Ριζικές αλλαγές στη δομή του Λυκείου με στόχο την αναβάθμιση του Απολυτηρίου το οποίο θα αποτελεί «διαβατήριο» για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από το 2020, προβλέπει η πρόταση της Επιτροπής του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής που παρουσιάζει η «ΗτΣ».
Ο αριθμός των μαθημάτων στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου θα μειωθεί σημαντικά -σήμερα διδάσκονται 18 μαθήματα στη Β΄ Λυκείου και 15 στη Γ’ Λυκείου τα οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, θα μειωθούν σχεδόν κατά το ήμισυ, ενώ η εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο θα γίνεται με βάση τον βαθμό του Απολυτηρίου, ο οποίος θα διαμορφώνεται σε ποσοστό 80% από τα δύο τετράμηνα της Γ΄ τάξης, δηλαδή τον αποκαλούμενο «προφορικό» βαθμό και κατά 20% από τη συμμετοχή των υποψηφίων σε τελικές εξετάσεις πανελλαδικού χαρακτήρα.
Επίσης, προτείνονται η δημιουργία κοινής Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου και Επαγγελματικού Λυκείου με πολυκλαδικό χαρακτήρα, καθώς και σημαντικές αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών της Β΄ και Γ΄ τάξης με ενοποίηση των διδακτικών αντικειμένων, αύξηση των ωρών διδασκαλίας π.χ. ένα συνεχές δίωρο αντί για μία σχολική ώρα των 45 λεπτών, καθιέρωση εκπόνησης μιας εκτεταμένης εργασίας και ένταξη δραστηριοτήτων πολιτιστικού, αθλητικού ή και κοινωνικού χαρακτήρα.
Οι βασικές αλλαγές
Ειδικότερα, η πρόταση της Επιτροπής του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής για τον επανασχεδιασμό του Λυκείου, η οποία θα αποτελέσει τη βάση του διαλόγου που θα ξεκινήσει στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής από την ερχόμενη εβδομάδα, προβλέπει τα εξής:
Α΄ τάξη Λυκείου: Προτείνεται η δημιουργία μιας κοινής Α’ τάξης Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου με πολυκλαδικό χαρακτήρα. Το πρόγραμμα σπουδών, δηλαδή, αυτής της τάξης θα φέρει ισχυρά τα χαρακτηριστικά τόσο της αντίστοιχης τάξης του Γενικού Λυκείου όσο και αυτής του Τεχνικού -Επαγγελματικού. Στόχος είναι οι μαθητές να εξοικειωθούν με τα γνωστικά αντικείμενα και των δύο υφιστάμενων σήμερα τύπων εκπαίδευσης και να επιλέξουν αυτόν που ταιριάζει καλύτερα σε αυτούς. Μετά την ολοκλήρωση της Α΄ Λυκείου, δεν θα υπάρχει κάποιου είδους φίλτρο ή πρόσκομμα για τη μετάβαση των μαθητών στη Β’ Λυκείου.
Βεβαίως, βασικές προϋποθέσεις για την υλοποίηση αυτής της αλλαγής είναι η εναρμόνιση των προγραμμάτων σπουδών των Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων, καθώς και η αναβάθμιση της τεχνικής – επαγγελματικής εκπαίδευσης με τρόπο, σύμφωνα με την πρόταση, που να επιτυγχάνεται η σύνδεσή της με την εθνική οικονομία και τις αναπτυξιακές ανάγκες και δυνατότητες της χώρας.
Προς συζήτηση βρίσκονται, εξάλλου, εναλλακτικές ή και συμπληρωματικές προτάσεις που αφορούν, για παράδειγμα, την επέκταση των επιλογών μεταλυκειακών σπουδών απ’ όλους τους τύπους λυκείων, την προνομιακή είσοδο για αποφοίτους Επαγγελματικών Λυκείων σε συγκεκριμένα τμήματα ΤΕΙ και την αναβάθμιση του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και ένταξή του στο πρόγραμμα σπουδών και των Γενικών Λυκείων.
Βάσει της πρότασης, η κοινή, ως προς τη δομή, τάξη της Α΄ Λυκείου θα συνιστούσε ένα βήμα προς την καθιέρωση 11ετούς υποχρεωτικής εκπαίδευσης (1 χρόνος Νηπιαγωγείο, 6 χρόνια Δημοτικό, 3 χρόνια Γυμνάσιο, 1 χρόνος Λύκειο). Παράλληλα, το «μοντέλο» της Α΄ τάξης θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις που διερευνώνται, να εφαρμοστεί και στις υπόλοιπες δύο.
