Greek Reporter: Πώς ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας κατέστρεψε την πόλη της Γούνας της Ελλάδας σε μια νύχτα

Πηγή: Φιλιώ Κοντραφούρη/Greek Reporter

Η διάσημη γκριζοπράσινη λίμνη της Καστοριάς στη Δυτική Μακεδονία, γύρω από την οποία είναι χτισμένη η πόλη, ήταν πάντα παγωμένη και ήρεμη το χειμώνα. Όμως τα τελευταία χρόνια, η παγωνιά και η ηρεμία της αντανακλούν την κατάσταση της κάποτε ανθηρής γουνοποιίας της πόλης, η οποία τζίραρε εκατομμύρια δολάρια: σιωπηλές ραπτομηχανές, εγκαταλελειμμένες επιχειρήσεις και χιλιάδες αδιάθετες γούνες κρέμονται αδρανείς στις βιτρίνες. Όλα παγωμένα στο χρόνο, από τότε που η Ευρώπη επέβαλε ξαφνικά μια σειρά κυρώσεων στη Ρωσία, τον μεγαλύτερο πελάτη της γουνοποιίας της Καστοριάς, μετά την εισβολή της στην Ουκρανία.

Εκατοντάδες απούλητα γούνινα παλτό κρέμονται άπραγα σε εκθεσιακούς χώρους από τότε που η Ευρώπη επέβαλε κυρώσεις στη Ρωσία, τον μεγαλύτερο πελάτη της γουνοποιίας της Καστοριάς.

Οι γουναράδες της Καστοριάς εξήγαγαν περίπου το 95% των γουνοποιητικών προϊόντων τους στη Ρωσία, καθιστώντας τα ένα από τα κορυφαία εξαγωγικά προϊόντα της Ελλάδας. Το 2022, λίγο μετά την έναρξη του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο μεγαλύτερος δυτικός σύμμαχος της Ουκρανίας μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, επέβαλε αιφνιδιαστικά απαγόρευση όχι μόνο στις εξαγωγές γουναρικών στη Ρωσία, αλλά και στις λιανικές πωλήσεις σε Ρώσους πολίτες. Τρία χρόνια μετά, ενώ ο πόλεμος μαίνεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, οι κυρώσεις έχουν προκαλέσει το τελικό πλήγμα σε μια ήδη παρακμάζουσα βιομηχανία.

«Η ζημιά είναι τεράστια για κάτι που δεν φταίμε εμείς», δηλώνει στο Greek Reporter ο Γιώργος Παπαδάκης, Πρόεδρος του Ελληνικού Συνδέσμου Γουναράδων, από το showroom του λίγα λεπτά έξω από την Καστοριά. «Το ενενήντα τοις εκατό των γουναράδικων αυτή τη στιγμή έχουν παγώσει τις δραστηριότητές τους και διατηρούν απλά έναν ενεργό ΑΦΜ. Οι υπόλοιποι υπολειτουργούν, κάνοντας κάποιες δουλειές κυρίως για ιταλικούς οίκους γουναρικών. Οι απώλειες υπερβαίνουν το 80 και το 90 τοις εκατό.»

Ο Παπαδάκης είχε προσωπικό περίπου 45 ατόμων. Αναγκάστηκε είτε να απολύσει το προσωπικό, είτε να κρατήσει πάνω από το 60% από αυτό με κρατικές επιδοτήσεις ύψους 534 ευρώ ($549) το μήνα. Οι περισσότερες άλλες γουνοποιίες έχουν επίσης περιορίσει δραστικά τον αριθμό των εργαζομένων τους, σε μια περιοχή που μαστίζεται από την ανεργία εδώ και χρόνια και η οποία κατέχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα, στο 14%.

Ο δρόμος προς την επιχείρηση του Παπαδάκη είναι διάσπαρτος από εγκαταλελειμμένα γουνοποιεία με την πινακίδα «MEXA» (Γούνα στα ρωσικά) να εξακολουθεί να κρέμεται και από τεράστια κτίρια που περιμένουν να δημοπρατηθούν για χρέη προς τις τράπεζες.

«Γνωρίζω μια επιχείρηση που τον Φεβρουάριο του 2022 είχε μια ρωσική παραγγελία περίπου 5.000 τεμαχίων αξίας περίπου έξι εκατομμυρίων ευρώ (6.176 εκατομμύρια δολάρια). Είχε ξεκινήσει την παραγγελία, είχε αρχίσει να επεξεργάζεται ένα μέρος της, αλλά όταν ήρθε η απαγόρευση, δεν μπόρεσε να την ολοκληρώσει. Έμεινε με τις γούνες, δεν εισέπραξε ποτέ χρήματα, ίσως είχε υποχρεώσεις προς τις τράπεζες και έμεινε στον αέρα», αναφέρει ο Παπαδάκης.

