Καθώς η εποχή που το υδρογόνο θα γίνει το πράσινο καύσιμο του κλάδου των μεταφορών δεν είναι τόσο μακριά, η επέκταση των ενεργειακών εταιρειών στην παραγωγή και μεταφορά υδρογόνου, προχωρά με γρήγορους ρυθμούς. Κοινή πεποίθηση όλων είναι ότι πρέπει να είναι παρόντες στις εξελίξεις που έρχονται στις τεχνολογίες παραγωγής υδρογόνου για να μειώσουν το αποτύπωμά τους και να έχουν παρουσία στην αγορά ενέργειας του μέλλοντος.
Γι αυτό και προχωρούν δυναμικά οι σχεδιασμοί για τη δημιουργία ευρωπαϊκού δικτύου για τη μεταφορά υδρογόνου, σχέδια που ακολουθεί ο ΔΕΣΦΑ προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες που θα δημιουργηθούν στην Ελλάδα. Αλλά για να μπει το υδρογόνο στις μεταφορές, απαιτείται συστηματική επένδυση στις τεχνολογίες του υδρογόνου μια έρευνα που πραγματοποιείται στενά συνδεδεμένη με την αγορά.
Θέλοντας να προλάβουν την επανάσταση που έρχεται, μικροί και μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι αλλά και βιομηχανίες σχεδιάζουν προτάσεις με στόχο την έγκαιρη είσοδό τους στη νέα αγορά του υδρογόνου, διεκδικώντας μερίδιο στη νέα εποχή.
Η χρήση του υδρογόνου, ως ενεργειακό καύσιμο, θα δημιουργήσει νέα δεδομένα και αποτελεί μεγάλη ευκαιρία τόσο για τους ομίλους που θα δραστηριοποιηθούν με επιτυχία στη νέα αυτή αγορά, όσο και για τις εθνικές οικονομίες που γρήγορα θα προετοιμαστούν ώστε να το υιοθετήσουν.
Οι μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι της χώρας ΕΛΠΕ, Μotor Oil, Energean, Mytilineos, ΔΕΗ και Copelouzos σχεδιάζουν επενδύσεις στο υδρογόνο για να πρωταγωνιστήσουν στην αγορά του μέλλοντος.
Ωστόσο, μεταξύ των προτάσεων που κατατέθηκαν στο πλαίσιο του Προγράμματος Σημαντικών Έργων Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI) «Υδρογόνο», ξεχωρίζει η εθνική πρόταση ύψους 8 δις. για το WhiteDragon.
Ποιος είναι ο Λευκός Δράκος
Στην εθνική πρόταση «White Dragon» συμμετέχουν οι μεγαλύτεροι ενεργειακοί όμιλοι της χώρας.
Η ΔΕΠΑ Εμπορίας ως συντονιστής του έργου, σε συνεργασία με την Advent Technologies, την Damco Energy (Όμιλος Κοπελούζου), τη ΔΕΗ, το ΔΕΣΦΑ, τα ΕΛΠΕ, την Motor Oil, την Σωληνουργεία Κορίνθου, τον TAP και την ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ υπέβαλαν, προς την Ελληνική Κυβέρνηση και την Ε.Ε., την επενδυτική πρότασή τους, συνολικού ύψους άνω των 8 δισ. ευρώ, για την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου έργου πράσινου υδρογόνου στην Ελληνική επικράτεια, που καλύπτει ολόκληρη την αλυσίδα αξίας του υδρογόνου.
Το «White Dragon» έχει την έμπρακτη υποστήριξη της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και αποτελεί την εξέλιξη της αρχικής εκδήλωσης ενδιαφέροντος, το Σεπτέμβριο του 2019 στις Βρυξέλλες, του Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας κ. Γεώργιου Κασαπίδη. Έχει επίσης την υποστήριξη σε περιφερειακό επίπεδο του Cluster Βιοοικονομίας και Περιβάλλοντος Δυτικής Μακεδονίας.
