Η επόμενη μέρα δεν είναι αύριο. Είναι σήμερα. Και δεν είναι, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, ίδια με την προηγούμενη. Η πλειονότητα των εργαζομένων μπορούν, ήδη, να παρέχουν απομακρυσμένα τις υπηρεσίες τους στις επιχειρήσεις στις οποίες απασχολούνται. Κι οι επιχειρήσεις δεν χρειάζεται πλέον ούτε (μόνιμη) θέση εργασίας να έχουν διαθέσιμη για τους εργαζομένους τους. Ούτε να αναζητούν εργαζόμενο από τη περιοχή ή την πόλη όπου έχουν εγκατάσταση. Το σημαντικότερο: ουδεκάν από την ίδια χώρα… Μέσο; Η τηλεργασία.
Χρειάστηκε, άραγε, με κρατική εξουσία επιβολή της; Ούτε σαν σκέψη! Γιατί (καθώς προείπε ήδη ο Λένιν): «ο τρόμος είναι εργαλείο κοινωνικής υγιεινής»…
Η τηλεργασία προϋπήρχε της πανδημίας; Με τι μορφή και σε ποια έκταση; Ποια η εφαρμογή της σήμερα; Και τι προβλέπεται να συμβεί την «επόμενη» μέρα;
Τηλεργασία και ευέλικτες μορφές απασχόλησης
Η τηλεργασία έχει ήδη αποδειχθεί, ως θεσμός, εξαιρετικά ενδιαφέρων. Μας έχει απασχολήσει, ακριβώς για το λόγο αυτό, σε προγενέστερη αρθρογραφία μας. Αντίστοιχα μας απασχόλησε και το μέλλον των ευέλικτων μορφών απασχόλησης (τέτοια εξάλλου και η τηλεργασία).
Νέες μορφές εργασίας ολοένα εμφανίζονται-συναρτημένες με την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Την ανάπτυξή της τελευταίας ουδείς, ουδέποτε, ανέκοψε. Κι ούτε κάτι αντίστοιχο θα ήταν λογικό κάποιος να επιχειρήσει όσον αφορά την περαιτέρω ανάπτυξη των ευέλικτων μορφών απασχόλησης. Βεβαίως και της τηλεργασίας.
Η Τηλεργασία (Teleworking) Και Οι Επιμέρους Μορφές Της
Η τηλεργασία είναι η μορφή εργασίας που καθιστά εφικτή την παροχή της σε τόπο διαφορετικό από εκείνον της επιχείρησης. Η τηλεργασία εμφανίζεται με διάφορες μορφές. Μεταξύ αυτών-όσον αφορά τον τόπο παροχής της:
(α) Τηλεργασία κατ’ οίκον (Home-Βased teleworκ): Η περισσότερο διαδεδομένη και χρηστική. Ως τόπος εργασίας χρησιμοποιείται το σπίτι του τηλεργαζόμενου.
(β) Κινητή Τηλεργασία (Μobile Teleworking): Ο τηλεργαζόμενος μετακινείται σε διάφορους τόπους/εγκαταστάσεις (λ.χ. στις εγκαταστάσεις των πελατών του εργοδότη του).
(γ) Τηλεκέντρα (Telecentres): Μικρές μονάδες-χώροι εργασίας κατάλληλα εξοπλισμένοι για τη διεκπεραίωση εργασιών. Ανήκουν στον εργοδότη. Είναι δυνατό να αφορούν εργαζομένους από διάφορα τμήματα της επιχείρησης.
(δ) Λειτουργική Μετεγκατάσταση (Functional Relocation): Ολόκληρα τμήματα αποσπασμένα από τις κεντρικές εγκαταστάσεις της επιχείρησης (λ.χ.: το Τμήμα Εξυπηρέτησης Πελατών).
(ε) Τηλεκατοικίες (Telecottages): Πρόκειται για χώρους παροχής τηλεργασίας που ανήκουν σε τοπικές κοινότητες. Δεν ανήκουν σε συγκεκριμένη επιχείρηση,
Τα Πλεονεκτήματα Της Τηλεργασίας
Η τηλεργασία διαθέτει πλήθος πλεονεκτημάτων. Μεταξύ αυτών:
(α) Ως προς τον εργαζόμενο: Βοηθά στην οργάνωση του χρόνου εργασίας του. Στην προστασία της προσωπικής του υγείας. Στην εξοικονόμηση χρόνου και κόστους για τις μετακινήσεις του. Δημιουργεί ευκαιρίες (επαν)ένταξης στην αγορά εργασίας των βεβαρυμένων με οικογενειακές υποχρεώσεις, με προβλήματα υγείας ή/και με ειδικές ανάγκες. Ο εργαζόμενος μπορεί να παράσχει την εργασία του όπου στην χώρα του ή/και στον κόσμο.
