ΡΑΤΣΙΣΤΙΚΟ – ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ ΣΤΟ ΕΘΝΟΣ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: «Τσιτσιπάς – Σάκκαρη: Να μας «ξεβλαχέψουν» προσπαθούν κι αυτοί, αλλά είμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως»
Ο Δημήτρης Σμιξιώτης γράφει στο facebook:
Με την ευκαιρία του τελικού του Στέφανου Τσιτσιπά (επίθετο τρισύλλαβο σε -ας όπως τα περισσότερα βλάχικα επίθετα και με καταγωγή από Καρδίτσα) και με αφορμή την αναφορά του ethnos.gr στο …ξεβλάχεμα, ας θυμηθούμε ένα παλιότερο κείμενο που είχα γράψει με αφορμή κάποιες άλλες δηλώσεις.
Την ώρα που στην Ακρόπολη και στο Κολωνάκι οι Αθηναίοι έβοσκαν πρόβατα, στο Νυμφαίο και στην Κλεισούρα (γνωστά βλαχοχώρια της Μακεδονίας) έπαιζαν τένις, οδηγούσαν ευρωπαϊκά αυτοκίνητα και στα σπίτια τους έπαιζαν Μότσαρτ στο πιάνο την ώρα που η Γερμανίδα γκουβερνάντα μάθαινε γαλλικά στα παιδιά της οικογένειας. Καθότι η πρώτη εμφάνιση της αστικής τάξης στην Ελλάδα εντοπίζεται στους βλάχικους πληθυσμούς που είχαν αναπτύξει το εμπόριο με την Ευρώπη από τον 18ο-19ο αι. και μέσω του πλούτου και των παροικιών τους στην κεντρική Ευρώπη σχημάτισαν την πρώτη επί της Βαλκανικής χερσονήσου μπουρζουαζία. Εξού και η έκφραση “μπουρτζόβλαχος”.
Μετά το 1912, όμως, με το κλείσιμο των βόρειων συνόρων και τη μεταφορά του οικονομικού και πολιτικού κέντρου επιρροής και αποφάσεων στο πρώην χωριό της Αθήνας, σε συνδυασμό, βέβαια, και με κάποιες άλλες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές, τα πράγματα αντιστράφησαν και οι “χαμουρτζήδες” μπόρεσαν να ξαναγράψουν την ιστορία ή μάλλον να αποσιωπήσουν ένα σημαντικό κομμάτι της.
Παρόλα αυτά, το Καλλιμάρμαρο Στάδιο, το Μετσόβειο Πολυτεχνείο, η Εθνική Βιβλιοθήκη, η Ακαδημία Αθηνών, το Πανεπιστήμιο, το Αρσάκειο, η Μητρόπολη, το Αστεροσκοπείο, η πρώην Σχολή Ευελπίδων, το Ζάππειο Μέγαρο κτλ θα συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να χαρίζουν ΒΛΑΧΙΚΗ αίγλη στο πρώην χωριό της Αθήνας αφού κατασκευάστηκαν με δωρεές πλούσιων φιλοπάτριδων Βλάχων. Το αντίθετο δηλαδή που συνέβη με την επικράτηση της “χαμουρτζίδικης” αστικής τάξης των επόμενων χρόνων όπου όχι μόνο δεν δώριζαν στο κράτος αλλά αντίθετα το “άρμεγαν” για τα καλά.
Α, και την εποχή εκείνη οι πρόγονοι του Κωστόπουλου μάλλον θα ζούσαν σε παραπήγματα ή καλύβες ενώ πιθανόν να μην είχαν ούτε ακουστά τις λέξεις σχολείο, μόρφωση και πολιτισμός.
Update
Επειδή βλέπω πως κάποιοι “Αθηναίοι” αμφισβητούν κάποια πράγματα (σε άλλους τοίχους που έχει κοινοποιηθεί η ανάρτηση) να τους υπενθυμίσω μόνο πως την εποχή της ακμής της η Κλεισούρα (Βλαχοκλεισούρα) αριθμούσε 7.000 άτομα πληθυσμό. Η Αθήνα όταν την όρισαν πρωτεύουσα είχε …4.000 !
Να μην μιλήσουμε και για τα σχολεία, τη μόρφωση, τους λόγιους, τον πλούτο, τις παροικίες με τους εμπορικούς οίκους, τις επαφές με τον τότε πολιτισμένο κόσμο κτλ.
Α, να τους υπενθυμίσω, επίσης, πως η κύρια πληθυσμιακή ομάδα στην Αττική εκείνη την εποχή ήταν οι Αρβανίτες…
Λοιπόν:
Όταν η υπόλοιπη Ελλάδα είχε άγνοια του τένις, η Αστική κοινωνία του Νυμφαίου έπαιζε τένις.
