Oι Βρετανοί μπήκαν στο παραβάν και αποφάσισαν για το μέλλον τους και το μέλλον ολόκληρης της ΕΕ που αποσυναρμολογείται. Η «Μαύρη Παρασκευή» που ξημέρωσε για ολόκληρη την Ευρώπη είναι χωρίς αυταπάτες για την επόμενη μέρα, ένας πολιτικός και οικονομικός σεισμός που είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν θα μπορέσουν να ελέγξουν οι θεσμικοί των Βρυξελλών. Ηδη πριν ακόμα ξημερώσει η 24η Ιουνίου, οι αγορές αντέδρασαν με άγριες διακυμάνσεις σε χρηματιστήρια και αγορές νομισμάτων που πρακτικά δεν έχουν υπολογίσει τον αντίκτυπο της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ.
Πολιτικά οι επιπτώσεις είναι απρόβλεπτες και ακόμη πιο επικίνδυνες. Η τρικυμία ξεκινά από την ίδια τη Βρετανία όπου σύσσωμη η αντιπολίτευση, οι Εργατικοί του Τζέρεμι Κόρμπιν αλλά και το ευρωσκεπτικστικό UKIP του Νάιτζελ Φάρατζ ζητούν την παραίτηση του Ντέιβιντ Κάμερον, του πολιτικού που για να αποτρέψει την ανταρσία στο εσωτερικό του κόμματός του και να διασφαλίσει μια νέα θητεία στην Ντάουνιγκ Στριτ υποσχέθηκε δημοψήφισμα.
Πολιτικός σεισμός στην Ευρώπη
Ομως η βρετανική ψήφος προκάλεσε τσουνάμι που θα φτάσει αναπόφευκτα σε Βερολίνο και Παρίσι. Ο άλλοτε ισχυρός γαλλογερμανικός άξονας θα κληθεί να ηγηθεί πρωτοβουλιών σε μια Ευρώπη αδύναμη και κοινωνικά ασταθή εξαιτίας της βαθιάς και παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, της προσφυγικής κρίσης και της ενίσχυσης της ακροδεξιάς. Γερμανία και Γαλλία θα θελήσουν να απαντήσουν με μια δέσμευση για περισσότερη ολοκλήρωση, καθώς και μια δήλωση ότι το όνειρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένει ζωντανό. Ποιος όμως θα πεισθεί ότι αυτό είναι τελικά εφικτό;
«Ανάθεμα! Είναι μια άσχημη μέρα για την Ευρώπη». Αυτό ήταν το πρώτο σχόλιο της γερμανικής κυβέρνησης για το αποτέλεσμα του Βρετανικού δημοψηφίσματος από τον αντικαγκελάριο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, που έγραψε το σχετικό Tweet. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χρειαστεί μια αξιόπιστη στρατηγική», λέει ο Guntram Wolff του πολιτικού think tank Bruegel και προσθέτει: «Για να αποφευχθεί μια σταδιακή διάλυση της ΕΕ, οι πολιτικοί ηγέτες θα χρειαστεί να ισχυροποιήσουν την ελκυστικότητα της ΕΕ και ιδιαίτερα της γαλλογερμανικής συμμαχίας» Πράγμα δύσκολο αν όχι αδύνατο με τα σημερινά δεδομένα. Πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση του Βερολίνου υποστηρικτή του σεναρίου της ήπιας διαχείρισης του Brexit.
Η άνοδος της ακροδεξιάς, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού
Η ψήφος για αποχώρηση της Βρετανίας τροφοδοτεί αναπόφευκτα κι άλλο το λαϊκίστικο και αντικαθεστωτικό αίσθημα σε όλη την Ευρώπη. Κράτη έξω από την ευρωζώνη, ιδιαίτερα εκείνα των οποίων το αντιευρωπαϊκό αίσθημα αυξάνεται, όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Σουηδία, θα μπορούσαν να σχηματίσουν μια ομάδα χωρών που θα αντιστέκεται στις γαλλογερμανικές προσπάθειες για περισσότερη ολοκλήρωση. Με την έξοδο της Βρετανίας, όμως, οι χώρες που δεν είναι στο ευρώ θα έχαναν έναν κρίσιμο εταίρο -θα αντιπροσωπεύουν μόνο το 14% του ΑΕΠ της ΕΕ. Πρόσφατη δημοσκόπηση της YouGov κατέδειξε ότι, από τις επτά χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, οι έξι θεωρούν πως περισσότερες χώρες θα πρέπει να επιλέξουν τη δική τους έξοδο από το μπλοκ. Το 69% των Σουηδών πιστεύει ότι μετά το Brexit είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν περαιτέρω αποχωρήσεις από την ΕΕ, το 66% των Δανών και το 57% των Νορβηγών συμφωνούν.