Β΄ και Γ΄ τάξη Λυκείου: Η βασική αλλαγή που εισηγείται η Επιτροπή είναι η σημαντική μείωση -σχεδόν κατά το ήμισυ, σύμφωνα με πληροφορίες- του αριθμού των μαθημάτων στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου με στόχο τον εξορθολογισμό του προγράμματος σπουδών.
Λιγότερος φόρτος εργασίας
«Οι μαθητές βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα πολύ μεγάλο αριθμό μαθημάτων -18 στη Β΄ Λυκείου, 15 στη Γ΄ Λυκείου- γεγονός που οδηγεί σε έναν κατακερματισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας και την καθιστά λιγότερο αποτελεσματική. Με τον περιορισμό του αριθμού των μαθημάτων το περιεχόμενο της λυκειακής εκπαίδευσης μπορεί να καταστεί ουσιαστικό και να επενδυθεί με το ενδιαφέρον των μαθητών, εφόσον ο κορμός της ουσιαστικής παιδείας και γνώσης παραμένει και ενισχύεται», τονίζεται στην πρόταση.
Πιο συγκεκριμένα, στη Β΄ Λυκείου η Επιτροπή εισηγείται να παραμείνει ένας ισχυρός κορμός υποχρεωτικών μαθημάτων που θα παρέχουν στους μαθητές ένα κρίσιμο φάσμα γνώσεων πριν προβούν στη Γ΄ Λυκείου στην επιλογή πιο συγκεκριμένης επιστημονικής κατεύθυνσης.
Στη Γ’ Λυκείου, ωστόσο, τα υποχρεωτικά μαθήματα θα είναι εξαιρετικά περιορισμένα, ενώ θα είναι έντονη η παρουσία των μαθημάτων συγκεκριμένης κατεύθυνσης. Η κεντρική λογική είναι η ύπαρξη μιας ενότητας επιλογών που θα δίνει τη δυνατότητα προσανατολισμού στους μαθητές σε συνδυασμό με μία ελεύθερη επιλογή εκτός ειδίκευσης.
Παράλληλα, προτείνεται να αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας των μαθημάτων του ωρολόγιου προγράμματος της Β΄ και Γ΄ Λυκείου, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα της εμβάθυνσης της γνώσης. «Είναι κοινά παραδεκτό ότι κανένα μάθημα δεν διδάσκεται με ουσιαστικό τρόπο όταν σε αυτό αφιερώνονται λίγες ώρες την εβδομάδα και μάλιστα όταν αυτό είναι ένα μάθημα σε ένα ωρολόγιο πρόγραμμα πολλών μαθημάτων», σημειώνει η Επιτροπή.
Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα σπουδών θα διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε τα διδακτικά αντικείμενα να υπαχθούν στις ευρύτερες επιστημονικές τους περιοχές και να διδάσκονται εντός ενοποιημένων πεδίων. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η λογική αυτή μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα εάν τα ενοποιημένα πεδία διδάσκονται σε μεγαλύτερες χρονικές ενότητες, (π.χ. ένα συνεχές δίωρο αντί για μία σχολική ώρα των 45 λεπτών) ώστε να είναι δυνατή η προσέγγιση των ζητημάτων σε μεγαλύτερες ενότητες, με ενεργητική συμμετοχή των μαθητών, εκπόνηση ερευνητικών εργασιών και δυνατότητα μεγαλύτερης εμβάθυνσης εντός του σχολικού χώρου και χρόνου.
Πρόγραμμα σπουδών
Επίσης, η Επιτροπή εισηγείται την καθιέρωση εκπόνησης μιας εκτεταμένης εργασίας ως μέρους του προγράμματος σπουδών ύστερα από προσεκτική προετοιμασία σε πολλά επίπεδα (εκπόνηση, αξιολόγηση κ.ά.), καθώς και την ένταξη στο πρόγραμμα σπουδών ελεύθερων δραστηριοτήτων (π.χ. συλλογικών δράσεων πολιτιστικού, αθλητικού ή και κοινωνικού χαρακτήρα) οι οποίες θα σχεδιάζονται και θα υλοποιούνται από τους μαθητές υπό την καθοδήγηση των υπευθύνων εκπαιδευτικών και θα αξιολογούνται με τρόπο που θα συνάδει στην εκπαιδευτική φύση τους.
Οι αλλαγές αυτές θα συμβαδίσουν και με περαιτέρω αλλαγές στη φιλοσοφία διδασκαλίας των αντικειμένων με στόχο να καλλιεργείται η κριτική σκέψη και να αναπτύσσουν οι μαθητές αναλυτικές και συνθετικές ικανότητες. Παράλληλα, θα μεταβληθεί ο τρόπος αξιολόγησης των μαθητών, με την υιοθέτηση, για παράδειγμα, της περιγραφικής αξιολόγησης ώστε να αποφευχθεί η εστίαση στους βαθμούς.
