«Ξημέρωνε τις 28 Οκτώβρη ο καιρός ήταν βροχερός κατά τις πέντε το πρωί άρχισε να ακούγεται ο κρότος των πολυβόλων και τα λιανοντούφεκα. Ο κόσμος δεν ήξερε περί τίνος πρόκειται ακόμη και αυτός ο διοικητής του λόχου προκαλύψεως που έδρευε στο Νεστόριο δεν γνώριζε, γιατί τότε στο χωριό μας δεν υπήρχαν ούτε ραδιόφωνα».
Πρόκειται για γραπτή μαρτυρία απο τις πρώτες στιγμές του πολέμου στο Νεστόριο, του 55άχρονου τότε Ιωάννη Λιάμμου, ο οποίος κατέγραψε με κάθε λεπτομέρεια την επίθεση των Ιταλών και τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στον ανατολικό Γράμμο ενώ φωτίζει ταυτόχρονα άγνωστες πτυχές από την ηρωική προσπάθεια των γυναικών της ορεινής κωμόπολης να βοηθήσουν τους Έλληνες στρατιώτες στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Το σημαντικό αυτό ιστορικό ντοκουμέντο με την δράση των γυναικών του Νεστορίου και άλλες λεπτομέρειες των πρώτων ημερών του πολέμου διέσωσε ο πρώην δήμαρχος Νεστορίου Χρήστος Γκοσλιόπουλος.
Ο Ιωάννης Λιάμμος αναφέρει ότι την επομένη μέρα της επίθεσης των Ιταλών δημιουργείται στο Νεστόριο υπηρεσία από τον άμαχο πληθυσμό για την εξυπηρέτηση του στρατού με επικεφαλής τον έφεδρο λοχία Στέργιο Παπατέρπο. «Συμμετέχουν άνδρες και γυναίκες που ξέρουν κάθε σπιθαμής γης και τα μονοπάτια του Γράμμου για να βοηθήσουν στη μετακίνηση των τμημάτων του στρατού προς την πρώτη γραμμή που οδηγούν στη Σλήμιτσα, το Μονόπυλο την Καληβρύση και την Διποταμία».
Πρόκειται για ορεινά χωριά που δεν είχαν οδικό δίκτυο παρά μόνο μονοπάτια που ήξεραν καλά μόνο οι ντόπιοι.
Στις 1 Νοέμβρη και ενώ τα στρατεύματα του Συνταγματάρχη Δαβάκη αμύνονται σθεναρά απέναντι στους Ιταλούς Αλπινιστές της Μεραρχίας «Τζούλια» στην Φούρκα και στις γύρω πλαγιές του Επταχωρίου, μια παράτολμη επιχείρηση ετοιμάζεται στο Νεστόριο. Διατάχθηκε να συγκροτηθεί ένα κλιμάκιο από γυναίκες και μεγάλα παιδιά με κάπου 75 γαϊδουράκια -γιατί μουλάρια δεν υπήρχαν ήταν όλα επιταγμένα – για να μεταφέρουν οπλισμό και άλλα εφόδια στην έδρα του αρχηγείου του Δαβάκη στο Επταχώρι.
Ο Ιωάννης Λιάμμος αναφέρει στο ημερολόγιο του ότι εκείνη την ημέρα ο καιρός ήταν πολύ βροχερός και το κομβόι που ξεκίνησε από το Νεστόριο θα έφτανε μετά από μια δύσκολη διαδρομή που διαρκούσε περίπου οκτώ ώρες στο Επταχώρι. Τα Ιταλικά αεροπλάνα περνούσαν συχνά πάνω από το Νεστόριο αλλά μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν το είχαν βομβαρδίσει. «Ο φόρτος ήταν δυσανάλογος για τα γαϊδουράκια και όταν κατέβαιναν από την Κουρούσια στην Κοτύλη επειδή γλιστρούσε πολλά ζώα έπεφταν. Παρόλα αυτά οι γυναίκες δεν εγκατέλειψαν την προσπάθεια και κάποιες από αυτές έβαλαν μέρος του φορτίου στις πλάτες τους για να φτάσουν έγκαιρα στο προορισμό τους».
