Ενας από τους πρώτους εύστοχους χαρακτηρισμούς για τον Στυλιανό Παττακό ανήκει στην εκδότρια και δημοσιογράφο Ελένη Βλάχου. Τον είχε ονομάσει «παλιάτσο», δίπλα στον… αδελφό «θηριοδαμαστή» Παπαδόπουλο.
Στον ρόλο αυτό το πρωτοπαλίκαρο της 21ης Απριλίου 1967 ανταποκρίθηκε έως το τέλος της μακροημέρευσής του. Εκανε, μάλιστα, και «καριέρα» χρόνια μετά την κατάρρευση της δικτατορίας. Με βιβλία, συνεντεύξεις, δηλώσεις και παρεμβάσεις ακόμη έως τα τελευταία του.
Ιδιαίτερα μετά την αποφυλάκισή του από τον Κορυδαλλό το 1990, λόγω ανηκέστου βλάβης. Ανεξάρτητα, όμως, από την κατάσταση της σωματικής υγείας του, η «ανήκεστος βλάβη» βρισκόταν αλλού.
Στάθηκε κυνικά και ανατριχιαστικά αμετανόητος για την επιβολή της δικτατορίας («δεν μετανοώ» δήλωνε μέχρι πρόσφατα) και τον βιασμό της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όσο τουλάχιστον βρισκόταν στον ηγετικό πυρήνα της χούντας.
Πρόθυμος, αν είχε τη δύναμη και τα μέσα, να επαναλάβει («θα ξανάκανα το ίδιο»!) ό,τι συνιστούσε την εσχάτη προδοσία για την οποία καταδικάστηκε σε θάνατο. Με την έννοια αυτή, τουλάχιστον, ανήκει στην κατηγορία εκείνων για τους οποίους δεν ισχύει το αποστολικό «ο αποθανών δεδικαίωται από της αμαρτίας».
 |
Εχει μια θέση εξασφαλισμένη στην «κόλαση» την οποία ως, δήθεν, ευλαβής χριστιανός επικαλούνταν συχνά για τους «σατανάδες» και «δαίμονες» κομμουνιστές, κρυπτοκομμουνιστές, τους αντιχουντικούς κάθε κατηγορίας.
Καθώς ήδη έχει καταχωρισθεί στα μαύρα κατάστιχα της Ιστορίας ως δεσμοφύλακας για τους 87.000 Ελληνες που συνελήφθησαν, τους 10.000 εκτοπισμένους και φυλακισμένους, τους 4.500 που οδηγήθηκαν σιδηροδέσμιοι στα στρατοδικεία. Τους δεκάδες νεκρούς στη φυλακισμένη Ελλάδα τον «καιρό της μεγάλης στέγνιας» (Γ. Σεφέρης ) που μάρανε τη χώρα.
Δεν ήταν μόνο τα ερείπια και οι τραγωδίες, που άφησε πίσω του, μαζί με τους άλλους συνταγματάρχες, με το Κυπριακό να προεξάρχει ανάμεσα στα εθνικά θέματα. Ηταν ο πλήρης εξανδραποδισμός της Πολιτείας και του πολίτη. Αυτόν ακριβώς τον προσωποποιούσε ο Παττακός κομπάζοντας ότι «πιστεύω μας (της 21ης Απριλίου) είναι το αλτ ή πυροβολώ…» (δημόσια δήλωση στις 10 Ιουνίου 1968).
Επειδή τα τελευταία χρόνια, λόγω αμνησίας και κάποιας αναγκαίας, υποτίθεται, λήθης, πολλά έχουν ειπωθεί για τον «φτωχό γεροντάκο» πατριώτη, που έχουν κάνει εικόνισμα νοσταλγοί, κατάλοιπα και σύμπας ο εσμός των ακροδεξιών, έχει τη σημασία του να θυμηθούμε το πρώτο ακριβές πορτρέτο του. Οπως μας το άφησε ο Γιάννης Κάτρης στην κλασική μελέτη του «Η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα».
