώπιση καταστάσεων στις οποίες οι άνθρωποι δεν επιθυμούν πλέον να χρησιμοποιούν μετρητά. Θα βοηθούσε στην άμβλυνση των επιπτώσεων ακραίων γεγονότων –όπως φυσικές καταστροφές ή πανδημίες– όταν οι παραδοσιακές υπηρεσίες πληρωμών μπορεί να τεθούν εκτός λειτουργίας. Θα μπορούσε επίσης να αποβεί καίριας σημασίας εάν οι άνθρωποι αποφάσιζαν να στραφούν σε ξένα ψηφιακά μέσα πληρωμής, πράγμα που ίσως θα υπονόμευε τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και τη νομισματική κυριαρχία στη ζώνη του ευρώ.
- Κατά τη φάση προετοιμασίας, οι εργασίες μας επικεντρώνονται στη διαμόρφωση της συνολικής ιδέας, στην έναρξη δοκιμών πιθανών σχεδίων και στη συζήτηση με ενδιαφερόμενα μέρη και διεθνείς εταίρους. Προς τα μέσα του 2021 θα αποφασίσουμε αν θα δρομολογήσουμε το έργο για το ψηφιακό ευρώ. Θα ακολουθήσει φάση έρευνας σχετικά με τις απαιτήσεις των χρηστών και τους παρόχους υπηρεσιών.
- Θα χρειαστεί χρόνος για την ανάπτυξη ενός ασφαλούς, προσβάσιμου και αποδοτικού ψηφιακού νομίσματος. Θα διασφαλίσουμε ότι τα συστήματα που χρησιμοποιούμε για να κάνουμε πληρωμές συμβαδίζουν με τις ανάγκες όσων τα χρησιμοποιούν.
- Ποια θα μπορούσε να είναι η μορφή του ψηφιακού ευρώ; Είναι πολύ νωρίς για να προσδιορίσουμε κάποιον συγκεκριμένο τύπο ψηφιακού ευρώ. Εμπειρογνώμονες από την ΕΚΤ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ έχουν καθορίσει ορισμένες βασικές απαιτήσεις για το ψηφιακό ευρώ, όπως εύκολη πρόσβαση, σταθερότητα, ασφάλεια, αποδοτικότητα, προστασία προσωπικών δεδομένων και συμμόρφωση με τον νόμο. Αυτές οι απαιτήσεις θα μας βοηθήσουν να καθορίσουμε και το ποια θα είναι η μορφή του.
- Η ΕΚΤ είναι ο θεματοφύλακας του ευρώ, είτε με τη μορφή τραπεζογραμματίων είτε σε ψηφιακή μορφή, για λογαριασμό των Ευρωπαίων. Θέλουμε να εξασφαλίσουμε ότι η αξία του νομίσματός μας διατηρείται και ότι κάθε μορφή ψηφιακού ευρώ διαφυλάσσεται και ρυθμίζεται τελικά από την κεντρική τράπεζα.
- Το ψηφιακό ευρώ δεν ισοδυναμεί με κρυπτοστοιχείο. Τα κρυπτοστοιχεία είναι κατ’ ουσία διαφορετικά από το χρήμα κεντρικής τράπεζας: οι τιμές τους είναι ασταθείς επειδή δεν έχουν καμία εγγενή αξία και δεν υπάρχει αξιόπιστο θεσμικό όργανο που να τα υποστηρίζει. Όσοι θα χρησιμοποιούν το ψηφιακό ευρώ θα μπορούν να το εμπιστεύονται όσο και τα μετρητά, δεδομένου ότι και τα δύο υποστηρίζονται από μια κεντρική τράπεζα, κάτι που τα κρυπτοστοιχεία όπως τα σταθερά κρυπτονομίσματα (stablecoins) δεν μπορούν να προσφέρουν.
- Όπως ισχύει και για το ευρώ που ήδη χρησιμοποιούμε καθημερινά, ο σχεδιασμός του ψηφιακού ευρώ θα πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες ευρύτερου συνόλου χρηστών. Συνεπώς, στην αξιολόγηση πρέπει να ληφθούν υπόψη όλες οι προεκτάσεις του, π.χ. για τη νομισματική πολιτική και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