Ο Κάμερον στη Σύνοδο της ΕΕ
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ενδεχομένως θα καλέσουν άμεσα σε έκτακτη σύνοδο χωρίς τη Βρετανία, ακόμη και το Σάββατο στις 25 Ιουνίου με δεδομένο ότι την Κυριακή ανοίγουν οι κάλπες στην Ισπανία. Προγραμματισμένα ο Ντέιβιντ Κάμερον πρόκειται να συναντήσει τους άλλους 27 Ευρωπαίους ηγέτες σε Σύνοδο στις Βρυξέλλες την ερχόμενη εβδομάδα. Σε αυτή τη συνάντηση, ο Βρετανός πρωθυπουργός πιθανώς θα θέσει σε εφαρμογή το Άρθρο 50 της ΕΕ -έναν νόμο που δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ στο παρελθόν και ο οποίος αφορά στην έξοδο ενός κράτους από την ένωση. Βάσει του άρθρου θα μπορούσε να οριστεί μια προθεσμία σε δύο χρόνια -μέχρι το τέλος του Ιουνίου του 2018-, διάστημα στη διάρκεια του οποίου η Βρετανία θα πρέπει να διαπραγματευτεί τους όρους της αποχώρησής της.
Οι μέρες της καταστροφής
Η γαλλική Le Monde αποτυπώνει τι θα συμβεί τις μέρες που θα ακολουθήσουν μετά την απόφαση για Brexit.
Σάββατο 25 Ιουνίου- Πανικός στην Ολλανδία
Ο φιλελεύθερος πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε ζητεί τη διαπραγμάτευση μιας «συνολικής και απεριόριστης» συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών με το Λονδίνο. Η χώρα του έχει υπολογίσει πως κινδυνεύει να χάσει 1,2% του ΑΕΠ της ετησίως με το Brexit. Και τα δύο άκρα, Ακροδεξιά και Ακροαριστερά, ζητούν δημοψήφισμα για έξοδο (και) της Ολλανδίας από την ΕΕ.
Κυριακή 26 Ιουνίου- Οι Ισπανοί στις κάλπες
Το Λαϊκό Κόμμα του Μαριάνο Ραχόι κερδίζει οριακά, αλλά δεν μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση. Το Podemos περνάει μπροστά από τους Σοσιαλιστές και διεκδικεί αριστερό κυβερνητικό συνασπισμό. Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας ζητεί την επανίδρυση μιας «αριστερής, προοδευτικής Ευρώπης», τέλος της λιτότητας και κατάργηση του «χρυσού κανόνα» των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών.
Δευτέρα 27 Ιουνίου- Ο Κάμερον παραιτείται
Κλυδωνιζόμενες από την πολιτική αβεβαιότητα, οι αγορές επιβάλλουν τελικά τον νόμο τους. Ο Ντέιβιντ Κάμερον δέχεται επιθέσεις από παντού, αναγκάζεται να παραιτηθεί. Οι Τόρις ανακοινώνουν πως θα οργανώσουν την εκλογή ενός νέου ηγέτη. Η είδηση σκάει την ώρα που ο Ολάντ δέχεται στο Ελιζέ τους σοσιαλδημοκράτες ευρωπαίους ηγέτες καθώς και τον Αλέξη Τσίπρα. Αναχωρεί εσπευσμένα για Βερολίνο.