Στερείται ευφυΐας
Ιδού πώς «ζωγραφίζει» εκεί τον επίορκο ταξίαρχο κατά την πρώτη περίοδο της χούντας. Τον «καραβανά» που αναρριχήθηκε στην ιεραρχία ως αφοσιωμένος στη βασιλική αυλή και αναλώθηκε στην ικανοποίηση όλων των απωθημένων ενός ανθρώπου που κρατά στο ένα χέρι τον σταυρό και στο άλλο τον βούρδουλα:
«Η ουσιωδέστερη διάκρισή του από τους Παπαδόπουλο και Μακαρέζο είναι ότι οι μεν δύο δεν στερούνται ευφυΐας, ενώ ο Παττακός στερείται. Οταν τον Νοέμβριο του 1968 δύο πρώην κρατούμενοι που κουβάλησε η χούντα στο Συμβούλιο της Ευρώπης για να διαψεύσουν τις κατηγορίες περί βασανιστηρίων μεταβλήθηκαν από μάρτυρες υπερασπίσεως σε μάρτυρες κατηγορίας, βεβαιώνοντας ότι και οι ίδιοι είχαν βασανιστεί, ο Παττακός εδήλωσε:
-Μπορεί να είμαστε ή βασανιστές ή ηλίθιοι. Οχι όμως και τα δύο…
Η θρησκοληψία ήταν το τρίτο, μετά την εθνικοφροσύνη και τον αντικομμουνισμό, επάγγελμά του• Είχε ανώτερο βαθμό στη μασονική στοά. Ταυτόχρονα, ήταν επίλεκτο μέλος των πανίσχυρων θρησκευτικών οργανώσεων ?Zωή• και ?Σωτήρ?, που είχαν στενούς δεσμούς με το παλάτι και τη CIA… Μοναρχικός, δεξιός, οπαδός της ΕΡΕ, γλοιώδης θαυμαστής του Καραμανλή, εχθρός των Παπανδρέου και της δημοκρατίας, εξασφάλισε άνετα την εύνοια της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής…
Οπλο του… ο φόβος
Κατά τον Παττακό, το υπέρτατο δίδαγμα του Χριστιανισμού είναι ο φόβος. Και επί του φόβου, λέει, θα οικοδομηθεί το έθνος των Ελλήνων Χριστιανών… ?Οι Ελληνες κάτω από το δικό μας καθεστώς φέρονται καλά επειδή μας φοβούνται…?».
Εχουν φιλοτεχνηθεί κι άλλα πορτρέτα του Παττακού, λόγω της αποστολής που είχε ως το «βαρύ πυροβολικό» της δικτατορίας, με τα τανκς από του Γουδή, το βράδυ της 21ης Απριλίου.
Αλλά και ως δεσμοφύλακα της δημοκρατίας μέχρι το 1973, μετά την αλλαγή χουντικής φρουράς από τον Ιωαννίδη και την εκπαραθύρωσή του. Σύμφωνα με ένα από τα πιο ήπια και «ανθρωποκεντρικά» περιγράφεται ως εξής: «Το βασικό γνώρισμα του χαρακτήρα του ήταν μια αφελής έκφραση, που έκρυβε χωριάτικη κουτοπονηριά…
Στην πραγματικότητα είχε την παρωπιδική νοοτροπία των ψυχροπολεμικών αξιωματικών. Η περίπτωσή του αποτελεί δείγμα της σχεδόν τυχαίας ανάδυσης στην επιφάνεια προσώπων με ουσιαστικές ανεπάρκειες …» (Μ. Μελετόπουλος «Η δικτατορία των συνταγματαρχών»).
Με την «κουτοπονηριά» του, όπως προκύπτει από όλη τη στρατιωτική διαδρομή, την παρασκηνιακή και συνωμοτική δράση του, αναδείχτηκε στην τριανδρία της χούντας και την «Επαναστατική Επιτροπή».