Οι αποζημιώσεις που δεν μπορούν να αναστρέψουν τη ζημιά στην γουνοποιία της Καστοριάς

Οι εξαγωγές γουναρικών της Καστοριάς στη Ρωσία βοήθησαν τις επιχειρήσεις να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια της βαριάς οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα μεταξύ 2009 και 2019. Στη συνέχεια, η πανδημία COVID-19 έπληξε, φέρνοντας τον κόσμο σε πάγωμα για δύο χρόνια, συμπεριλαμβανομένου του γουνεμπορίου της Καστοριάς.

«Μετά την πανδημία, ήμασταν έτοιμοι να ξεκινήσουμε ξανά, φαινόταν μια καλή, πολλά υποσχόμενη χρονιά μπροστά μας, ετοιμαζόμασταν να πάμε σε εκθέσεις σε όλο τον κόσμο», λέει στο Greek Reporter ο Σάκης Μαλεγκάνος, γουναράς τέταρτης γενιάς.

Έτρωγε μεσημεριανό με τον Παπαδάκη τον Φεβρουάριο του 2022 όταν ο Πρόεδρος Πούτιν έκανε μια ομιλία που σηματοδοτούσε ότι ενδεχομένως να ερχόταν πόλεμος. Ο Μαλεγκάνος και ο Παπαδάκης ανησύχησαν και συζήτησαν αν θα ξεσπούσε σύντομα σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Όταν αυτό έγινε, υπέθεσαν ότι θα τελείωνε σε μια εβδομάδα.

«Οι [Ρώσοι] πελάτες μας δεν είχαν συνειδητοποιήσει τι συνέβαινε. Στις πρώτες δέκα ημέρες του πολέμου, μας τηλεφωνούσαν και μας έλεγαν «μην ανησυχείτε», «είναι εντάξει», «θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε μαζί σας», «δεν είναι τίποτα». Αλλά εμείς βλέπαμε ότι τα πράγματα σοβαρεύουν», λέει ο Μαλεγκάνος.

Μερικές ημέρες αργότερα, στα τέλη Μαρτίου 2022, όλες οι επιχειρήσεις γούνας στην Καστοριά έλαβαν ένα έγγραφο από τις φορολογικές αρχές της Ελλάδας, που τους ενημέρωνε ότι δεν μπορούσαν πλέον να εξάγουν τις γούνες τους στη Ρωσία, ως μέρος των νέων κυρώσεων που επέβαλε η ΕΕ στη χώρα.

«Λίγες ημέρες αργότερα, λάβαμε ένα άλλο έγγραφο που μας ενημέρωνε ότι απαγορεύονται επίσης οι λιανικές πωλήσεις σε Ρώσους πελάτες άνω των 300 ευρώ (308 δολάρια)», λέει ο Παπαδάκης. «Αυτό ήταν αδύνατο, δεν υπάρχει γούνα που να κοστίζει κάτω από 300 ευρώ».

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε αργότερα ένα πακέτο αποζημιώσεων για τους γουνοποιούς της Καστοριάς ύψους 30 εκατομμυρίων ευρώ (30,8 εκατομμύρια δολάρια), από τα οποία η ελληνική κυβέρνηση έχει διαθέσει μέχρι στιγμής στις γουνοποιίες 11,5 εκατομμύρια ευρώ (11,84 εκατομμύρια δολάρια) μέσω δύο πακέτων βοήθειας. Ένα τρίτο και τελευταίο πακέτο βοήθειας εκκρεμεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων από τον Απρίλιο του 2024. Μέχρι στιγμής, 405 από τις περίπου 450 επιχειρήσεις έχουν αποζημιωθεί από τότε που τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση, με μέσο όρο 28.000 ευρώ (28.825 δολάρια) η καθεμία, ανεξάρτητα από την απώλεια που υπέστησαν.

Ταυτόχρονα, ο Μαλεγκάνος λέει ότι οι τράπεζες έχουν σταματήσει εδώ και καιρό να χορηγούν δάνεια στη γουνοποιία δεδομένου του κινδύνου που συνδέεται με την τρέχουσα οικονομική τους κατάσταση. Όσοι έχουν απομείνει με κάποια χρήματα τα χρησιμοποιούν κυρίως για την επιβίωσή τους και για την πληρωμή των λογαριασμών κοινής ωφέλειας μέχρι να αρθεί, όπως ελπίζουν, η απαγόρευση.

«Χρειαζόμαστε αυτές τις αποζημιώσεις τώρα για να επιβιώσουμε, τόσο ως επιχειρήσεις όσο και ως άνθρωποι», λέει ο Παπαδάκης. «Πριν από την απαγόρευση μερικοί από εμάς είχαμε κάποια χρήματα και εμπορεύματα που θα μπορούσαμε να ρευστοποιήσουμε και να τα χρησιμοποιήσουμε με κάποιον άλλο τρόπο. Ξαφνικά, τα χρήματα και τα εμπορεύματά μας εξαφανίστηκαν. Δεχθήκαμε ένα δυνατό χτύπημα και πέσαμε κάτω».