Το κομβόι με τις γυναίκες του Νεστορίου έφτασε τελικά αργά το απόγευμα στο Επταχώρι που ήταν η έδρα του αρχηγείου του Συνταγματάρχη Δαβάκη.
«Σύμφωνα με την αφήγηση της μάνας του Π. Μπατσόπουλου που ήταν και η πιο γριά από όλη την ομάδα, όταν ο Δαβάκης είδε την φάλαγγα να φτάνει στο αρχηγείο του, φώναξε στους συνεργάτες του και τους είπε γεμάτος ενθουσιασμό ‘’να ξέρετε ότι νικήσαμε’’ και διέταξε να προσφέρουν στις γυναίκες σταφίδες και κονιάκ».
Την επομένη ο Δαβάκης τραυματίστηκε σοβαρά στο στήθος στο ύψωμα Π. Ηλίας στην Φούρκα όπου τελικά μετά σκληρές μάχες τριών ημερών οι Ιταλοί Αλπινιστές αναγκάστηκαν σε αναδίπλωση και στην συνέχεια σε οπισθοχώρηση. Η βοήθεια των γυναικών και αγοριών του Νεστορίου ήταν μια από τις σημαντικές στιγμές του Ελληνοιταλικού πολέμου στα βουνά της Πίνδου. Υπήρξαν όμως και άλλες τέτοιες στιγμές που δεν είναι ευρύτερα γνωστές από την επίσημη ιστοριογραφία της εποχής.
Στο Νεστόριο δεν υπήρχε στρατός πάρα μόνο ένας ένα λόχος προκαλύψεως με δύο φυλάκια ευθύνης του, ένα στην Διποταμία και ένα στο Γιαννοχώρι του Γράμμου.
Όπως αναφέρει στο ημερολόγιο του ο Λιάμμος «τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου οι Ιταλοί επιτέθηκαν στο φυλάκιο της ‘’Χελώνας’’ που βρίσκεται στο Γιαννοχώρι, το φυλάκιο ειδοποιεί το διοικητή του λόχου που κοιμάται στο σπίτι του Λιάππα. Ο ίδιος δίδει τις σχετικές διαταγές στους άντρες του και αμέσως με το άλογο του αναχωρούν για το φυλάκιο. Ο Λοχαγός Στασινόπουλος με τους άνδρες του και με όλες τις εφεδρείες του λόχου που έφτασαν αργότερα από το Νεστόριο, καταφέρνουν το απόγευμα της ιδίας ημέρας να επανακαταλάβουν το ακριτικό φυλάκιο και να σταθεροποιήσουν την θέση τους».
Η ηρωική πράξη του Στασινόπουλου και των ανδρών του, είναι πρώτη νίκη του ελληνικού στρατού στο Γράμμο που καταγράφεται την πρώτη κιόλας μέρα του πολέμου. Όταν το απόγευμα της ιδίας ημέρας θυροκολλείται σε όλο το χωριό η διαταγή επιστρατεύσεως, οι κάτοικοι τότε αντιλαμβάνονται ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε πόλεμο με την Ιταλία.
Η καταγραφή του Ιωάννη Λιάμμου για το κλίμα και την εικόνα της μικρής κωμόπολης τις πρώτες ημέρες του πολέμου είναι λιτή και χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις .
“Την επόμενη μέρα στις 29 Οκτώβρη φθάνει στο χωριό η 9η Μεραρχία και το αρχηγείο της με διοικητή τον συνταγματάρχη Μπιγέτη. Η διοίκηση εγκαθίστανται στο κτίριο της κοινότητας, ενώ συγκροτείται ορεινό χειρουργείο και μικρό νοσοκομείο στο δημοτικό σχολείο του χωριού. Οι άνδρες της Μεραρχίας με την βοήθεια των ντόπιων διασκορπίζονται από τα ορεινά μονοπάτια στις ορεινές περιοχές και τα περάσματα του Γράμμου ενώ στο Νεστόριο οργανώνεται η βάση τροφοδοσίας του στρατεύματος στον ανατολικό Γράμμο”.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
