Στην ενεργοποίηση των αντανακλαστικών των χωρών της περιοχής και ειδικά του Ισραήλ, που μετά το κλείσιμο του «τουρκικού διαδρόμου», βλέπει τον κόστους 6 δισ δολαρίων, αγωγό East Med, ως μονόδρομο για την μεταφορά στη Δύση του φυσικού αερίου από το κοίτασμα Λεβιάθαν, βρίσκεται η αιτία για την επιτάχυνση των διαδικασιών υπογραφής της διακρατικής συμφωνίας για το έργο, στις 2 Ιανουαρίου στην Αθήνα.
Τις ραγδαίες αυτές εξελίξεις, που εκτός από πολιτικό, έχουν και οικονομικό πρόσημο, επιβεβαιώνουν το αιφνιδιαστικό ταξίδι Δένδια στη Βεγγάζη, στο Κάιρο και τη Λάρνακα, αλλά και η τηλεφωνική επικοινωνία Μητσοτάκη – Νετανιάχου, η οποία «κλείδωσε» την επίσπευση υπογραφής της συμφωνίας για τον αγωγό East Med, με τη συμμετοχή Ελλάδας, Κύπρου- Ισραήλ – και Ιταλίας στη συνέχεια.
Το γεγονός ότι η Ρώμη θα απέχει προς το παρόν από την συμφωνία ασφαλώς και προβληματίζει. Ο μήκους 2.000 χιλιομέτρων αγωγός προορίζεται να μεταφέρει το αέριο από τα κοιτάσματα της Αν.Μεσογείου, μέσω Κύπρου και Ελλάδας, στην Ιταλία, και από εκεί, να τα διαθέτει στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Εκτιμάται ωστόσο ότι η διστακτική στάση της κυβέρνησης Κόντε σχετίζεται με τις εσωτερικές πολιτικές της διεργασίες, το γεγονός ότι στους κόλπους της υπάρχει ακόμη διάσταση για το συγκεκριμένο ζήτημα, ενώ αναμένεται ότι σύντομα θα αποσαφηνίσει τη στάση της, μετά και τις υπογραφές των τριών άλλων χωρών, και κυρίως του Ισραήλ.
Η ανάγνωση που κάνει το Ισραήλ ότι η επιθετικότητα του Ερντογάν δεν πρόκειται να μειωθεί -τουναντίον θα κλιμακωθεί- μαζί με το μήνυμα που θέλει να του στείλει ότι δεν θα ανεχθεί μια Λιβύη «προτεκτοράτο» της Τουρκίας, εξηγούν την ταχύτητα που απέκτησαν τις τελευταίες εβδομάδες οι διπλωματικές διεργασίες για το έργο. Ένα project, που μέχρι πρότινος έδειχνε να έχει κατεβάσει ρυθμούς, μετά την τριμερή του περασμένου Μαρτίου στην Ιερουσαλήμ, μεταξύ Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου, παρουσία του Αμερικανού υπ. Εξωτερικών Μάικ Πομπέο.
Τα πολιτικά αλλά και οικονομικά δεδομένα που άλλαξαν την εικόνα, σχετίζονται ευθέως με το γεγονός ότι το σενάριο της διόδου για το ισραηλινό αέριο προς την Τουρκία (μέσω ενός υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνέδεε τις δύο χώρες), έχει μπει οριστικά στο στο συρτάρι, μετά και την κλιμάκωση των μεταξύ τους αντιπαραθέσεων τους τελευταίους μήνες. Το Ισραήλ έχει ενοχληθεί ιδιαίτερα από το γεγονός ότι ο Ερντογάν δεν τηρεί τη συμφωνία των δύο πλευρών από το 2015, που επιτεύχθηκε με διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, και προέβλεπε ότι η Άγκυρα θα έπαυε να επιτρέπει στην Χαμάς να χρησιμοποιεί την Τουρκία ως βάση για το σχεδιασμό επιθέσεων κατά του Ισραήλ.
Η επιβεβαιωτική γεώτρηση της Exxon το 2020
Ταυτόχρονα, η ανακάλυψη του κοιτάσματος «Γλαύκος», για το οποίο μέσα στο 2020 αναμένεται από την Exxon Mobil η επιβεβαιωτική γεώτρηση -ως προς το κατά πόσο αληθεύουν οι εκτιμήσεις για 3-5 δισ κυβικά πόδια αερίου- ενισχύουν τις προοπτικές βιωσιμότητας του East Med.
Τα στοιχεία των μέχρι τώρα προκαταρκτικών μελετών δείχνουν ότι οι ποσότητες από την δεύτερη φάση παραγωγής του Λεβιάθαν που θα είναι διαθέσιμη γύρω στο 2025 (9 δισ κ.μ.), μαζί με εκείνες από το «Γλαύκος», είναι ικανές να καταστήσουν βιώσιμο το project, εκτιμώμενου προϋπολογισμού γύρω στα 6 δισ. δολάρια.
