Eurostat: Στην κορυφή της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού στην ΕΕ η Δυτική Μακεδονία!

Πέντε ελληνικές περιφέρειες εντάσσονται στην υψηλότερη κατηγορία κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ποσοστό άνω του 33% του πληθυσμού), σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat.

Πρόκειται για τη Δυτική Ελλάδα (35,2%), τη Δυτική Μακεδονία (36,3%), την Ανατολική Μακεδονία – Θράκη (33,8%), το Βόρειο Αιγαίο (33,2%) και τα Ιόνια νησιά (41,4%), ανάμεσα σε 25 συνολικά περιφέρειες της ΕΕ που εξετάστηκαν το 2024.

Η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται σε μια συνθήκη βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, καταγράφοντας ένα από τα υψηλότερα ποσοστά πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPΕ) στην Ελλάδα, στο 36,3%.

Το ποσοστό αυτό, σημαντικά υψηλότερο από τον εθνικό μέσο όρο (26,9%), δεν είναι απλώς ένα στατιστικό λάθος, αλλά το αποτέλεσμα της ταυτόχρονης κατάρρευσης δύο βασικών οικονομικών πυλώνων και της απουσίας αποτελεσματικής αντιμετώπισης.

Η τραγική εικόνα της περιφέρειας πηγάζει από τον συνδυασμό της απολιγνιτοποίησης (που έπληξε τις περιοχές της Κοζάνης-Πτολεμαΐδας) και της ολικής κατάρρευσης της βιομηχανίας της γούνας (που ρήμαξε τις περιοχές Καστοριάς και Βοΐου).

Γενικό φαινόμενο είναι τα τεράστια ποσοστά παιδικής φτώχειας, καθώς ένα στα τρία παιδιά ζει σε συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού. Οι κύριοι παράγοντες είναι το χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα, το υψηλό κόστος ζωής, η ανεργία ή μερική απασχόληση των γονέων, η ανεπαρκής πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες παιδικής φροντίδας και εκπαίδευσης, καθώς και τα κοινωνικά επιδόματα που θεωρούνται περιορισμένα.

---

Η Οικονομική Καταστροφή της Καστοριάς και του Βοΐου: Η Κρίση της Γούνας

Η περιοχή της Καστοριάς και, σε μεγάλο βαθμό, του Βοΐου Κοζάνης εξαρτώνταν οικονομικά σχεδόν αποκλειστικά από την παραγωγή και το εμπόριο της γούνας. Η γουνοποιία αποτελούσε τη μοναδική, βασική και ιστορική δραστηριότητα, με έντονο εξαγωγικό χαρακτήρα και υψηλή προστιθέμενη αξία, τροφοδοτώντας χιλιάδες θέσεις εργασίας.

Η κρίση στον κλάδο ήταν συντριπτική και προήλθε από τρία μέτωπα:

• Γεωπολιτική Κρίση: Η Ρωσία και η Ουκρανία ήταν οι κύριες αγορές για τη γούνα της Καστοριάς. Οι γεωπολιτικές συγκρούσεις και η επιβολή κυρώσεων, ιδιαίτερα μετά το 2014 και κλιμακούμενες πρόσφατα, οδήγησαν σε σχεδόν μηδενικές εξαγωγές και σε οριστική ανατροπή της αγοράς.
• Πανδημία: Το κλείσιμο των αγορών και η παγκόσμια ύφεση έδωσαν το τελειωτικό χτύπημα.
• Αλλαγή Τάσεων: Οι παγκόσμιες τάσεις υπέρ της οικολογικής συνείδησης (anti-fur) και η άνοδος των συνθετικών υλικών μείωσαν περαιτέρω τη ζήτηση.

Ως αποτέλεσμα, η Καστοριά και το Βόιο βρέθηκαν μπροστά σε μια οικονομική ερημοποίηση, με χιλιάδες επιχειρήσεις να κλείνουν και το εισόδημα των νοικοκυριών να καταρρέει, συμβάλλοντας δραματικά στο συνολικό ποσοστό φτώχειας της Δυτικής Μακεδονίας.

