Αν η οικονομική δραστηριότητα δεν αποκατασταθεί άμεσα τους επόμενους μήνες, το «σύστημα», που στηρίζεται στη βασική εκμεταλλευτική σχέση εργασίας – κεφαλαίου, δεν μπορεί να αναπαραγάγει τον εαυτό του ως σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας κι αυτό ορθώνεται σαν εφιάλτης για το ίδιο. Γι αυτό ακούγεται ολοένα και περισσότερο η κοινωνική έκρηξη.
Του Άγγελου Ιωάννου
Το τελευταίο δεκαήμερο -και κάθε 24ωρο που περνά- είναι εύκολο να εντοπίσει κανείς μια ολοένα αυξανόμενη και κεντρικά διοχετευόμενη «συζήτηση» για την επερχόμενη εκτόνωση της πανδημίας και την… επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας.
Αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κανείς από τα δελτία των 6 στην Ελλάδα έως τα ρεπορτάζ από τις ΗΠΑ και τις Βρυξέλλες, για το πώς ετοιμάζει ο Τραμπ το άνοιγμα των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ και η Φον Ντερ Λάιεν την επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρώπη.
Το παράδοξο είναι ότι η σύμπτωση αυτή δεν συνοδεύεται από καμία βεβαιότητα για την ανακάλυψη κάποιου καθοριστικού για τη θεραπεία του Covid-19 φάρμακου ή πολύ περισσότερο εμβολίου.
Κάποια διεθνή ρεπορτάζ μάλιστα που αφορούσαν την ανακάλυψη κάποιου αποτελεσματικού φάρμακου από μια αμερικάνικη εταιρεία, την Gilead, και έφθασαν να προκαλέσουν εκρηκτική άνοδο μετοχών στη Γουολ Στριτ, διαψεύσθηκαν από την ίδια την εταιρεία.
Παρ’ όλα αυτά η συζήτηση και ο σχεδιασμός για την επιστροφή στη σχεδόν… κανονικότητα, και μάλιστα από τα μέσα Μαΐου, συνεχίζεται με αυξανόμενη ένταση.
Και αυτό την ίδια στιγμή που η προειδοποίηση από τον περιβόητο Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) είναι ότι η επιστροφή θα είναι σε μία «άγνωστη κατάσταση» και όχι σε κάποια νέα «κανονικότητα»…
Στο μεταξύ τι συμβαίνει;
Στις ΗΠΑ, παράλληλα με την κατακόρυφη αύξηση των νεκρών από τον Covid-19, σημειώνεται μία χωρίς προηγούμενο αύξηση της ανεργίας.
Μέσα σε ένα μήνα οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 22 εκατομμύρια (δύο φορές ο πληθυσμός της Ελλάδας) και οι αλυσίδες τροφικού ανεφοδιασμού έχουν αρχίσει να καταρρέουν, καθώς οι μεγαλύτεροι παραγωγοί χοιρινού, γαλακτοκομικών, επεξεργασίας σιτηρών κλπ. είτε δηλώνουν αδυναμία να συνεχίσουν την παραγωγή, είτε η παραγωγή λόγω κατάρρευσης των δικτύων κατανάλωσης καταστρέφεται. Ήδη ο υπουργός Γεωργίας ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση θα προχωρήσει στην αγορά του γάλακτος για να το αποθηκεύσει στις τράπεζες τροφίμων, προκειμένου να μην καταστραφεί.
Ταυτόχρονα, από τα στοιχεία των λιμανιών στις ΗΠΑ δημοσιοποιήθηκε ότι τον μήνα Μάρτιο οι αφίξεις κοντέινερ, απλών και ψυγείων (ανταλλακτικά, τρόφιμα κλπ.), έχουν μειωθεί δραματικά σε ποσοστά πρωτοφανή, από 20% μέχρι και πάνω από 30%.
Στην Ευρώπη, παραδόξως, τα συνολικά νούμερα για την κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας καθυστερούν να… συγκεντρωθούν και να δημοσιοποιηθούν, αλλά στις Βρυξέλλες ήδη μιλούν για περισσότερους από 15-17 εκατομμύρια νέους ανέργους, στους οποίους δεν συμπεριλαμβάνονται ειδικές κατηγορίες, που ενώ έχουν σταματήσει να εργάζονται δεν καταχωρίζονται στα ποσοστά αυτά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η βασικότερη αλυσίδα τροφοδοσίας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, αυτή μεταξύ του βιομηχανικού κέντρου της Βόρειας Ιταλίας και της Κεντρικής και Βόρειας Γερμανίας, έχει μπει από τις αρχές Μαρτίου σε κατάσταση «pause», μπλοκάροντας την καρδιά της βιομηχανίας της Ευρωζώνης και προκαλώντας την πιο κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας στον χώρο της βιομηχανικής παραγωγής από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα.
Χρηματιστήρια και τράπεζες
Όλα αυτά βέβαια σε καμία περίπτωση δεν εμφανίζονται στους χρηματιστηριακούς δείκτες, οι οποίοι εξακολουθούν τις περισσότερες ημέρες να είναι «πράσινοι» (δηλαδή ανοδικοί), τροφοδοτούμενοι από τα «τυπογραφεία» των κεντρικών τραπεζών.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα εικόνα όμως, αποκαλυπτική της «αποτελεσματικότητας» των κρατικών νομισματοκοπείων, είναι οι εκτιμήσεις που γίνονται για την κατάσταση των πέντε ισχυρότερων τραπεζικών ομίλων των ΗΠΑ (και εν μέρει του πλανήτη).
Από εκεί τα νέα είναι τα ακόλουθα.