( Πικ Νικ και τένις σε λιβάδι του Νυμφαίου )
Φωτογραφία του 1892.
Καθιστός στην μέση ο Νικόλας Μέρτζιος, παππούς του Νίκου Μέρτζιου:
Εκτός αυτού, όλοι όσοι κατά καιρούς επιτίθενται στους Βλάχους με αισχρό τρόπο ας ξεστραβωθούν λίγο με τα παρακάτω:
Οι Βλάχοι ευεργέτες
Πριν δείτε τους ευεργέτες διαβάστε πρώτα για τους πρώτους κινηματογραφιστές των Βαλκανίων δηλαδή του αδερφούς Μανάκια με καταγωγή από την Κλεισούρα Καστοριάς:
Αφοι Μανάκια – Οι Κλεισουριώτες που ξεκίνησαν την κινηματογράφιση στα Βαλκάνια!
Επίσης με την ευκαιρία, να σημειώσουμε ότι Κλεισουριώτισσα ήταν και η σύζυγος του Αρσάκη. Δείτε τώρα τους μεγάλους Βλάχους ευεργέτες της Ελλάδας:
Προκαλεί κατάπληξη σε όσους θα προσπαθήσουν να ερευνήσουν τους μεγάλους ευεργέτες και δωρητές του Γένους μας: Θα διαπιστώσει πως όλοι σχεδόν οι Μεγάλοι Ευεργέτες είναι Βλάχοι. Και αυτή η κατάπληξη είναι που οδήγησε τον (Βλάχο) δημοσιογράφο Νικόλαο Μέρτζο να τονίσει: «Βλάχοι όλοι περίπου οι Μεγάλοι Εθνικοί ευεργέτες πλην του Συγγρού».
Γι αυτό και επιχείρησα να καταγράψω τους μεγαλύτερους Δωρητές του Έθνους και τα πιο σημαντικά μνημεία που έγιναν με τα χρήματα τους. Επίσης έχω καταγράψει και τους σημαντικότερους Βλάχους αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, έναν άλλο τομέα όπου οι μεγάλοι πρωταγωνιστές επίσης ήταν Βλάχοι.
Κλείνοντας την εισαγωγή αυτή, και απλά για να δείξω το μέγεθος της φιλοπατρίας των βλαχόφωνων Ελλήνων αναφέρω τα παρακάτω περιστατικά: Στους δωρητές του Πανεπιστημίου Αθηνών αναφέρεται και το όνομα ενός πάμφτωχου Μετσοβίτη ονόματι Όκας, ο οποίος βρέθηκε νεκρός από το κρύο ένα χειμωνιάτικο βράδυ, και που στο χέρι του κράταγε το πουγγί του με το μοναδικό του τάλιρο μέσα, και ένα σημείωμα που έγραφε: «για τον έρανο του Πανεπιστημίου». Το τάλιρο αυτό όμως, μαζί με τις εικοσιοκτώ δραχμές ενός άλλου πολύ φτωχού Μετσοβίτη ονόματι Φαφαλά, συγκίνησαν και ευαισθητοποίησαν τόσο πολύ την Αθηναϊκή κοινωνία ώστε να πολλαπλασιαστούν οι δωρεές και να πετύχει ο έρανος για αυτόν τον ιερό σκοπό.
Ή την περίπτωση του Ι. Μπάγκα από την Κορυτσά, ο οποίος με πολλές στερήσεις έγινε πλούσιος στην Ρουμανία και σε μεγάλη ηλικία αποφάσισε να μείνει στην Αθήνα. Αφού δώρισε όλη την περιουσία του στο Ελληνικό κράτος, κράτησε για τον εαυτό του 500 δρχ. τον μήνα, που και αυτές πάντα τις μοιραζόταν με αγωνιστές αγνοημένους από το επίσημο κράτος.
«Εδώ και πενήντα χρόνια οι Βλάχοι δούλεψαν για να γίνουν κάθε μέρα περισσότερο Έλληνες και για να σκορπίσουν γύρω τους την ελληνική πίστη. Υπήρξαν οι μεγαλύτεροι ευεργέτες του Γένους. Κληροδότησαν τα πιο όμορφα δώρα, έκτισαν για τον ελληνικό λαό τα πιο όμορφα οικοδομήματα, θεμελίωσαν στην Αθήνα τα ομορφότερα φιλανθρωπικά και εκπαιδευτικά κτίρια του ελληνικού κόσμου».
