Το θέμα της επίσημης συζήτησης περί ελαστικοποίησης των δημοσιονομικών κανόνων λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας στα κρατικά ταμεία χρονοκαθυστερεί λόγω των γερμανικών εκλογών. Για κάποιους κύκλους μάλιστα δεν πρόκειται να ανοίξει μέχρι έως ότου ορκιστεί η νέα κυβέρνηση στο Βερολίνο.
Ωστόσο, οι κουβέντες και οι ζυμώσεις συνεχίζονται. Μάλιστα πλέον το θέμα γίνεται λίγο πιο σύνθετο. Στο «κάδρο» πλέον αρχίζει να εισέρχεται και το αίτημα για μία ελαστικότερη αντιμετώπιση δαπανών που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Δηλαδή με καταστροφικές πυρκαγιές, πλημμύρες και άλλα έντονα φυσικά φαινόμενα.
Η απόφαση πλέον θεωρείται σχεδόν ανέφικτο να ολοκληρωθεί εντός του έτους. Πλέον πιο πιθανός χρόνος λήψης απόφασης είναι τα μέσα του 2022. Μειώνοντας έτσι την καθαρότητα στο τοπίο των πολιτικών αποφάσεων που θα πρέπει να λάβει και η ελληνική κυβέρνηση τις επόμενες εβδομάδες για το δημοσιονομικό «χώρο» που θα αφιερώσει σε μειώσεις φόρων και εισφορών.
Προς το παρόν βεβαίως ισχύει η ρήτρα διαφυγής που επιτρέπει – με σχετική ελευθερία – δαπάνες που συνδέονται με την πανδημία. Αρκεί να είναι προσωρινές και στοχευμένες.
Η κυβέρνηση έχει δαπανήσει μέχρι στιγμής 40 δισ. ευρώ για μέτρα στήριξης, εκ των οποίων τα 24 – 27 δισ. ευρώ έχουν μετά βεβαιότητας δημοσιονομικό αποτύπωμα. Δηλαδή δεν καλύπτονται ούτε από κοινοτικά κονδύλια ούτε πρόκειται για δράσεις τύπου δανείων ή αναστολών που έχουν την πρόβλεψη ποσού που (θεωρητικά) επιστρέφει στα κρατικά ταμεία. Έτσι επιβαρύνουν μόνιμα το έλλειμμα και το χρέος.
Πλέον προστίθεται το ποσό της κλιματικής αλλαγής. Προς το παρόν η δαπάνη του τελευταίου χρόνου φτάνει στα 1,6 δισ. ευρώ (1,1 δισ. ευρώ είναι οι δαπάνες για τις προηγούμενες φυσικές καταστροφές και 500 εκατ. υπολογίζονται προς το παρόν προσωρινά ως το κόστος κάλυψης των πυρκαγιών από τον κρατικό μηχανισμό). Προφανώς για την οικονομία το κόστος είναι πολύ μεγαλύτερο.
Το νέο επιχείρημα που αναπτύσσεται λοιπόν είναι πως οι φυσικές καταστροφές πλέον έχουν πολλαπλασιαστεί σε σχέση με το παρελθόν. Σημειώνεται πως με βάση τα απολογιστικά στοιχεία της κυβέρνησης για το νέο ΕΣΠΑ την περίοδο 2006-2018 οι οικονομικές ζημιές που προκλήθηκαν μόνο από της μείζονος κλίμακας φυσικές καταστροφές (πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμούς) έφτασαν στα 3.4 δισ. ευρώ με βάση στοιχεία της Κομισιόν (DGRegio, EU Solidarity Fund Interventions since 2002, November 2019). Δηλαδή σε ένα ποσό που μπορεί να συγκριθεί πλέον με το κόστος των καταστροφών της τελευταίας 2ετίας…
Καθώς λοιπόν όσο και αν καλυφθούν οι δράσεις για κλιματική αλλαγή από τα κοινοτικά κονδύλια (σ.σ. τα οποία αυξάνονται πλέον σημαντικά για την Ελλάδα με μεγάλη πρόκληση της σωστή χρήση τους), πάντα θα υπάρχουν κόστη για αποκατάσταση αλλά και για πρόληψη που θα είναι μη συμβατά και θα προκαλούν δημοσιονομικό βάρος, αρχίζει η συζήτηση για κατά πόσο αυτό θα πρέπει να αντιμετωπισθεί πανευρωπαϊκά.
Το καλό σενάριο σύμφωνα με διπλωματικές πηγές είναι να υπάρξει μία αποδεκτή λύση. Για παράδειγμα εξαίρεσης των εν λόγω δαπανών ή προσμέτρησής τους στον υπολογισμό που θα γίνει για το ανεκτό όριο απομείωσης του χρέους και άρα ανάγκης για πλεονάσματα. Ωστόσο, το αποτέλεσμα δεν είναι βέβαιο.
Θυμίζουν αρμόδιες πηγές την αντίσταση του «Βορρά» και ειδικά κρατών όπως η Ολλανδία και η Σουηδία που ζητούν πιο αυστηρή δημοσιονομική πολιτική ούτως ώστε να υπάρχει ένα «μαξιλάρι» ασφαλείας για περιπτώσεις όπως η πανδημία. Ακόμα και εντός της Γερμανίας το θέμα έχει μπει έντονα στον προεκλογικό αγώνα με τον Όλαφ Σόλτς να τάσσεται πριν από λίγο καιρό κατά των αλλαγών στους Κανόνες.
Το πιο δύσκολο από τα κριτήρια που τίθενται πανευρωπαϊκά για τα δημοσιονομικά είναι αυτό της μείωσης κατά 1/20ο του χρέους στο «κομμάτι» που είναι υψηλότερο από το 60% του ΑΕΠ. Συνεπάγεται πλεονάσματα πολύ υψηλότερα από το 2% του ΑΕΠ που θεωρεί σύμφωνα με πληροφορίες η κυβέρνηση πως θα είναι μία «καλή» λύση αν αλλάξουν οι κανόνες.
Η Επιτροπή έχει επίσης θέσει επί τάπητος θέμα ευελιξίας στο πως θα αποτιμώνται δημοσιονομικά οι επενδύσεις, ενώ τίθενται και άλλα θέματα όπως η φάση ανάκαμψης στην οποία βρίσκεται κάθε κράτος και το ποιο μέρος της ανόδου του χρέους συνδέεται με την Πανδημία. Πλέον μένει να φανεί πως θα ενταχθούν και οι δαπάνες για την κλιματική αλλαγή.
Σημειώνεται πως η Ελληνική πλευρά έχει ήδη προαναγγείλει και την έκδοση των Πράσινων Ομολόγων. Ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας στην εξειδίκευση των μέτρων για τους πληγέντες από τις πυρκαγιές ανέφερε πως το Υπουργείο Οικονομικών, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, αμέσως μετά την ολοκλήρωση του μεγαλύτερου μέρους του δανειακού και διαχειριστικού προγράμματος για το τρέχον έτος, ξεκίνησε έρευνα, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, από τις αρχές Ιουνίου 2021, για τη δημιουργία πλαισίου έκδοσης ελληνικών κρατικών χρεογράφων τα πιστωτικά έσοδα των οποίων θα χρησιμοποιηθούν για έργα, δράσεις και προγράμματα του Ελληνικού Δημοσίου με αποκλειστικό προσανατολισμό στην πράσινη και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.