Ο πυρήνας του έργου βασίζεται στη σταδιακή αντικατάσταση των λιγνιτικών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Δυτικής Μακεδονίας και τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας με τελικό στόχο τηναπανθρακοποίηση του ενεργειακού μείγματος της χώρας.
Το έργο «White Dragon» θα χρησιμοποιήσει ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια σε μεγάλη κλίμακα (GW) για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης στη Δυτική Μακεδονία. Το υδρογόνο, στη συνέχεια, θα αποθηκεύεται άμεσα (βραχυπρόθεσμη αποθήκευση υδρογόνου) και έμμεσα (διοχέτευση στον αγωγό φυσικού αερίου του ΔΕΣΦΑ) και, μέσω κυψελών καυσίμου υψηλής θερμοκρασίας, θα προσφέρει στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας ηλεκτρική ενέργεια ως μία σταθερή μονάδα βάσης συμπαραγωγής πράσινης ενέργειας και θερμότητας.
Η παραγόμενη θερμότητα, ως παραπροϊόν της παραγωγής πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας, αρχικά θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά στα δίκτυα τηλεθερμάνσεων της Δυτικής Μακεδονίας και μελλοντικά σε άλλες εφαρμογές που απαιτούν θερμότητα ή/και ψύξη (βιομηχανίες, data centers, θερμοκήπια κ.λπ.).
Επιπλέον, βασικός στόχος του έργου «White Dragon» αποτελεί η ανάπτυξη, από τις συνεργαζόμενες εταιρίες, ενός ολοκληρωμένου Βιομηχανικού Ερευνητικού Κέντρου Υδρογόνου, στο πλαίσιο του Κόμβου Υδρογόνου Υψηλής Τεχνολογίας, Έρευνας, Ανάπτυξης & Καινοτομίας που θα δημιουργηθεί στη Δυτική Μακεδονία.
Για την επιτάχυνση αυτής της ανάπτυξης, στο πλαίσιο του «White Dragon», αρχικά θα γίνει προετοιμασία του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ΕΣΜΦΑ), ώστε να μπορεί να δεχθεί αυξανόμενα ποσοστά υδρογόνου, που θα μειώσουν το ανθρακικό αποτύπωμα του καυσίμου και θα βοηθήσουν στο ξεκίνημα της αγοράς του υδρογόνου.
Στη συνέχεια, θα υλοποιηθεί μελέτη και κατασκευή ενός αποκλειστικού αγωγού μεταφοράς υδρογόνου στην Ελλάδα (hydrogen backbone pipeline), καθώς και η υλοποίηση των πρώτων έργων υδρογόνου για τον κλάδο των μεταφορών (απορριμματοφόρα, φορτηγά, τραίνα, αυτοκίνητα) με τις κατάλληλες υποδομές για τους σταθμούς ανεφοδιασμού υδρογόνου (HRS) και την οδική μεταφορά και διανομή του.
Ο αποκλειστικός αγωγός μεταφοράς υδρογόνου θα προσφέρει δυνατότητες διασύνδεσης των αποκεντρωμένων μονάδων παραγωγής πράσινου υδρογόνου με τους μεγάλους τελικούς καταναλωτές (διυλιστήρια, βιομηχανικές μονάδες, κ.λπ.) ώστε να τους βοηθήσει να «πρασινίσουν» τις παραγωγικές τους διαδικασίες, αλλά και τις δυνατότητες διασύνδεσης με αντίστοιχα συστήματα γειτονικών χωρών.
Τέλος, μέσω του ολοκληρωμένου έργου «White Dragon» θα διερευνηθεί η δυνατότητα μεταφοράς και η εξαγωγής υδρογόνου μέσω του Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου TAP, που ήδη συνδέει την Ελλάδα με τις ευρωπαϊκές αγορές.