---

Η Διπλή Πληγή: Λιγνίτης και Απολιγνιτοποίηση

Την ίδια στιγμή που η Καστοριά ράγιζε, η υπόλοιπη Περιφέρεια, κυρίως οι περιοχές της Κοζάνης και της Πτολεμαΐδας, αντιμετώπιζε τη δραστική παύση της λιγνιτικής δραστηριότητας.

• Η απολιγνιτοποίηση, αν και κλιματικά αναγκαία, είχε ως άμεσο αποτέλεσμα την απώλεια χιλιάδων άμεσων και έμμεσων θέσεων εργασίας που σχετίζονταν με τη ΔΕΗ και τα ορυχεία.
• Η έλλειψη εναλλακτικών, βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων οδήγησε σε συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και φυγή νέων, επιδεινώνοντας περαιτέρω τα ποσοστά φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (36,3%).

---

Η Απουσία Αποτελεσματικής Πολιτικής

Η κρισιμότερη παράμετρος που οδηγεί την Περιφέρεια σε τόσο δυσμενή θέση είναι η εμφανής αδυναμία των τοπικών αιρετών και των κεντρικών πολιτικών να αντιμετωπίσουν αυτή τη διπλή κρίση με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα.

• Αργοπορία στο ΣΔΑΜ: Το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ), ο μηχανισμός που προοριζόταν για την αναγέννηση της περιοχής, αντιμετωπίζει γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και αργούς ρυθμούς υλοποίησης των μεγάλων επενδύσεων. Επίσης μέχρι στιγμής ο κόσμος ακούει για δισεκατομμύρια και δεν βλέπει σεντ στη καθημερινότητα του. Μεγαλοστομίες για τραστ και μεγαλοκαρχαρίες. Οι συγκυρίες και οι πολιτικές πήραν το ψωμί από το τραπέζι του νοικοκυριού και μοιράζουν με ακατανόητους και δυσπρόσιτους τρόπους εκατομμύρια σε μεγάλα τζάκια. Η βίαιη, άδικη και καταστροφική για την κοινωνία της περιοχής ανακατανομή πλούτου τρέχει με γοργούς ρυθμούς.
• Έλλειψη Εναλλακτικού Οράματος: Επί χρόνια, δεν υπήρξε κανένα σχέδιο διαφοροποίησης της οικονομίας για την Καστοριά/Βόιο, καθώς η μονοκαλλιέργεια της γούνας θεωρούνταν δεδομένη. Η απουσία έγκαιρων επενδύσεων σε εναλλακτικούς τομείς (π.χ. τεχνολογία, ψηφιακή μετάβαση, αγροδιατροφή, τουρισμός, σύγχρονη βιοτεχνία) άφησε την περιοχή εντελώς απροστάτευτη όταν ξέσπασε η κρίση.

Η Δυτική Μακεδονία αποτελεί σήμερα ένα κλασικό παράδειγμα αποβιομηχάνισης και κοινωνικής φτωχοποίησης, όπου η περιφερειακή ανισότητα διογκώνεται λόγω της συσσώρευσης κρίσεων (ενεργειακή, εμπορική, γεωπολιτική) και της αναποτελεσματικής πολιτικής διαχείρισης. Η αντιστροφή αυτής της θλιβερής κατάστασης απαιτεί ριζική αναθεώρηση της πολιτικής ανάπτυξης, επιτάχυνση των επενδύσεων και στοχευμένα μέτρα για την ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης, ιδίως στις πληγείσες περιοχές της Καστοριάς και του Βοΐου.

Η περιοχή έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ, πατριώτες αιρετούς κι όχι αριβίστες, τυχοδιώκτες πολιτικούς απατεώνες που αυτή την στιγμή κάνουν απλά περιουσία για τα δισέγγονα τους.