Victor Berard
“La Turqie et l’ Hellenisme Contemporain”
Paris 1896
Γνωστοί Βλάχοι Εθνικοί Ευεργέτες και Δωρητές είναι:
Αβέρωφ Γεώργιος (1818-1899). Γεννήθηκε στο Μέτσοβο και πέθανε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Απόκτησε με το εμπόριο τεράστια περιουσία την οποία διέθεσε για εθνικούς και κοινωφελείς σκοπούς. Με χρήματα του εκτός των άλλων που αναφέραμε στην προηγούμενη σελίδα, έγιναν οι ανδριάντες του Ρήγα Φεραίου και του πατριάρχη Αθηναγόρα του Ε΄ που κοσμούν τα προπύλαια του Πανεπιστημίου των Αθηνών. Διαχειριστή της τεράστιας κληρονομιάς του όρισε την ανιψιά του Μαριγούλα Αβέρωφ, μητέρα του στρατηγού Παπάγου. Το άγαλμά του βρίσκεται μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ (1818-1899)
Αρσάκης Απόστολος (1792-1874). Γεννήθηκε στη Χοτάχοβα της Ηπείρου, σπούδασε Ιατρική στη Γερμανία και εγκαταστάθηκε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες.
ΑΡΣΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ (1792-1824)
Δούμπας Νικόλαος (1830-1900). Είχε καταγωγή από το Μπλάτσι (Βλάστη) της Μακεδονίας. Μεγαλέμπορος και βουλευτής στη Βιέννη, χάρισε στην πατρίδα του το πρώτο ελληνικό αλληλοδιδακτικό σχολείο το οποίο και συντήρησε με τακτικές επιχορηγήσεις. Στο σπίτι του Ν. Δούμπα στη Βιέννη ο Γιόχαν Στράους συνέθεσε το μοναδικό αριστούργημα, τον ¨Γαλάζιο Δούναβη¨, τον εθνικό ύμνο της Βιέννης. Επίσης προς τιμήν του έγραψε το έργο “Dumba Marsch” ο Άντον Κραλ. Οι δωρεές του Ν. Δούμπα κοσμούν και σήμερα τη Βιέννη, με σπουδαιότερο το ¨Musikvereinsaal¨ το Μέγαρο Μουσικής της Βιέννης δηλαδή, και γι’ αυτό ο κεντρικός δρόμος της Βιέννης μπροστά από το Μέγαρο φέρει σήμερα το όνομά του (Dumba Strasse). Ο εμπορικός και τραπεζικός οίκος Δούμπα είχε το 1866 τη φίρμα: ¨Fratii M. Dumba, Viena¨.
Η οδός Δούμπα στη Βιέννη προς τιμήν του Νικ. Δούμπα
Δούμπας Στέργιος. Ο πατέρας του Νικόλαου Δούμπα. Πλούτισε στην Αυστρία από το εμπόριο βαμβακιού. Δώρισε μεγάλα ποσά για εκπαιδευτικά ιδρύματα. Επίσης του οφείλουμε τα έργα του Rahl στα Προπύλαια και την στοά του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΔΟΥΜΠΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ
Ζάππας Ευάγγελος (1800-1865). Γεννήθηκε στο Λάμποβο της Βορ. Ηπείρου. Πολέμησε στον αγώνα του 1821 στο Σούλι, στο Μεσολόγγι, στη Γραβιά και αλλού. Μετανάστευσε στη Ρουμανία όπου έγινε γαιοκτήμονας και πλούτισε. Άφησε μία τεράστια περιουσία στο Ελληνικό Δημόσιο, αλλά η ελληνική κυβέρνηση δεν μπόρεσε να την παραλάβει γεγονός που είχε σαν αποτέλεσμα να διακοπούν οι διπλωματικές σχέσεις των δύο κρατών.
Ζάππας Κων/νος (1813-1895). Εξάδελφος του Ευαγγ. Ζάππα, μετά το θάνατο του οποίου φροντίζει για την πιστή εκτέλεση της διαθήκης του. Υλοποιώντας με τον καλύτερο τρόπο το κληροδότημά του, έχτισε το Ζάππειο Μέγαρο και τους κήπους του Ζαππείου. Ίδρυσε επίσης διάφορα σχολεία και ιδρύματα, όπως επίσης και τα περίφημα Ζάππεια εκπαιδευτήρια της Κωνσταντινούπολης. Στο έθνος κληροδότησαν τόσο απέραντα κτήματα στις Ηγεμονίες, ώστε η Ρουμανία προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο με το αιτιολογικό ότι χάνει μεγάλο μέρος της επικρατείας της.
ΖΑΠΠΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ποστολάκας Δημήτριος. Γεννήθηκε στο Μέτσοβο. Από τους ιδρυτές και πρώτος ευεργέτης της Εθνικής Βιβλιοθήκης.
