Από τη Banda’’Atopima ‘’ στη δημοκρατική ανασφάλεια

Η διακοπή μουσικής εκδήλωσης στη Φλώρινα, με αφορμή την εκτέλεση τραγουδιού σε σλαβική γλώσσα, δεν αποτελεί απλώς ένα περιστατικό τοπικής έντασης. Είναι ένα πολιτικό σύμπτωμα, ένα στιγμιότυπο που αποκαλύπτει πόσο εύθραυστη παραμένει η σχέση μας με τη δημοκρατία όταν αυτή δοκιμάζεται από τον φόβο, την ανασφάλεια και την ελλιπή ιστορική αυτογνωσία.

Η μουσική δεν είναι πολιτική πράξη από μόνη της. Γίνεται πολιτική όταν της αποδίδουμε σκοπιμότητες ή όταν την εργαλειοποιούμε, είτε για να προκαλέσουμε είτε για να καταστείλουμε. Όταν όμως η εξουσία παρεμβαίνει για να τη φιμώσει, τότε το ζήτημα παύει να είναι πολιτισμικό και μετατρέπεται σε βαθιά δημοκρατικό.

Η ειρωνεία είναι ότι ο ίδιος αυτός τόπος ανέδειξε μορφές όπως ο Δανιήλ Μοσχοπολίτης και ο Ρήγας Φεραίος. Πρόσωπα που δεν φοβήθηκαν τη γλωσσική ποικιλία, ούτε την πολυφωνία των Βαλκανίων. Ο πρώτος κατέγραψε και δίδαξε γλώσσες ως εργαλείο παιδείας, ο δεύτερος οραματίστηκε μια ελευθερία που δεν περιοριζόταν από σύνορα φόβου αλλά στηριζόταν στη γνώση και στη συνείδηση των λαών.

Κι εδώ βρίσκεται το κρίσιμο σημείο, αν η ελληνική κοινωνία είχε επενδύσει διαχρονικά στη γνώση της ιστορίας της, χωρίς συμπλέγματα και χωρίς σιωπές, τότε καμία σλαβομακεδονική προπαγάνδα δεν θα μπορούσε ποτέ να ευδοκιμήσει. Η άγνοια, όχι η μουσική, είναι το γόνιμο έδαφος της παραπληροφόρησης. Η ιστορική αυτογνωσία είναι το πραγματικό ανάχωμα απέναντι σε κάθε είδους αλυτρωτισμό.
Η απάντηση λοιπόν, δεν μπορεί να είναι η απαγόρευση ούτε η επιφανειακή επίδειξη «πατριωτισμού» . Ο πατριωτισμός δεν μετριέται με λογοκρισία, αλλά με παιδεία. Δεν θεμελιώνεται στον φόβο, αλλά στη γνώση. Και δεν κινδυνεύει από ένα τραγούδι, όσο κι αν αυτό ενοχλεί.

Η προοδευτικότητα, από την άλλη, δεν σημαίνει άρνηση της ιστορικής μνήμης ούτε αποδόμηση της εθνικής ταυτότητας. Σημαίνει ωριμότητα. Τη δυνατότητα να ξεχωρίζεις τον πολιτισμό από την προπαγάνδα και να μην ταυτίζεις την ελευθερία με την αφέλεια.

Αν σήμερα μια κοινωνία τρομάζει μπροστά σε μια μελωδία, τότε το πρόβλημα δεν είναι η μελωδία. Είναι η έλλειψη αυτοπεποίθησης που γεννά η άγνοια. Και αυτή δεν αντιμετωπίζεται με απαγορεύσεις, αλλά με παιδεία, ιστορική γνώση και πολιτική σοβαρότητα.

Γιατί τελικά η δημοκρατία δεν απειλείται από τις νότες. Απειλείται όταν ξεχνά ποια είναι και από πού έρχεται.

Ζαχαρίας Χάρης Μίντζιας