Τα βασικά στοιχεία του «White Dragon» είναι:
| Συνολικό κόστος επένδυσης | 8,063 δισ. € |
| Διάρκεια έργου | 2022 – 2029 (φάσεις R&D, FID και ΕΕΤ) |
| Παραγωγή υδρογόνου | 250.000 τόνοι/έτος |
| Υδρογόνο για άλλες χρήσεις | 58.000 έως 71.000 τόνοι/έτος |
| Εξοικονόμηση CO2 | 11,5 εκατομμύρια τόνοι/έτος |
| Δημιουργία θέσεων εργασίας | 18.000 άμεσες θέσεις εργασίας και 29.500 έμμεσες |
Άλλα έργα υδρογόνου
Παράλληλα και άλλα έργα υδρογόνου, έχουν ανακοινωθεί και ακόμη περισσότερα σχεδιάζονται. Τα πιο χαρακτηριστικά είναι:
- Το έργο Green Hydrogen-NEMO project, σχεδιάζεται από την Enel Green Power. Αφορά την παραγωγή πράσινου υδρογόνου, που θα παράγεται από έργα που θα αναπτύξει η εταιρεία, αιολικά ή φωτοβολταϊκά, και η χρήση του θα είναι για βιομηχανική χρήση σε εργοστάσια της βιομηχανικής ζώνης του Βόλου. Ο ηλεκτρολύτης έχει υπολογιστεί στο μέγεθος των 100 MW σε 6 συστοιχίες και το έργο αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2025 και να έχει διάρκεια ζωής 15 έτη.
- Μονάδα παραγωγής υδρογόνου σε συνεργασία με το Ιδρυμα Ερευνας και Τεχνολογίας, το Εργαστήριο Θαλασσίων Μεταφορών και τη Σχολή Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων, σχεδιάζει η Motor Oil. Η εταιρεία έχει εκπονήσει ήδη μελέτη για τη χρήση του υδρογόνου ως ναυτιλιακού καυσίμου διεθνούς αγοράς, ενώ η πρόταση περιλαμβάνει και σύνδεση της μονάδας που θα κατασκευαστεί με το δίκτυο του ΔΕΣΦΑ.
- Tη μετεξέλιξη του διυλιστηρίου της Ελευσίνας σε πρότυπο διυλιστήριο ενεργειακής μετάβασης, σχεδιάζουν τα ΕΛΠΕ, ενώ η εταιρεία στοχεύει και στο «πρασίνισμα» του διυλιστηρίου της Θεσσαλονίκης. Στο διυλιστήριο της Ελευσίνας προωθείται η υλοποίηση έργου «μπλε» υδρογόνου με μονάδα δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα, αλλά και ένα πιλοτικό έργο παραγωγής «πράσινου» υδρογόνου με ηλεκτρόλυση από ενέργεια που θα παράγεται από φωτοβολταϊκό πάρκο το οποίο θα αναπτυχθεί εντός των εγκαταστάσεων του διυλιστηρίου.
- Την κατασκευή μονάδας υδρογόνου ισχύος 100 MW στη Μεγαλόπολη σχεδιάζει η ΔΕΗ και μία αντίστοιχης ισχύος στη Δυτική Μακεδονία. Επίσης εξετάζει να μετατρέψει τη μονάδα παραγωγής ενέργειας στην Πτολεμαΐδα 5 σε μονάδα καύσης φυσικού αερίου και υδρογόνου μετά το πέρας της περιόδου καύσης λιγνίτη.