Σίνας Γεώργιος (1783-1856). Μεγάλος εθνικός ευεργέτης από τη Μοσχόπολη της Βορ. Ηπείρου. Απέκτησε τεράστια περιουσία από το εμπόριο βαμβακιού, και επίσης ίδρυσε ατμοπλοϊκές εταιρείες, σιδηροδρομικές εταιρείες, κλπ. Διορίστηκε γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Βιέννη. Ο Γεώργιος Σίνας δανείζει την Αυστριακή κυβέρνηση όταν η Αυστροουγγαρία κατά τους πολέμους του Ναπολέοντα είχε εξαντληθεί οικονομικά, και έτσι αποφεύγεται η οικονομική κατάρρευση της Αυστροουγγαρίας. Επίσης δωρίζει μεγάλη ποσότητα χρυσού στη νεοϊδρυθείσα Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Δωρίζει ποσά στην νέα πρωτεύουσα της Ελλάδος την Αθήνα και χτίζεται στο Λόφο των Νυμφών το Αστεροσκοπείο, χρηματοδοτεί την Μητρόπολη Αθηνών, το Οφθαλμιατρείο, το Αμαλίειο ορφανοτροφείο κλπ. Στην Βιέννη έχτισε το ναό της Αγίας Τριάδος για τους εκεί Έλληνες. Ο ίδιος ενισχύει την ιδιαίτερη πατρίδα του τη Μοσχόπολη, ακόμη και την Κοινότητα των Αμπελακίων που τα οικονομικά της κατατεθειμένα στην Τράπεζα της Βιέννης είχαν εκμηδενισθεί. Αγοράζει μεγάλες εκτάσεις στην Ουγγαρία. Σε εκτάσεις δικές του είναι χτισμένο σήμερα το ελληνικό χωριό Μπελογιάννης κοντά στα σύνορα με την Αυστρία. Ακόμη χρηματοδοτεί και εκμεταλλεύεται για μακρό χρονικό διάστημα την γέφυρα πάνω από τον Δούναβη που ενώνει τη Βούδα με την Πέστη και που σήμερα ακόμη δεσπόζει επιβλητικά στη σύγχρονη Βουδαπέστη. Για όλα αυτά του απονέμεται ο κληρονομικός τίτλος του «Βαρώνου της Αυστρίας και της Ουγγαρίας».
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΙΝΑΣ (1783-1856)
Σίνας Σίμωνας (1810-1876). Γιος του Γεωργίου Σίνα, εξαιρετικά μορφωμένος και ελληνολάτρης. Σπούδασε φιλοσοφία, ιστορία και πολιτική οικονομία. Συμπλήρωσε τον εξοπλισμό του Αστεροσκοπείου, οικοδόμησε την Ακαδημία της Βουδαπέστης, τελείωσε τον ορθόδοξο ναό της Αγ. Τριάδος στη Βιέννη, την Ιερά Μητρόπολη Αθηνών, και δώρησε το μέγαρο στο οποίο οικοδομήθηκε το Πολυτεχνείο της Βιέννης.
Αποκορύφωμα των δωρεών του Σίμωνα Σίνα αποτελεί η ανέγερση του νεοκλασικού μεγάρου της (Σιναίας) Ακαδημίας που μέχρι σήμερα κοσμεί την Αθήνα. Είναι χαρακτηριστικές οι περιγραφές των ξένων περιηγητών που επισκέπτονται την Αθήνα σχετικά με το κτίσμα. Χαρακτηριστικά είναι τα απομνημονεύματα του Γερμανού Ed. Engel στο βιβλίο του (Griechische Fruhlingstage, Δρέσδη 1887) όπου μεταξύ των άλλων αναφέρει ότι :
“…Με τη Σιναία Ακαδημία, η νεότερη Αθήνα προκαλεί τη ζηλοτυπία όλων των πόλεων του κόσμου και ότι για ένα τέτοιο αρχιτεκτονικό καλλιτέχνημα θα χαίρονταν και οι Αθηναίοι του 5ου π. χ. αιώνα…”
Ο ΒΑΡΟΝΟΣ ΣΙΝΑΣ ΣΙΜΩΝΑΣ (1810-1876)
Είναι χαρακτηριστική η επιστολή του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια που τον Μάιο του 1830 εκφράζει την ευγνωμοσύνη της Ελληνικής Πολιτείας προς τον Σίμωνα Σίνα και τους Γραικόβλαχους της Βιέννης για τις μεγάλες δωρεές προς το έθνος.
Επιστολή του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδος Ι. Καποδίστρια προς τον Σίμωνα Σίνα,
με το οποίο τον ευχαριστεί για τις προσφορές του προς το Έθνος.