Σταδιακή εφαρμογή των αλλαγών
«Κρίνεται σημαντικό η μεταρρύθμιση του υπάρχοντος συστήματος να υλοποιηθεί βαθμηδόν» τονίζει η Επιτροπή, προσθέτοντας ότι θα πρέπει να υπάρχει μία σταδιακή εφαρμογή των αλλαγών. Βασικός στόχος της πρότασής της, όπως υπογραμμίζει, αποτελεί η αναβάθμιση του Απολυτηρίου ώστε να αποκτήσει κύρος και νόημα. «Είναι κοινή παραδοχή ότι το Λύκειο ως βαθμίδα έχει σε μεγάλο βαθμό ακυρωθεί. Οι μαθητές, δυστυχώς, πολύ συχνά αδιαφορούν για την εκπαιδευτική πράξη, θεωρούν πως λίγα έχουν να αποκομίσουν από το σχολείο και στρέφονται στα φροντιστήρια για να προετοιμαστούν για τις πανελλαδικές εξετάσεις.
Έτσι, μεγάλο μέρος του επίσημου σχολικού προγράμματος απαξιώνεται, υπονομεύεται ο κρίσιμος δεσμός μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών και η εκπαιδευτική διαδικασία συνδέεται με τη ρουτίνα, τον καταναγκασμό, την έλλειψη νοήματος» επισημαίνεται στην πρόταση.
Εντός αυτής της συνθήκης, επισημαίνει η Επιτροπή, πολλά μαθήματα «θυσιάζονται» στο βωμό των πανελλαδικών εξετάσεων, αρκετά διδάσκονται με ένα τρόπο τυπικό, μόνο και μόνο γιατί περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα σπουδών, ενώ ακόμα και όσα συνδέονται με το στόχο των τελικών εξετάσεων δεν συγκεντρώνουν πάντα το ενδιαφέρον των μαθητών. Αποτέλεσμα είναι, όπως αναφέρει η Επιτροπή, να ευνοείται η αποστήθιση σε βάρος της κριτικής γνώσης και η ελληνική οικογένεια να υποβάλλεται σε σοβαρή οικονομική αφαίμαξη για να καλύψει τα δίδακτρα των φροντιστηρίων.
Πώς θα γίνεται η είσοδος στο Πανεπιστήμιο
Η επιτυχής φοίτηση στο Λύκειο θα οδηγεί στην απόκτηση του Απολυτηρίου, το οποίο θα αποτελεί «διαβατήριο» για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η Επιτροπή έκρινε πως για τη λήψη του Απολυτηρίου είναι σημαντικό ο βαθμός να διαμορφώνεται από δύο παράγοντες: τόσο από τα δύο τετράμηνα της Γ’ Λυκείου (ο αποκαλούμενος «προφορικός βαθμός») όσο και από τη συμμετοχή σε τελικές εξετάσεις πανελλαδικού χαρακτήρα. Ο βαθμός συμμετοχής των εξετάσεων θα προσμετράται σε ποσοστό 20% στον βαθμό του Απολυτηρίου, ενώ το υπόλοιπο 80% θα εξάγεται από τα δύο τετράμηνα της Γ’ Λυκείου. Προς το παρόν, είναι καθοριστικής σημασίας, κατά την κρίση της επιτροπής, οι τελικές εξετάσεις να συνεχίσουν να οργανώνονται πανελλαδικά με κοινά θέματα ώστε «να διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά της αντικειμενικότητας και του αδιάβλητου και εν τέλει την εμπιστοσύνη των πολιτών». «Η μετάβαση σε μία άλλη μορφή, αμιγώς ενδοσχολικών εξετάσεων πρέπει να γίνει με προσεκτικά, καλά σχεδιασμένα βήματα. Υπό αυτό το πρίσμα, σε βάθος χρόνου και όταν ενισχυθεί η εκπαιδευτική διαδικασία, αποκτήσει πάγια, ανεξάρτητα και αυτόνομα χαρακτηριστικά και γίνει αποδεκτή από την κοινωνία θα είναι δυνατόν οι τελικές (πανελλαδικά οργανωμένες) εξετάσεις να αντικατασταθούν από τις ενδοσχολικές εξετάσεις ή και από εργασίες που θα κάνουν οι μαθητές και μαθήτριες για τη λήψη του Απολυτηρίου», αναφέρει η Επιτροπή.