Ο Μαλεγκάνος δείχνει στη συνέχεια μια γούνα και προσθέτει: «Αυτά είναι τα χρήματά μας τώρα. Έγιναν τρίχες ζώου».

Ο ρόλος του Τραμπ και ο αγώνας με το χρόνο για τους γουναράδες της Καστοριάς

Η πρόσφατη κατάπαυση του πυρός στη Μέση Ανατολή, με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών, αναπτέρωσε τις ελπίδες των γουναράδων της Καστοριάς ότι η επερχόμενη προεδρία Τραμπ θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Ο Τραμπ έχει εδώ και καιρό υποσχεθεί να τερματίσει τον πόλεμο την πρώτη του ημέρα στον Λευκό Οίκο, ωστόσο οι σύμβουλοί του παραδέχονται πλέον ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα διαρκέσει μήνες ή και περισσότερο. Οι γουναράδες της Καστοριάς γνωρίζουν ότι ακόμη κι όταν τελειώσει ο πόλεμος, θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να αρθεί η απαγόρευση της Ρωσίας.

Όταν αυτό συμβεί, η επανεκκίνηση του κάποτε καλά ρυθμισμένου εξαγωγικού τους μηχανισμού προς τη Ρωσία θα είναι μια δύσκολη μάχη. Ο Μαλεγκάνος εκτιμά ότι μόνο το 30% περίπου των ρωσικών πελατών τους θα επιστρέψει. Επιπλέον, τα εμπορεύματά τους έχουν ήδη υποβαθμιστεί καθώς υπάρχουν γούνες που πλέον έχουν ξεπεραστεί από τη μόδα, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων αχρησιμοποίητων δερμάτων γούνας που «έχασαν τη φρεσκάδα και το χρώμα τους επειδή κρέμασαν για πέντε χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της περιόδου της πανδημίας». Ταυτόχρονα, πολλοί από τους λίγους εκατοντάδες έμπειρους τεχνίτες γουναρικής που έχουν απομείνει στην Καστοριά, ήδη στα 50 τους, έχουν βρει άλλες δουλειές ή έχουν εγκαταλείψει την πόλη.

«Έχω μερικούς νέους στην επιχείρησή μου», λέει ο Παπαδάκης. «Αλλά δεν έχω δουλειά να τους δώσω. Όταν κερδίζαμε χρήματα, μπορούσαμε να επενδύσουμε στο μέλλον, θα μπορούσαμε να έχουμε μερικούς τεχνίτες στους οποίους θα πληρώναμε και θα τους εκπαιδεύαμε. Έτσι προχωρούσε η Καστοριά για 200 χρόνια».

Ωστόσο, με το παγκόσμιο εμπόριο γουνας να βρίσκεται σε συνεχή και απότομη πτώση τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως λόγω του κινήματος για τα δικαιώματα των ζώων, της απαγόρευσης των εκτροφείων γουνοφόρων ζώων σε διάφορες χώρες και της ανόδου της Κίνας ως κόμβου εμπορίου γούνας, το μέλλον του εμπορίου γούνας της Καστοριάς είναι πιο αβέβαιο από ποτέ. Ο Παπαδάκης είναι αισιόδοξος ότι μπορεί να συνεχιστεί.

«Τώρα θέλουμε να επιβιώσουμε, αλλά η επιβίωση από μόνη της δεν είναι αρκετή», λέει ο Παπαδάκης. «Από τότε που ξεκινήσαμε να συνεργαζόμαστε με τη Ρωσία στα μέσα της δεκαετίας του ’90, έχουμε εξελιχθεί. Οι γούνες που κατασκευάζαμε τότε έχουν τεράστιες διαφορές με αυτές που παράγουμε σήμερα. Τα χρήματα ήταν αυτά που μας βοήθησαν να κάνουμε νέα σχέδια, να φέρουμε καλούς σχεδιαστές, να βρούμε νέες τεχνικές, να δοκιμάσουμε νέα πράγματα. Όλα αυτά κοστίζουν. Και για να κάνουμε ξανά όλα αυτά και να επανεκκινήσουμε, πρέπει να αποζημιωθούμε».

Ο Μαλεγκάνος αναγνωρίζει την παγκόσμια ελεύθερη πτώση του εμπορίου γουνας. Σύμφωνα με αυτόν, από τα 80 εκατομμύρια δέρματα γούνας που πωλούνταν κάποτε σε παγκόσμιες δημοπρασίες, πλέον πωλούνται μόνο οκτώ εκατομμύρια, με τους Κινέζους να αγοράζουν τα περισσότερα από αυτά για τη μαζική τους παραγωγή.

«Έχω την ελπίδα ότι το εμπόριο γουνας στην Καστοριά μπορεί να κάνει μια επιστροφή και ότι οι γούνες μπορούν να μετατραπούν από προϊόν μαζικής παραγωγής σε πολυτελές είδος, ίσως να πωλούνται σε μικρότερες ποσότητες αλλά σε καλύτερες ποιότητες και καλύτερες τιμές».

 Περισσότερα στο greekreporter.com