Στουρνάρας Νικόλαος (1806-1853). Ευεργέτης από το Μέτσοβο. Με τα 100.000 τάλιρα που άφησε στη διαθήκη του «για τη σύσταση Πολυτεχνείου στην Ελλάδα», καθώς και με χρήματα του Τοσίτσα και του Γ. Αβέρωφ κτίστηκε το Πολυτεχνείο Αθηνών. Με την ίδια διαθήκη άφησε 300.000 τάλιρα για σχολεία στο Μέτσοβο και στην Αλεξάνδρεια.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ (1806-1853)
Τοσίτσας Μιχαήλ (1787 – 1856). Ευεργέτης από το Μέτσοβο. Απέκτησε τεράστια περιουσία στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου την οποία διέθεσε για εθνικούς σκοπούς. Ίδρυσε σχολείο, εκκλησία και νοσοκομείο στην Αλεξάνδρεια, και σχολείο και στο Μέτσοβο.
Στη διαθήκη του άφησε μεγάλα ποσά για το Πανεπιστήμιο, το Αρσάκειο, το Πολυτεχνείο και άλλα ιδρύματα.
ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΣΙΤΣΑΣ (1787-1856)
Μεγάλος ευεργέτης, πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια
Τοσίτσας Θεόδωρος. Νεώτερος αδελφός του Μιχ. Τοσίτσα. Απέκτησε και αυτός τεράστια περιουσία στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Μετά την απελευθέρωση γύρισε στην Ελλάδα όπου δώρισε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του σε ιδρύματα.
Τοσίτσας Μιχαήλ (1885 – 1950). Ευεργέτης από το Μέτσοβο εγγονός του εθνικού ευεργέτη Μιχ. Τοσίτσα. Έζησε στην Ελβετία και διέθεσε την τεράστια περιουσία του για κοινωφελή έργα στο Μέτσοβο και στην Ήπειρο. Για τον σκοπό αυτό όρισε τον Ευάγγελο Αβέρωφ να γίνει ο εκτελεστής της περιουσίας του και τον υιοθέτησε. Από τότε ο Αβέρωφ απέκτησε και το επώνυμο του ευεργέτη του και ονομάζεται Ευάγγελος Αβέρωφ – Τοσίτσας. Το ίδρυμα Τοσίτσα αποπεράτωσε πάνω από 107 σχολεία μόνο στην Ήπειρο.
Ο ΒΑΡΟΝΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΣΙΤΣΑΣ (1885-1950)
Μπέλλιος Κωνσταντίνος (1772-1837) Έμπορος και τραπεζίτης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και στη Βιέννη. Βαρόνος της Αυστροουγγαρίας. Φιλικός και πολεμιστής του Ιερού Λόχου κατά την Εθνεγερσία και χρηματοδότης του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Μέγας Εθνικός ευεργέτης. Ίδρυσε τον οικισμό Νέα Πέλλα της Αταλάντης όπου εγκαταστάθηκαν οι Μακεδόνες εθνικοί αγωνιστές του 1821. Δώρισε το νοσοκομείο “Η Ελπίς” στο Δήμο Αθηναίων και την τεράστια βιβλιοθήκη του στην Εθνική Βιβλιοθήκη για τη Μακεδονία. Κληροδοτήματά του σπουδάζουν ακόμη νέους Μακεδόνες.
Γκαρμπολάς Σοφοκλής (1833-1911). Λόγιος από την Κρανιά Ολύμπου. Ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη την πρώτη ελληνική εφημερίδα “Ερμής”. Προσέφερε μεγάλες εθνικές υπηρεσίες και όλη την περιουσία του στη Μακεδονία.
ΓΚΑΡΜΠΟΛΑΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ (1833-1911)
Ιωάννης Ζαν Νίκου (1875-1930). Αυτοδημιούργητος μεγιστάνας του καπνεμπορίου στις Σκανδιναβικές Χώρες Σουηδία, Νορβηγία και Φιλανδία.
Γενικός Διευθυντής του Σουηδικού Μονοπωλίου Καπνού και ιδρυτής της πρώτης καπνοβιομηχανίας τσιγάρων στη Σουηδία. Ουδέποτε λησμόνησε την γενέτειρά του Νυμφαίο, όπου κάθε χρόνο επέστρεφε και αφιέρωσε μεγάλες δωρεές.
Αποκατέστησε τον ναό του πολιούχου Αγίου Νικολάου, άνοιξε τον πρώτο αυτοκινητόδρομο και ανήγειρε την μνημειώδη ¨Νίκειο Σχολή¨. Εθνικός ευεργέτης, και προσωπικός φίλος του Ελευθέριου Βενιζέλου.