Επιβίωσε μετά τον υποβιβασμό και την απόσυρσή του από τον Παπαδόπουλο κι έζησε μετά την αποφυλάκισή του παραδίδοντας «μαθήματα» εθνικοφροσύνης για νέα… σωτηρία της Ελλάδας.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ
Κατέβασε τα τανκς την 21η Απριλίου
1912: Γεννήθηκε στην Αγία Παρασκευή Αμαρίου Κρήτης. Υποτίθεται ότι είχε και… βυζαντινή καταγωγή. Ωστε να μην υστερεί από τον μαθητή του στην ιππασία βασιλιά Κωνσταντίνο!
1937: Ανθυπίλαρχος από τον κλάδο των μόνιμων υπαξιωματικών, με περιορισμένο πνευματικό ορίζοντα.
1940-44: Πήρε μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. «Γκρίζα ζώνη» η δράση του κατά τη γερμανική κατοχή, για την οποία δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία. Εχουν εξαφανιστεί, όπως στην περίπτωση του Παπαδόπουλου και άλλων επιφανών χουντικών.
1946-1949: Επίλαρχος στον εμφύλιο πόλεμο. Μέλος έκτακτων στρατοδικείων με καταδίκες αθώων πολιτών σε θάνατο.
1967: Ταξίαρχος και διοικητής των τεθωρακισμένων στου Γουδή, ως εκλεκτός του βασιλιά και του στρατηγού Σπαντιδάκη (πρόδωσε και τους δύο στην πορεία). Από τότε το όνομά του γίνεται γνωστό και συνδέεται με βασανιστήρια (υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ).
1967: Κατεβάζει στους δρόμους τα τανκς το βράδυ 20-21 Απριλίου για να «σώσει» τη χώρα, μαζί με τους συνταγματάρχες Παπαδόπουλο και Μακαρέζο. Ο «αρχηγός της Επανάστασης» δεν τον είχε σε εκτίμηση, αλλά ήταν απολύτως απαραίτητος και «κλειδί» για να ανοίξει η πόρτα της χούντας.
1967-1971: Μέλος της «Επαναστατικής Επιτροπής», υπουργός Εσωτερικών με ευθύνη την τήρηση «της εσωτερικής τάξεως», όπου και διέπρεψε με τα πογκρόμ εναντίον κάθε δημοκράτη.
1971-1973: Αντιπρόεδρος της δικτατορικής κυβέρνησης και στη συνέχεια πάλι υπουργός Εσωτερικών.
1974: Σύλληψη και εκτοπισμός στην Κέα, μαζί με τους άλλους πρωταίτιους του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου.
1975: Καταδίκη σε θάνατο για στάση, ισόβια κάθειρξη και καθαίρεση με ταυτόχρονο υποβιβασμό στον βαθμό του στρατιώτη για εσχάτη προδοσία.
1975-1990: Φυλακισμένος στον Κορυδαλλό μετά τη μετατροπή της ποινής των πρωταιτίων σε ισόβια δεσμά.
1990: Αποφυλάκιση λόγω ανηκέστου βλάβης, με περιοριστικούς όρους.
1993-2006: Απορρίπτονται οι αιτήσεις του για απονομή χάριτος.
2016: Θάνατος το Σάββατο 8 Οκτωβρίου στο σπίτι του στην Αθήνα λόγω εγκεφαλικού επεισοδίου.
Ο «αδελφός Στέλιος» μέσα από τις δηλώσεις του
Η δημόσια εικόνα του Παττακού τα χρόνια της δόξας των χουντικών «φιλοτεχνείται» με το μυστρί στο χέρι. Οταν τρέχει να εγκαινιάσει ό,τι μπορεί να εγκαινιαστεί για ν΄ αποδειχθεί ότι η Ελλάδα είναι ένα «εργοστάσιο». Αλλά και με άλλες θεατρικές κινήσεις, όπως είναι το μάζεμα αποτσίγαρων στη λεωφόρο Κηφισίας, που πετούσαν… ασυνείδητοι οδηγοί.