Τρίτη 28 Ιουνίου- Aντίστροφη μέτρηση των δύο χρόνων για το Brexit
Εκτακτη σύγκληση του Ευρωκοινοβουλίου και έκτακτη σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο Κάμερον παρουσιάζει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και ζητεί χρόνο – αφού το βρετανικό Κοινοβούλιο δεν έχει εκφραστεί, δεν μπορεί να ζητήσει επισήμως ενεργοποίηση του άρθρου 50. Η συνεδρίαση είναι θυελλώδης, το ανακοινωθέν κάνει λόγο για «εποικοδομητικό διάλογο». Οι 27 δίνουν ραντεβού σε 15 μέρες με τον διάδοχο του Κάμερον.
Τετάρτη 29 Ιουνίου- «Whatever it takes»
Είναι πια σαφές, το ευρώ κινδυνεύει. Οι κεντρικοί τραπεζίτες συγκεντρώνονται στη Σίντρα της Πορτογαλίας. Παίρνει τον λόγο ο Μάριο Ντράγκι: «Η ΕΚΤ θα κάνει “ό,τι χρειαστεί” για να διατηρήσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα». Whatever it takes: την ίδια φράση είχε χρησιμοποιήσει o Ντράγκι και το καλοκαίρι του 2012. Η θύελλα υποχωρεί. Προσωρινά.
Πέµπτη 7 Ιουλίου- Ο Μπόρις Τζόνσον θριαμβεύει στο Λονδίνο
Στον δεύτερο εκλογικό γύρο του Συντηρητικού Κόμματος, ο Μπόρις Τζόνσον επικρατεί του Τζορτζ Οζμπορν, προκαθορισμένου δελφίνου του Κάμερον, και καλείται να σχηματίσει κυβέρνηση. «Η Ευρώπη μάς χρειάζεται περισσότερο απ’ ό,τι τη χρειαζόμαστε» διακηρύττει, υποσχόμενος να εξασφαλίσει «το καλύτερο των δύο κόσμων».
Δευτέρα 11 Ιουλίου- Η Πορτογαλία εκ νέου υπό ευρωπαϊκή κηδεμονία
Ξαφνικά, το θέμα δεν είναι πια η Βρετανία αλλά η Πορτογαλία. Επικαλούμενος τη γενική αβεβαιότητα που πυροδότησε το Brexit, ο καναδικός οίκος αξιολόγησης DBRS γίνεται ο τελευταίος που υποβαθμίζει το αξιόχρεο της Πορτογαλίας σε «junk». Η χώρα χάνει το δικαίωμα συμμετοχής στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, τα επιτόκιά της εκτοξεύονται και αναγκάζεται να τεθεί ξανά υπό ευρωπαϊκή κηδεμονία.
Από το νέο δημοψήφισμα στη Σκωτία έως πρόωρες εκλογές στη Βρετανία
Το σενάριο έχει συνέχεια. Προβλέπει επεισόδια στο Μπέλφαστ ανάμεσα στους ενωτικούς προτεστάντες και τους εθνικιστές καθολικούς. Ενταση μεταξύ Μαδρίτης και Λονδίνου για το Γιβραλτάρ, που ψήφισε μαζικά κατά του Brexit. Απόφαση της Σκωτίας για νέο δημοψήφισμα ώστε να «απελευθερωθεί από τον ζυγό του Ουέστμινστερ και να ενταχθεί πλήρως ανεξάρτητη στην ΕΕ». Πανικό στο Σίτι, που βλέπει μεγάλες ξένες τράπεζες όπως η αμερικανική Goldman Sachs να μετεγκαθιστούν το κύριο μέρος των βρετανικών δραστηριοτήτων τους στην ηπειρωτική Ευρώπη. Φτάνουμε στον Μάρτιο του 2018. Η Βρετανία έχει περιέλθει σε ύφεση. Η διορία των δύο χρόνων για το διαζύγιό της λήγει τον Ιούλιο και καμία εταιρική συμφωνία δεν βρίσκεται στον ορίζοντα, έχουν μπλοκάρει τα πάντα ελλείψει συμβιβασμού όσον αφορά τις αγροτικές δαπάνες και τις νέες βρετανικές συνεισφορές. Ο Μπόρις Τζόνσον προκηρύσσει πρόωρες εκλογές. Προτεραιότητά του, να σώσει το κεφάλι του και να εξασφαλίσει ακύρωση του δημοψηφίσματος στη Σκωτία. Ζητεί λοιπόν από το Ουέστμινστερ να αναστείλει τη διαδικασία του Brexit.