Τιμήθηκε από την πατρίδα Ελλάδα με τα ανώτατα παράσημα. Πέθανε στην Στοκχόλμη όπου ετάφη σε τάφο που ο ίδιος είχε παραγγείλει με πλήρη αναπαράσταση του Θόλου των Δελφών.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΑΝ ΝΙΚΟΥ
Σταύρου Γεώργιος (1795-1869). Δημιουργός της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας. Προερχόταν από Γιαννιώτικη οικογένεια εμπόρων και εργάστηκε αρχικά στον εμπορικό οίκο του πατέρα του στη Βιέννη, ενώ παράλληλα μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Ο Καποδίστριας εκτιμώντας τις οικονομικές γνώσεις του Σταύρου, του ανέθεσε τη συγκρότηση του Υπουργείου Οικονομικών και τη σύσταση μίας τράπεζας καθαρά ελληνικής. Η ιδέα της τράπεζας αυτής συνάντησε τη σφοδρή αντίδραση των Άγγλων κυρίως, που επιθυμούσαν με την “Ιονική” των Επτανήσων να ελέγχουν την ελληνική οικονομία. Ύστερα από τρομερές δυσκολίες, στις 18-3-1841, ψηφίστηκε ο νόμος για την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Διευθυντής ανέλαβε ο Σταύρου, ο οποίος τη διεύθυνε επί 27 χρόνια. Ο Σταύρου με τη διαθήκη του διέθεσε ολόκληρη την περιουσία του για την ίδρυση και συντήρηση Ορφανοτροφείου στα Γιάννενα και νοσοκομείου στην Πάρνηθα.
ΣΤΑΥΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (1795-1869)
Άλλοι Επιφανείς Βλάχοι:
Γεώργιος Σβαρτς (Μαύρος) (1738-1800). Έμπορος από την Μοσχόπολη εγκατεστημένος στη Βιέννη. Ίδρυσε στα Αμπελάκια και διηύθυνε την περίφημη Συντροφιά που υπήρξε ο πρώτος στην Ευρώπη οργανωμένος αγροτοβιομηχανικός και εμπορικός συνεταιρισμός στον οποίο είχαν συσσωματωθεί οι παραγωγοί αγρότες, οι εργάτες, οι κεφαλαιούχοι και οι έμποροι. Η ¨Συντροφία Αμπελακίων¨ παρήγαγε, έβαφε και εμπορευόταν νήματα με ανεξίτηλη φυσική βαφή ντόπιας παραγωγής και κατέκτησε τις μεγάλες αγορές σε Ανατολή και Δύση. Το πραγματικό του όνομα ήταν Λάιος.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΒΑΡΤΣ (ΜΑΥΡΟΣ) (1738-1800)
Σωτήριος Βούλγαρης (1857-1932). Αργυροχρυσοχόος από τους Καλαρρύτες. Μαζί με τον ομότεχνό του Τάκη Κρέμο από το Νυμφαίο, άσκησαν την τέχνη τους στην Ιταλία. Ο Σωτήριος Βούλγαρης, εργαζόμενος πολύ σκληρά και με μεγάλη ευφυΐα, θεμελίωσε και ανέπτυξε από το 1910 τα φημισμένα κοσμηματοπωλεία ¨Bulgari¨, με έδρα τη Ρώμη.
Οι γιοι του αναδείχθηκαν κοσμηματοπώλες των ¨Βασιλέων του Κόσμου¨ κατά τον Μεσοπόλεμο. Τα κοσμηματοπωλεία Bulgari, με έργα εξαιρετικής τέχνης και αμύθητης αξίας εξελίχθηκαν σε παγκόσμια αυτοκρατορία.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα εγγόνια του χρησιμοποίησαν την πολιτική επιρροή που είχαν αποκτήσει στη Ρώμη αποτρέποντας σχέδιο των ιταλικών και αλβανικών αρχών κατοχής για την εκτέλεση ελλήνων προκρίτων της Ηπείρου.
Ιωάννης Κωλέττης (1774-1847). Ήταν ιατρός και σύμβουλος του Αλή Πασά. Μέλος της Φιλικής Εταιρίας και πρωταγωνιστής του Αγώνα της Παλιγγενεσίας. Ήταν ο πρώτος συνταγματικός Πρωθυπουργός της Ελλάδος. Πατέρας της Μεγάλης Ιδέας.