Ο «φτωχός και αδικημένος» Παττακός, όπως παρίστανε τον εαυτό του από τις φυλακή, ήταν ο ίδιος, που προκαλούσε με τους πολυτελείς γάμους της κόρης του, δεχόταν τα πλούσια δώρα των (διορισμένων από τον ίδιο) δημάρχων και φρόντιζε τους συγγενείς του, δίνοντας δουλειές με την Esso-Pappas, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού, τη ΔΕΗ, την Κόκα Κόλα…
Εκεί, όμως, που… δοξάστηκε διεθνώς ο «αδελφός Στέλιος» κι έγινε δεύτερος στόχος μετά τον Παπαδόπουλο, ήταν οι δηλώσεις, οι δηλώσεις, οι χειρισμοί και η στάση του για τους φυλακισμένους, τους εξόριστους και τα βασανιστήρια:
Να ένα ελάχιστο απάνθισμα, αφού αυτή ήταν η πραγματική ταυτότητά του κι όχι το… άκακο γεροντάκι:
• «Δεν πιστεύω σε κοινοβούλια και δημοκρατίες. Εχω γυναίκα και δύο κόρες να σκεφθώ…» (λίγο πριν από τη δικτατορία).
• «Από της 21ης Απριλίου συνελήφθησαν συνολικώς 6.509 άτομα, εκ των οποίων απελύθησαν 1.328 και ήδη παραμένουν κρατούμενα 5.181 άτομα. Εξ αυτών ευρίσκονται ήδη εις Γυάρον 724 άτομα και χθες μετεκινήθησαν προς αυτήν έτερα 1.810, ήτοι συνολικώς εις Γυάρον θα ευρίσκωνται 2.534 άτομα… Εις Γυάρον δύνανται να μετακινούνται ημερησίως περί τα 1.500 άτομα και συνολικώς μέχρις 7.000 ατόμων… Η κατάστασις των μεταφερθέντων και διαβιούντων ήδη εις Γυάρον είναι εξαιρετικά καλή και συνεχίζεται η συμπλήρωσις των εγκαταστάσεων διά την ανετωτέραν διαβίωσίν των» (δηλώσεις μερικές μέρες μετά το πραξικόπημα).
• «Οποιος ενδιαφέρεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα είναι κομμουνιστής…» (απάντηση σε δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου για την καταπάτηση των δικαιωμάτων).
• «Τσακίστε τα πλευρά των ατίμων (αντιπάλων της χούντας), πατάτε, λιώστε τους δυσμόρφους σκώληκας, τα παράσιτα της ανθυγιεινής δημόσιας ζωής του βρωμερού παρελθόντος…» (προτροπές σε «οπαδούς» τον πρώτο καιρό της χούντας).
• «Τι περιμένετε από το Στέιτ Ντιπάρντμεντ; Είναι μια σφηκοφωλιά από κομμουνιστές ….» (όταν διαψεύστηκε ότι είχε ιδιαίτερες συνομιλίες με την αμερικανική ηγεσία).
• «Θα τους πιάσουμε όλους… Πολλές μάνες θα κλάψουν…» (μετά τις πρώτες αντιχουντικές διαμαρτυρίες με εκρηκτικούς μηχανισμούς).
• «Αι ενέργειαι αύται (εκρηκτικοί μηχανισμοί) υποθάλπονται από πράκτορας ξένων Δυνάμεων… Συνεχώς επεμβαίνουν εις τα εσωτερικά μας και προσπαθούν να διατηρούν τον ελληνικόν Λαόν διηρημένον, ίνα ούτω παραμένη υπανάπτυκτος και συνεπώς εκμεταλλεύσιμος υπό τούτων…».
• «Οι εκτοπισθέντες διερωτώνται διά ποίον λόγον τους φέρονται (στους τόπους εξορίας) τόσον καλά και οι εξ αυτών ?σκληροί• ανησυχούν και διαμαρτύρονται διότι πάντα ταύτα άγουν πολλούς συντρόφους των εις το να τάσσωνται με την πλευράν των νομιμοφρόνων Ελλήνων…».
• «Τα ήθελαν και τα έπαθαν» (για τους βασανισμούς του Παναγούλη, του Μουστακλή και γενικώς…).
ΤΑΚΗΣ ΚΑΤΣΙΜΑΡΔΟΣ
