Ιστορικό κειμήλιο – εκκλησιαστικό έγγραφο 200 ετών βρέθηκε στη Λιθιά

To ιστορικό έγγραφο έχει ημερομηνία 18 Οκτωβρίου 1821 και βρέθηκε μέσα σε ένα εκκλησιαστικό βιβλίο.

Τα χρόνια εκείνα η βυζαντινή Καστοριά ήταν υπό Οθωμανική κατοχή.

Στη Μητρόπολη της Καστοριάς, Μητροπολίτης ήταν ο Νεόφυτος τοποθετημένος από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως από το 1804 έως το 1830.

Ο Μητροπολίτης της εποχής εκείνης, εν μέσω Οθωμανικής κατοχής, και ως μόνος εκπρόσωπος του Πατριαρχείου στη βυζαντινή Καστοριά ως μοναδική εκκλησιαστική – ελληνική – ορθόδοξη αρχή στην οποία υπάκουαν όλοι οι Χριστιανοί.

Απευθύνει επιστολική εγκύκλιο προς τους «Ευσεβέστατους Ιερείς» και του «ευλογημένους Χριστιανούς του χωρίου Κομανιτσόβου» (σήμερα Λιθιά) με σκοπό την αποκατάσταση μίας αδικίας που έγινε σε βάρος μίας κατοίκου του χωριού.

Συγκεκριμένα η επιστολή προκλήθηκε μετά από καταγγελία της κατοίκου του χωριού «Κωνσταντίνας» με σκοπό «να βρουν και να επιστρέψουν τα είκοσι έξη κοσάρια (δεμάτια) λιναριού» που της έκλεψαν, επισείοντας το φρικτό Επιτίμιο του Αφορισμού.

Το παραπάνω εκκλησιαστικό έγγραφο βρέθηκε μέσα σε εκκλησιαστικό βιβλίο του προ-παππού μας Ιερέα παπά-Γρηγόρη Ιωάννου στον πάνω μαχαλά Λιθιάς. 

Η απόδοση του κειμένου από τη βυζαντινή ελληνική εκκλησιαστική γραφή, στην καθομιλουμένη έγινε από τον εξαίρετο δάσκαλο της Λιθιάς, Αναστάσιο Τσαλμίδη και με την πολύτιμη συμβολή του Θεολόγου Βασίλειου Στυλιάδη, γραμματέα της Μητρόπολης Καστοριάς.

Κατωτέρω παρατίθεται το πρωτότυπο κείμενο του εγγράφου και η απόδοση του.

Πρωτότυπο κείμενο

Απόδοση κειμένου

Ιερά Μητρόπολις Καστορίας

Ευλαβέστατοι ιερείς και λοιποί πιστοί ευλογημένοι χριστιανοί του χωρίου Κομανιτσόβου χάρις εις υμάς και ειρήνη παρά θεού’ παρ ημών δε ευχή και ευλογία και συγχώρησης. Η Κωνσταντίνα κατήγγειλεν υμίν αξιοπαθώς και το παρόν αξίωσεν   εκκλησιαστικόν φρικτόν επιτίμιον εις έτι δια την εύρεσιν της αλήθειας. Εν αγίω Πνεύματι εκκλησιαστικώς αποφαινόμεθα ίνα όσοι είναι του χριστιανικού Θεού κ’ εμπήκαν εις το σπίτι της Κωνσταντίνας και της έκλεψαν είκοσι έξη κοσάρια λινάρι αν φοβηθούν τον Θεόν και το επιστρέψουνε εις την Κωνσταντίνα υπάρχουνε ευλογημένοι η δε όσοι είναι άξιοι Θεού και το έκλεψαν το λινάρι άνδρες είναι ή γυναίκες ή κορίτσια επειδή και όσοι ηξεύρουνε εκείνους όπου το έκλεψαν και δε φανερώνουνε την αλήθεια και αυτοί υπάρχουν όλοι ομου αφορισμένοι παρά Θεού Κυρίου Παντοκράτορος καταραμένοι ασυγχώρετοι και εις τον θάνατον άλυτοι η οργή του Θεού και επί τας κεφαλάς αυτών και προκοπή να μη ποτέ ίδωσιν εις ότι εργάζονται έχοντας και τας αράς πάντων των απ’ αιώνων αγίων και θεοφόρων πατέρων της ανατολικής αγίας εκκλησίας μας εως να φοβηθούν τον Θεόν και να επιστρέψουν το λινάρι της Κωνσταντίνας και τότες συγχωρεθήσοντε εξ αποφάσεως και όσοι γελούν το κορίτσι της Κωνσταντίνας και δε δίδουν το λινάρι και αυτοί υπάρχουν αφορισμένοι. 

1821 Οκτωβρίου 21

Ο Καστορίας

+ Νεόφυτος

Από το περιεχόμενο του κειμένου συμπεραίνεται ότι το 1821 στη Λιθιάυπήρχαν δύο ενορίες, μία στην άνω και μία στην κάτω Λιθιά, γι’ αυτό και η προσφώνηση «ευλαβέστατους ιερείς», με πιθανούς ενοριακούς ναούς τον«μικρό» Άγιο Δημήτριο – Άγιοι Θεόδωροι στην Άνω Λιθιά και τον παλαιό Άγιο Νικόλαο στην κάτω Λιθιά.

Σύμφωνα δε με τις πηγές, η Λιθιά ως κεφαλοχώρι τότε, είχε πληθυσμό άνω των 1200 κατοίκων. Σύμφωνα δε με τον Παντελή Τσαμίση, το 1932 είχε 720 κατοίκους και 187 μαθητές στο Δημοτικό Σχολείο.

Επίσης από το κείμενο της επιστολής φαίνεται ότι ο Μητροπολίτης και οι Ιερείς ήταν οι «μοναδικές» αρχές του Πατριαρχείου στους Ορθόδοξους Έλληνες με δικαιώματα και δύναμη επιβολής – ελέγχου – τιμωρίας της σωστής συμπεριφοράς των χριστιανών. 

Το λινάρι ένα ειδικό φυτό καλλιεργούνταν την εποχή εκείνη στη Λιθιά για τη δημιουργία κλωστών – σχοινιών και υφασμάτων. Ίσως καλλιεργούνταν από τους κατοίκους του χωριού με σκοπό της εμπορία του για την απόκτηση οικογενειακού εισοδήματος.

Η επεξεργασία δε του λιναριού, για την απόληψη των φυτικών ινών πραγματοποιούνταν μετά από πολύμηνη διαβροχή σε ειδικές πέτρινες λεκάνες. Οι λεκάνες ήταν λαξευμένες κατά μήκος της κοίτης των ποταμώνπου κατεβαίνουν από το βουνό στο χωριό. 

Σύμφωνα δε με την παράδοση μετά την  ανακοίνωση – ανάγνωση της επιστολής – εγκυκλίου στο εκκλησίασμα το κλεμμένο λινάρι βρέθηκε επιστράφηκε στην Κωνσταντίνα» και αποφεύχθηκε η τιμωρία των κατοίκων.

Χρήστος Νάτος