Σπυρίδων Λάμπρος (1851-1919). Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο μεγαλύτερος μεσαιωνολόγος και ιστοριοδίφης της Νεότερης Ελλάδας. Με τους αδελφούς του ίδρυσαν την Αρχαιολογική Εταιρία Αθηνών και τον φιλολογικό σύλλογο “Παρνασσός”. Δώρισαν επίσης τις πολύτιμες συλλογές τους στο Εθνικό Νομισματικό Μουσείο κατά την ίδρυσή του. Διετέλεσε και πρωθυπουργός της Ελλάδος.
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΛΑΜΠΡΟΣ (1851-1919)
Κωνσταντίνος Σμολένσκης (1843-1915). Ως συνταγματάρχης του Ελληνικού Στρατού κατά τον ατυχή πόλεμο του 1897 είναι ο μόνος που αντιστάθηκε και νίκησε τους Τούρκους στη Θεσσαλία υπερασπιζόμενος το Βελεστίνο και έγινε θρύλος. Διετέλεσε επανειλημμένα υπουργός των Στρατιωτικών και Βουλευτής. Η οικογένειά του κατέφυγε από τη Βόρεια Ήπειρο (Μοσχόπολη), στο Σμόλενσκ της Πολωνίας, από όπου πήρε την επωνυμία Σμολένσκη. Ο πατέρας του εγκατέλειψε το Σμόλενσκ και πολέμησε εθελοντής στον Αγώνα του ΄21.
Νικόλαος Σπαθάρης. Εκπληκτικής ακτινοβολίας Βλάχος θεωρείται και ο Νικόλαος Σπαθάρης, του οποίου η ιδιόχειρη αυτοβιογραφία σε άπταιστη ελληνική γλώσσα φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη της Οξφόρδης. Φέρεται δε και με την επωνυμία Milescu μετά την αποδημία της πατρικής οικογένειας του στη Μολδαβική περιοχή Milesti. Σπουδάζει στη Μεγάλη του Γένους Σχολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Γίνεται διάσημος ελληνιστής. Δραστηριοποιείται στη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού βιβλίου στην ανατολική Ευρώπη. Διαπρέπει ως διπλωμάτης διεθνούς κύρους, ο οποίος επέτυχε την πρωτοφανή για την εποχή σύνδεση Μόσχας – Πεκίνου, Ευρώπης – Ασίας, και χαρακτηρίζεται «Homo Universalis». Έσωσε την Ευρώπη κατά την πολιορκία της Βιέννης το 1683 παραδίδοντας τα πολεμικά σχέδια των επιτιθεμένων Οθωμανών στους αμυνομένους, πολιορκημένους, οι οποίοι καλά πληροφορημένοι απώθησαν τους εχθρούς και απέφυγαν τον εξισλαμισμό.
Ιωάννης Κωττούνικος (1577-1658). Από την Βέροια. Αφού με μεγάλη επιτυχία επιδόθηκε στις ιατρικές σπουδές στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας, συνάμα δε, εκλέχθηκε καθηγητής της φιλοσοφίας και των ελληνικών γραμμάτων. Παράλληλα τον απασχόλησε σοβαρά η προσέλκυση σπουδαστών από τον απανταχού Ελληνισμό εξασφαλίζοντάς τους στέγη και τροφή στο Κωττοννιανό Κολέγιο ή Κωττούνιο Κολέγιο ή Ελληνομουσείο, οικοτροφείο, που ανέθρεψε εκλεκτούς διδασκάλους της Μεγάλης του Γένους Σχολής του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Μίχας εφένδης Τσίρλης. Αυτοδημιούργητος γαιοκτήμονας και έμπορος βαμβακιού της Αιγύπτου. Μέγας ευεργέτης και προστάτης των Ελληνικών Γραμμάτων στην Μακεδονία. Μεταξύ άλλων ανήγειρε στη γενέτειρά του (το Νυμφαίο), και κόσμησε τον ναό του πολιούχου Αγίου Νικολάου (1867), και το Παρθεναγωγείο το οποίο και συντηρούσε.
Για τις μεγάλες ευεργεσίες του τιμήθηκε από την Πατρίδα Ελλάδα με τα ανώτατα Παράσημα, και με τον τίτλο του επιτίμου Συνταγματάρχου του Οθωμανικού Στρατού από τον Σουλτάνο, που του δώρησε ολόχρυσο σπαθί. Ανέπτυξε μεγάλη εθνική δράση και γι’ αυτό το αρχοντικό έχει ανακηρυχθεί επίσημα ως ¨Στρατηγείο του Μακεδονικού Αγώνα¨.