Ενός κόστους που εξαρτάται επίσης από παράγοντες όπως η τιμή πώλησης φυσικού αερίου στην Ευρώπη στα μέσα της επόμενης δεκαετίας, και οι ταρίφες διαμετακόμισης, ζητήματα που θα αποσαφηνισθούν όταν θα ολοκληρωθεί η μελέτη σκοπιμότητας (Front End Engineering and Design -FEED), η οποία πρόκειται να κοστίσει κοντά στα 100 εκατ. δολάρια -εκ των οποίων τα 34,5 εκατ προέρχονται από την ΕΕ- και βρίσκεται ακόμη στα αρχικά της στάδια.
Ο δρόμος είναι σίγουρα μακρύς, αλλά όχι τόσο δύσκολος όσο φαινόταν τον περασμένο Μάρτιο, όπως διατείνονταν τότε ορισμένοι που θεωρούσαν την τουρκική επιλογή, δηλαδή έναν υποθαλάσσιο αγωγό που θα μετέφερε τα κοιτάσματα του Λεβιάθαν στην Τουρκία, ως μονόδρομο ή την επιλογή ενός τερματικού υγροποίησης στην Κύπρο, ως θέσφατο.
Τότε, δηλαδή τον Μάρτιο του 2019, η διακυβερνητική συμφωνία για τον East Med στην Ιερουσαλήμ, είχε γίνει δεκτή με θετικές προσδοκίες, ωστόσο ήταν κοινό μυστικό ότι δεν αποτελούσε εγγύηση υλοποίησης του έργου, ούτε κλείδωνε τη χρηματοδότησή του. Ήταν προφανές ότι ο αγωγός αυτός, δεν ήταν παρά μια μόνο από τις διαθέσιμες μεσοπρόθεσμες εξαγωγικές επιλογές για την Κύπρο και το Ισραήλ, ενώ, το κυριότερο, δεν ήταν άμεσα υλοποιήσιμος. Ούτε άλλωστε ετίθετο τέτοιο θέμα από τους άμεσα εμπλεκόμενους, καθώς δεν είχαν καν ξεκινήσει οι εργασίες της τελικής μελέτης σκοπιμότητας που θα έδιναν και μια λεπτομερή εικόνα του κόστους και της όδευσης (Front End Engineering and Design-FEED).
Τι δείχνουν οι προκαταρκτικές μελέτες
Τα πράγματα έκτοτε έχουν αλλάξει. Τα πρώτα στάδια της μελέτης, παρ’ ότι αυτή βρίσκεται ακόμη στην αρχή, δείχνουν ότι ο αγωγός μπορεί να είναι βιώσιμος, υπό την προϋπόθεση ότι θα «γεμίσει» με το αέριο της β’ φάσης παραγωγής του Λεβιάθαν, και τις ποσότητες από το Γλαύκο. Εξάλλου, ο αγωγός προορίζεται να μεταφέρει αέριο από ένα συνδυασμό χωρών, δηλαδή και την Κύπρο και το Ισραήλ. Η δεύτερη φάση του κοιτάσματος Λεβιάθαν, θα είναι διαθέσιμη στα μέσα της επόμενης δεκαετίας. Υπ’ αυτή την έννοια, αλλά και με δεδομένο ότι το αρχικά εκτιμώμενο κόστος, ύψους 6 δισ δολάρια, μπορεί και να είναι τελικά χαμηλότερο, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το έργο «βγαίνει» οικονομικά.
Σε κάθε περίπτωση η υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας στις 2 Ιανουαρίου 2020, ανοίγει το δρόμο για να ολοκληρωθεί η μελέτη σκοπιμότητας που με τη σειρά της θα οδηγήσει και στην λήψη για την επενδυτική απόφαση υλοποίησης του αγωγού, κάποια στιγμή μέσα στο 2020. Τη μελέτη σκοπιμότητας τρέχει ο ΥΑΦΑ Ποσειδών, το μεικτό σχήμα στο οποίο συμμετέχουν σε ποσοστό 50%- 50%, η ΔΕΠΑ και η ιταλική Edison.
Εφόσον τα συμπεράσματα της μελέτης είναι θετικά, τότε γίνεται σαφές ότι θα επέλθει μια μεγάλη ανατροπή στο ενεργειακό παιχνίδι που παίζεται τα τελευταία χρόνια στη Μεσόγειο, αφού, αν ο East Med γίνει πραγματικότητα θα αλλάξει τα δεδομένα σε ολόκληρη την περιοχή, με προφανή οφέλη για την Ελλάδα.