- Την κατασκευή μικρής κλίμακας μονάδας μπλε υδρογόνου στις εγκαταστάσεις της εταιρείας στην Καβάλα, κοντά στο κοίτασμα του Πρίνου σχεδιάζει η Energean. Η πρότασή της αφορά την κατασκευή εγκαταστάσεων αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα και εργοστασίου υδρογόνου στη Β. Ελλάδα, κοντά στον Πρίνο. Tο ύψος του project πλησιάζει τα 500 εκατ. δολάρια και εάν εγκριθεί, θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης της Ε.Ε. Η Ελλάδα παράγει περίπου 60 εκατ. μετρικούς τόνους διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο, επομένως το project της Energean υπολογίζεται ότι θα βοηθούσε τη χώρα να μειώσει τις εκπομπές της περίπου κατά 2,5 εκατ. τόνους ή κατά 4%, με περαιτέρω μειώσεις να είναι δυνατές στο μέλλον
- Επένδυση κοντά στα 15 εκ ευρώ σε τεχνολογία υδρογόνου σχεδιάζει η Watt and Volt την οποία σχεδιάζει να έχει υλοποιήσει μέχρι το 2023 σε συνεργασία με καθηγητές του Πανεπιστημίου Πατρών και consortium εταιρειών. Το προτεινόμενο έργο της WΑΤΤ+VΟLT (τύπου Green Hydrogen & E-Mobility) αφορά στην αξιοποίηση συνδυαστικών τεχνολογιών Υδρογόνου και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για τη φόρτιση ηλεκτρικών και υβριδικών οχημάτων. Η εφαρμογή αυτή θεωρείται ότι θα αποτελέσει το επόμενο βήμα στο πλαίσιο του μοντέλου αστικής αλλά και μη αστικής/απομακρυσμένης φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
- Με τη συμφωνία με την ιταλική NextChem με στόχο την κατασκευή μονάδας «πράσινου» υδρογόνου, μέσω ηλεκτρόλυσης, στην Ιταλία, έκανε την είσοδό του στη μελλοντική αγορά του υδρογόνου και η Mytilineos. Βάσει της Συμφωνίας, ο Τομέας RSD της MYTILINEOS θα αξιοποιήσει την εξειδίκευση της NextChem και του Ομίλου Maire στις τεχνολογίες υδρογόνου, για να αναπτυχθεί στον εν λόγω τομέα. Ο όμιλος είναι έτοιμος να εφαρμόσει διεθνώς όπου έχει ΑΠΕ το νέο επιχειρηματικό μοντέλο, που δημιουργεί σε συνεργασία με τη NextChem. Σημειώνεται ότι η NextChem διαθέτει τέσσερις τεχνολογικές λύσεις για την παραγωγή υδρογόνου, με διαφορετικά επίπεδα έντασης άνθρακα και στοχεύει στη δημιουργία ολοκληρωμένων πλατφορμών με μονάδες παραγωγής ενέργειας με σκοπό την ενεργειακή μετάβαση. Αυτή η συνεργασία, για την ελληνική εταιρεία αποτελεί μόνο την αρχή καθώς σύντομα σκοπεύει να επεκτείνει την πρακτική αυτή και σε άλλες φωτοβολταϊκές μονάδες.
Δίκτυο μεταφοράς υδρογόνου
Προϋπόθεση αλλά και καθοριστικό ρόλο στην καθιέρωση του υδρογόνου, θα παίξει η ύπαρξη δικτύου για τη μεταφορά του. Τις προοπτικές ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού δικτύου για την μεταφορά του υδρογόνου με χρονικά ορόσημα το 2030, 2035 και 2040, εξετάζει η πρωτοβουλία «European Hydrogen Backbone». Μάλιστα, όπως εκτιμάται σε λίγα χρόνια, το 2030 η «ευρωπαϊκή ραχοκοκαλιά υδρογόνου» μπορεί να αποτελείται από 11.600 χιλιόμετρα δικτύου αγωγών που θα συνδέουν τις αναδυόμενες αγορές υδρογόνου. Βάσει των εκτιμήσεων, το εν λόγω δίκτυο υδρογόνου μπορεί να επεκταθεί σε ένα παν-ευρωπαϊκό δίκτυο, συνολικού μήκους 39.700 km μέχρι το 2040, ενώ, γίνεται εκτίμηση και για περαιτέρω ανάπτυξή του στη συνέχεια.
Στη συζήτηση για την διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής «ραχοκοκαλιάς» υδρογόνου συμμετέχουν συνολικά 23 Διαχειριστές Δικτύων Μεταφοράς φυσικού αερίου από 21 χώρες. Και από την Ελλάδα ο ΔΕΣΦΑ. Η ανάπτυξη των υποδομών στην Ελλάδα είναι απαραίτητη, καθώς όλο και περισσότερες βιομηχανίες θέλουν να τροφοδοτούνται με υδρογόνο.
Ο αγωγός TAP θα αξιοποιηθεί στη σύνδεση με την ευρωπαϊκή αγορά, ενώ, υπάρχει σχέδιο δημιουργίας cluster υδρογόνου στη Δυτική Μακεδονία και πως αυτό θα συνδεθεί με τον υφιστάμενο αγωγό TAP.