ΜΙΧΑΣ ΕΦΕΝΔΗΣ ΤΣΙΡΛΗΣ
Ιωάννης Μανάκιας (1868-1954) & Μιλτιάδης (1878-1964). Με καταγωγή από την Αβδέλλα Γρεβενών οι αδελφοί Μανάκια ήταν φωτογράφοι, και οι πρώτοι κινηματογραφιστές σε όλα τα Βαλκάνια (από το 1907). Άρχισαν την καριέρα τους στα Ιωάννινα το 1898, και από το 1905 συνέχισαν στο Μοναστήρι. Για πάνω από 66 χρόνια κατέγραψαν με το φωτογραφικό και κινηματογραφικό τους φακό την καθημερινή ζωή και το κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι μιας ολόκληρης εποχής, αφήνοντας 70 ταινίες – ντοκουμέντα μεγάλης ιστορικής αξίας (Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ Παγκ. Πόλεμος). Η φίρμα τους ήταν «Μανάκια, Βαλκάνια». Δυστυχώς το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου τους βρίσκεται στα Σκόπια.
Ο Μιλτιάδης Μανάκια με την κινηματογραφική του μηχανή
Βλάχα πλέκει δίπλα στη σαρμανίτσα (η βλάχικη κούνια)
Βραβευμένη φωτογραφία των αδελφών Μανάκια
Δωρεές βλάχων ευεργετών
(Αβερώφειο) Γυμνάσιο Μετσόβου. Κτίστηκε με χρήματα του Γεωργίου Αβέρωφ στην ιδιαίτερη πατρίδα του.
(Αβερώφειο) Παναθηναϊκό στάδιο Αθηνών. Αναμαρμαρώθηκε από τον Γεώργιο Αβέρωφ το 1895, ο οποίος προσέφερε συνολικά 2.000.000 χρυσά φράγκα και χάρη στον οποίο έγινε δυνατό να διοργανωθούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896.
Αβερώφειος Γεωργική Σχολή Λάρισας. Δώρο προσφορά του Γεώργιου Αβέρωφ στην πόλη της Λάρισας το 1911.
Αβερώφειος Σχολή (Γυμνάσιο) Αλεξάνδρειας. Ιδρύθηκε από τον Γεώργιο Αβέρωφ (περιελάμβανε Δημοτικό, Γυμνάσιο και Παρθεναγωγείο).
Αβερώφειος Σχολή Ευελπίδων Αθηνών. Όλο το συγκρότημα των κτιρίων έγινε με δωρεά του Γεωργίου Αβέρωφ.
Φυλακές Αβέρωφ. Κτίστηκαν από τον Γ. Αβέρωφ (1896) και αρχικά προορίζονταν για τους ανήλικους.
Ωδείο Αθηνών. Άλλη μία προσφορά του Γεωργίου Αβέρωφ.
Θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ». Θωρακισμένο καταδρομικό το οποίο ναυπηγήθηκε (1909-1911) στην Ιταλία με κληροδότημα 2.500.000 χρυσών φράγκων του Γεωργίου Αβέρωφ. Σήμερα αποτελεί εθνικό μνημείο – μουσείο.
Αρσάκειο – Ελληνικό Εκπαιδευτήριο θηλέων. Έγινε από τον Απόστολο Αρσάκη.
Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Ιδρύθηκε από τον Γεώργιο Σταύρου.
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθηνών. Έργο των Μετσοβιτών Γεωργίου Αβέρωφ, Νικολάου Στουρνάρα και Μιχαήλ Τοσίτσα (1878).
Ζάππειο Μέγαρο Αθηνών. Κτίστηκε από τον Κων/νο Ζάππα ο οποίος ήταν εκτελεστής του κληροδοτήματος του Ευαγγέλου Ζάππα, σε σχέδια Ευαγγέλου Ζάππα (1874-1888). Ξεπέρασε τα 2 εκατομμύρια δραχμές εκείνης της εποχής.
Ακαδημία Αθηνών. Κτίστηκε με δαπάνες αποκλειστικά του Σίμωνα Σίνα. Θεωρήθηκε ως ¨ένα από τα λαμπρότερα δημόσια οικοδομήματα όλης της Ευρώπης¨.
Αστεροσκοπείο Αθηνών. Κτίστηκε και εξοπλίστηκε το 1842-1846 με έξοδα του Γεωργίου Σίνα. Ήταν ένα από τα πιο σύγχρονα στην Ευρώπη εκείνη την εποχή.
Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών. Κτίστηκε με δαπάνες του μεγάλου ευεργέτη Γ. Σίνα.
Τοσίτσειο Παρθεναγωγείο Αθηνών. Ιδρύθηκε από το Μιχαήλ Τοσίτσα.
Φοιτητική Εστία Μιχαήλ Τοσίτσα. Κτίστηκε από το Μιχαήλ Τοσίτσα στην Κάτω Κηφισιά και παρέχει δωρεάν στέγη σε φοιτητές του νομού Ιωαννίνων.