(β) Ως προς τον εργοδότη: Δεν είναι πλέον «υποχρεωμένος» να δημιουργεί, συντηρεί και καθιστά διαθέσιμες θέσεις εργασίας. Ούτε και, αντίστοιχα, τις συναφείς εγκαταστάσεις. Επιπρόσθετα: διευρύνει τον αριθμό των επιλέξιμων υποψηφίων-εργαζομένων. Ο τόπος/χώρα διαμονής τους δεν αποτελεί, πλέον, πρόβλημα.
(γ) Ως προς το κοινωνικό σύνολο: Η μείωση των μετακινήσεων των εργαζομένων, επιδρά ευνοϊκά στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία. Η τηλεργασία μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη απομακρυσμένων περιοχών και στον περιορισμό της αστυφιλίας.
Τα Μειονεκτήματα Της Τηλεργασίας
Ενδεικτικά:
(α) Ως προς τον εργαζόμενο: Ο τηλεργαζόμενος απομονώνεται έναντι των συναδέλφων του και του κοινωνικού συνόλου. Η επαγγελματική του ζωή παρεισφρύει έντονα στην ιδιωτική του όμοια. Βρίσκεται (δυνητικά) συνεχώς στη διάθεση του εργοδότη του. Δυνητικοί ανταγωνιστές του μπορεί να διαβιούν σε όλα τα μέρη του κόσμου…
(β) Ως προς τον εργοδότη: Η δυνατότητα ελέγχου του τηλεργαζόμενου περιορίζεται, κατά βάση, στο αποτέλεσμα της εργασίας του. Ο εργοδότης φέρει(;) την υποχρέωση υποστήριξης τεχνικού εξοπλισμού σε απροσδιόριστα μεγάλο γεωγραφικό εύρος. Τέλος: τα δεδομένα της επιχείρησης, τα οποία είναι αναγκαίο να χρησιμοποιήσει ο τηλεργαζόμενος, διαχέονται εκτός των ασφαλών, εσωτερικών, δικτύων της επιχείρησης. Με ό,τι κινδύνους αυτό συνεπάγεται. (Περί αυτού σχετική αρθρογραφία μας: Τηλεργασία και Προσωπικά Δεδομένα)
Η Τηλεργασία-Χθες
Οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις ήταν (και αποδείχθηκαν-δυστυχώς) ατελείς.
(α) Οι ευρωπαϊκές χώρες, επιχειρώντας να προσαρμοστούν στις εξελίξεις, προχώρησαν στις 16.07.2002 σε υπογραφή συμφωνίας-πλαισίου για την τηλεργασία. Ουδέποτε όμως έλαβε τη μορφή Οδηγίας. Η συγκεκριμένη ευρωπαϊκή συμφωνία-πλαίσιο «ενσωματώθηκε» (δειλά) στην ελληνική έννομη τάξη ως προσάρτημα της από 12.04.2006 ΕΓΣΣΕ.
(β) Νομοθετική μνεία στην τηλεργασία συναντάται στον ν. 2639/1998. Εκεί προβλέπεται ότι: «Η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και απασχολούμενου για παροχή υπηρεσιών ή έργου … ιδίως … τηλεργασίας, κατ` οίκον απασχόλησης, τεκμαίρεται ότι υποκρύπτει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, εφόσον η εργασία παρέχεται αυτοπροσώπως … στον ίδιο εργοδότη για εννέα (9) συνεχείς μήνες».
Η τηλεργασία γνώρισε αυτοτελή εθνική νομοθετική ρύθμιση, ως είδος απασχόλησης, με το άρθρο 5 του ν. 3846/2010. Ο εθνικός νομοθέτης επιχείρησε την εξειδίκευση ορισμένων προβλέψεων της ευρωπαϊκής συμφωνίας-πλαισίου.
Η τηλεργασία αντιμετωπίζεται (κατά βάση-στη χώρα μας) ως εξαρτημένη εργασία.