Η αυξημένη διείσδυση των ΑΠΕ, αποτέλεσμα της απολιγνιτοποίησης στην Δυτική Μακεδονία και της προώθησης έργων ΑΠΕ, δημιουργεί τις προϋποθέσεις παραγωγής ικανής ποσότητας υδρογόνου και η επέκταση του δικτύου από τον ΔΕΣΦΑ (τον αγωγό Δυτικής Μακεδονίας ) στηn περιοχή δημιουργεί την απαραίτητη υποδομή για τη μεταφορά του. Ο αγωγός αυτός, που θα ολοκληρωθεί το φθινόπωρο του 2023 θα είναι εξαρχής συμβατός και με τη μεταφορά υδρογόνου και συνδέεται με την προοπτική της Δυτικής Μακεδονίας να αναδειχθεί σε ενεργειακό κέντρο πράσινου υδρογόνου, μέσω της κοινής επενδυτικής πρότασης δέκα φορέων και επιχειρήσεων White Dragon.
Το υδρογόνο ως καύσιμο μεταφορών: Η προετοιμασία ξεκινάει
Πάντα με στόχο τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ευρωπαϊκός στόχος είναι η καθιέρωση του υδρογόνου ως καυσίμου στις μεταφορές. Γι αυτό και οι περιφερειακές κρατικές ενισχύσεις από το 2022 προβλέπουν τη χρηματοδότηση τεχνολογιών υδρογόνου.
Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών παρακολουθεί τις τεχνολογικές εξελίξεις και προτίθεται να καταρτίσει το αναγκαίο θεσμικό πλαίσιο όσον αφορά στον τομέα των μεταφορών, για την πλήρη αξιοποίηση όλων αυτών των χρηματοδοτικών εργαλείων, για τις περιφερειακές κρατικές ενισχύσεις, που θα τεθούν σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2022 και την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών υδρογόνου.
Αναμένοντας τον χαρακτηρισμό του υδρογόνου ως καύσιμο μεταφορών στην χώρα μας, που αποτελεί το πρώτο βήμα, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών θα πρέπει να αντιμετωπίσει όλα τα ζητήματα που άπτονται της χρήσης του νέου καυσίμου. Αυτό σημαίνει ότι απαιτούνται σταθμοί ανεφοδιασμού οχημάτων (δηλαδή πρατήρια υδρογόνου), προδιαγραφές των εγκαταστάσεων, προδιαγραφές ασφαλείας, ταξινόμηση και τεχνικός έλεγχος οχημάτων υδρογόνου.
Ολοκληρωμένο οικοσύστημα υδρογόνου στη Δυτική Μακεδονία
Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας πρόκειται να αποκτήσει σύντομα ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα υδρογόνου, εκτός από την πρόταση του «Λευκού Δράκου» που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των μεγάλων ενεργειακών ομίλων της χώρας και της Ευρώπης.
Αυτό θα συμπεριλαμβάνει ένα Κέντρο Σπουδών Υδρογόνου με έδρα το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, μια συστάδα εταιρειών υδρογόνου (cluster) με έδρα το ΕΚΕΤΑ στην Πτολεμαΐδα και μια ηλεκτρονική πλατφόρμα εφαρμογών τεχνολογιών υδρογόνου.
Ταυτόχρονα, ένα πάρκο τεχνολογιών υδρογόνου θα συμπληρώνει τις υποδομές της σύγχρονης αυτής τεχνολογίας, ώστε να προωθηθεί γρήγορα η χρήση πράσινου υδρογόνου και να ευνοηθεί το επενδυτικό περιβάλλον για αντίστοιχες παραγωγικές επενδύσεις μεγάλης κλίμακας στη Δυτική Μακεδονία.
Επίσης έχει αναγγελθεί και η ανάπτυξη κόμβου καινοτομίας για το υδρογόνο (H2) και τις πράσινες ενεργειακές τεχνολογίες και τις τεχνολογίες περιβάλλοντος.