Για το α’ τρίμηνο οι πέντε αυτοί τραπεζικοί γίγαντες χρειάστηκε να κάνουν «προβλέψεις» της τάξης των 24 δισ. δολαρίων (δηλαδή να βάλουν στην άκρη κεφάλαια ώστε να αντιμετωπίσουν την αδυναμία πληρωμής δανείων από τους πελάτες τους, τα γνωστά «κόκκινα δάνεια»).
Για το β’ τρίμηνο, σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις, θα χρειαστεί να τετραπλασιάσουν -στο καλό σενάριο- τις προβλέψεις τους σε τουλάχιστον 100 δισ. δολάρια.
Αυτό σε απλά ελληνικά σημαίνει ότι οδεύουν σε κατάσταση χρεοστασίου και θα χρειαστεί να τις «αγοράσει» (όλες ή τουλάχιστον κάποιες από αυτές) η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα (FED), προκειμένου να αποφύγουν την κατάρρευση και την τύχη της Lehman Brothers το 2008.
Όμως η FED έχει ήδη ξοδέψει πάνω από 5 τρισ. δολάρια μέχρι σήμερα για να κρατήσει τις πόρτες των αμερικάνικων τραπεζών… ανοιχτές.
Τα «ομόλογα» του Μητσοτάκη
Η κατάσταση δεν είναι διαφορετική στην Ευρωζώνη.
Για να κρατήσει το «σύστημα» όρθιο η ΕΚΤ αποφάσισε πρόσφατα, παράλληλα με το QE που είχε ξεκινήσει ο Ντράγκι τον Σεπτέμβριο, να δρομολογήσει και το «έκτακτο QE» τον Μάρτιο. Με αυτό όχι μόνο τυπώνει και μοιράζει χρήμα στις τράπεζες για να τις κρατήσει ανοιχτές, αλλά προχωρά στην αγορά ομολόγων ακόμη και αν αυτά χαρακτηρίζονται «σκουπίδια», δηλαδή δεν έχουν τη διαβάθμιση αξιολόγησης αξιόχρεου.
Κάπως έτσι μπήκαν και τα ομόλογα του Μητσοτάκη πάλι στο παζάρι της αγοράς ομολόγων.
Και κάπως έτσι επιχειρούν να κρατήσουν τις ελληνικές τράπεζες «ανοιχτές».
Να πώς: το ελληνικό δημόσιο βγάζει ομόλογα (αυτά που είχαν αποκλειστεί από το κανονικό QE και τώρα τα αγοράζει η ΕΚΤ με το «έκτακτο QE»). Οι τράπεζες τα αγοράζουν και με αυτά ως εγγύηση πάνε στην ΕΚΤ και παίρνουν «τζάμπα» χρήμα, αφενός για να κλείσουν τις τρύπες τους και αφετέρου για να το δανείσουν με τόκο στο δημόσιο (αγοράζοντας τα ομόλογά του) και στον κόσμο για την περιβόητη αναδιάρθρωση του χρέους.
Ο τέλειος φαύλος κύκλος.
Όλα αυτά όμως δεν αφορούν το αύριο. Αφορούν το μέχρι τώρα ή έστω μέχρι τη στιγμή που θα επιχειρήσουν να «επανεκκινήσουν» την καπιταλιστική οικονομία. Και μάλιστα άμεσα, καθώς το σύστημα, όπως προκύπτει από όλα τα προηγούμενα, είναι αδύνατο να συνεχίσει να τρέφεται με «χαρτί» που τυπώνουν οι κεντρικές τράπεζες.
Το αδιέξοδο
Το αδιέξοδο όμως είναι διπλό και… απόλυτο:
- Όλες οι μέχρι στιγμής εκτιμήσεις, λόγω ανυπαρξίας φάρμακου και εμβολίου, προβάλλουν ως βασικό στοιχείο των σεναρίων για τους επόμενους 8-10 μήνες ένα δεύτερο κύμα πανδημίας. Αυτό θα απαιτήσει έναν νέο αυστηρό αποκλεισμό, αν τα συστήματα υγείας μέχρι τότε (Αύγουστο – Σεπτέμβριο) δεν έχουν βελτιωθεί σε έκταση και ποιότητα τέτοια που να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις θεραπείας εκατομμυρίων νέων ασθενών και να αποκλείσουν χιλιάδες νέους θανάτους. Και κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να προκύπτει από τα όσα μέχρι στιγμής γίνονται από τις κυβερνήσεις…
- Αν η οικονομική δραστηριότητα, δηλαδή η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, δεν αποκατασταθεί άμεσα τους επόμενους μήνες, με την παραγωγή, μεταφορά και συναλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών, το «σύστημα», που στηρίζεται στη βασική εκμεταλλευτική σχέση εργασίας – κεφαλαίου, δεν μπορεί να αναπαραγάγει τον εαυτό του ως σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας που εξασφαλίζει την αναπαραγωγή της… ζωής.
Αυτό το διπλό αδιέξοδο ορθώνεται σαν ένας νέος εφιάλτης για το σύστημα, χωρίς να μπορεί να κρυφτεί πίσω από τις «συζητήσεις» για την επιστροφή στην απάτη της κανονικότητας…
Ίσως γι’ αυτό πλέον σ’ αυτές τις συζητήσεις για αυτό το αδιέξοδο -που αναζητούν διαφυγή στη χωρίς προϋποθέσεις «επανεκκίνηση της οικονομίας»- ακούγεται ολοένα και περισσότερο σαν απειλή από το βάθος της κοινωνικής οργής ο όρος «social unrest», ή στη γλώσσα μας: κοινωνική έκρηξη/εξέγερση…