Η Τηλεργασία Σήμερα (επί πανδημίας…)
Οι επιχειρήσεις ήταν επιβεβλημένο να συνεχίσουν, και επί πανδημίας, να λειτουργούν (το απολύτως αναγκαίο: «business continuity»).
Με την από 11.3.20 ΠΝΠ παρασχέθηκε η δυνατότητα στους εργοδότες να θέσουν, μονομερώς, σε εφαρμογή το σύστημα της τηλεργασίας. Αρχικά έως την 10.4.2020. Ήδη, σήμερα, μέχρι 31.5.20.
Εξάλλου: Οι επιχειρήσεις-εργοδότες που ανήκουν στους πληττόμενους ΚΑΔ «δύνανται να συμφωνήσουν με τους εργαζομένους τους-των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τελούν σε αναστολή … την παροχή εργασίας με τηλεργασία, μόνο για πρόσκαιρες ανάγκες της επιχείρησης» (ιδ. σχετ. ΚΥΑ). Εν τέλει, κατ’ ανώτατο όριο, «…μέχρι 10% των εργαζομένων που τελούν σε αναστολή» (ιδ. σχετ. απόφαση ΥπΕργ.)
Η Τηλεργασία-Αύριο
Αναφέραμε εισαγωγικά: «Η επόμενη μέρα δεν είναι αύριο. Είναι σήμερα. Και δεν είναι, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, ίδια με την προηγούμενη».
Ορθότερα: η επόμενη μέρα έχει ήδη, από χθες, ξεκινήσει.
Προκειμένου να αξιοποιηθεί περαιτέρω η τηλεργασία στη χώρα μας θα πρέπει να αρθούν προβληματισμοί και επιφυλάξεις. Να διασφαλισθούν τα συμφέροντα των εμπλεκομένων. Να διασφαλισθεί η εύρυθμη λειτουργία της τηλεργασίας. Να αποσαφηνισθούν επιμέρους κρίσιμοι παράμετροί της.
Ο Γερμανός Υπουργός Εργασίας, αξιολογώντας θετικά τα αποτελέσματα της τηλεργασίας κατά τον χρόνο της πανδημίας, δρομολογεί τη θεσμοθέτηση (μονομερούς) δικαιώματος στους εργαζόμενους για την παροχή των υπηρεσιών τους μέσω τηλεργασίας. Ανεξάρτητα από την όποια πανδημία!
Η χώρα μας έχει αρχίσει και θα συνεχίσει (πιθανότατα) να ενθαρρύνει την τηλεργασία.
Οι ανατροπές (και η δική μας θεώρηση)
Γινόμαστε παρατηρητές ανατροπών, που κανείς δεν είναι δυνατό να ανακόψει. Κι όσο ταχύτερα το αποδεχθούμε τόσο το καλύτερο. Για όλους μας!
Καθένας εργαζόμενος μπορεί, ήδη, να παρέχει τις υπηρεσίες του όπου στην Ελλάδα. Ή/και στον κόσμο.
Καθένας εργοδότης μπορεί, ήδη, να «αγοράσει» υπηρεσίες από εργαζόμενους οπουδήποτε στην Ελλάδα. Ή/και στον κόσμο.
Αυτή είναι η πραγματικότητα. Ας μην εθελοτυφλούμε! Η τηλεργασία μπορεί να καταστεί ένα από τα εργαλεία για την ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Φυσικά και για την ανάπτυξη. Βεβαίως και για την ανάκαμψη.
Σε πρόσφατο webinar (:Κορωναϊός & Επιχειρήσεις σε Κρίση: η Διαχείριση των Εργασιακών Σχέσεων) κατέληγα, μεταξύ άλλων, πως μια πανδημία είναι συνυφασμένη στη σκέψη μας με την καταστροφή. Επιλέγουμε να εγκλωβισθούμε σ’ αυτήν; Μπορούμε κάτι διαφορετικό να πράξουμε;
Αυτονοήτως: Να επικεντρωθούμε στο (καλύτερο) μέλλον!
Η κατα-στροφή που έχουμε μπροστά μας, ας γίνει ΣΤΡΟΦΗ για τον καθένα από εμάς!
O κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Senior Partner της Koumentakis and Associates Law Firm (www.koumentakislaw.gr)
Μπορείτε να διαβάσετε το παρόν άρθρο με ακόμη περισσότερες λεπτομέρειες εδώ.
