Καλώς ήρθατε στον σκοτεινό κόσμο της ψηφιακής διαφημιστικής απάτης, τη μεγαλύτερη πηγή εσόδων του οργανωμένου εγκλήματος μετά τη διακίνηση ναρκωτικών. Ένα πρώην στέλεχος του χώρου αποκαλύπτει πώς γίνεται, ποια είναι τα θύματά της και ποιος είναι ο ρόλος της Google και του Facebook στο παιχνίδι.
Με έναν υπολογιστή και μία καλοστημένη απάτη, μπορούν να υπάρξουν πολλά θύματα και υπέρογκα ποσά παράνομου κέρδους. Το σενάριο είναι γνωστό τα τελευταία χρόνια και πρωταγωνιστεί ως αποτέλεσμα στα δελτία ειδήσεων. Το τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ωστόσο, αποκαλύπτεται βήμα βήμα στην ταινία ντοκιμαντέρ του Μπάμπη Μακρίδη Unclickable, που κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο 26ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Άνθρωποι όπως ο ιδιοκτήτης ενός δισκοπωλείου στο Μιζούρι των ΗΠΑ μέχρι τον δικηγόρο ενός παγκόσμιου επιχειρηματικού κολοσσού, καταθέτουν τις μαρτυρίες τους για το πώς έπεσαν θύματα της ψηφιακής διαφημιστικής απάτης. Από την άλλη πλευρά χάκερς από όλο τον κόσμο λένε πόσες χιλιάδες δολάρια καταφέρνουν να βγάζουν κάθε εβδομάδα, ενώ οι ίδιοι οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ καταφέρνουν να εξαπατήσουν μπροστά στον φακό και να αποσπάσουν χρήματα ακόμα κι από δύο κορυφαίους ανθρώπους στον πλανήτη.
«Είναι ένα πολύπλοκο θέμα και μία ιδέα του Guy Krief, ο οποίος ήταν ο ερευνητής και ο άνθρωπος που έκανε όλη τη δουλειά για να βρεθεί μία άκρη. Αυτό που ιντρίγκαρε εμένα περισσότερο και αρχίσαμε να το δουλεύουμε, είναι ότι εμείς θα στήναμε την απάτη και θα δείχναμε πώς ένας απατεώνας του διαδικτύου καταφέρνει πολύ εύκολα να βγάλει χρήματα από αυτό» δηλώνει στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο σκηνοθέτης Μπάμπης Μακρίδης.
Η συγκεκριμένη απάτη, όπως λέει, δεν απαιτεί να είναι κάποιος καταπληκτικός χάκερ. Αρκεί να υπάρχουν απλοί άνθρωποι, που γνωρίζουν λίγα πράγματα για τον κώδικα του διαδικτύου και μπορούν να σχεδιάσουν μία (ψεύτικη) ιστοσελίδα. Με σύμμαχο λοιπόν αυτήν την ομάδα των ανθρώπων, την περίοδο της καραντίνας σε ένα υπόγειο στην Αθήνα στήθηκε ο ειδικός εξοπλισμός που χρειαζόταν για να εκτελεστεί η απάτη.
«Εγώ μπήκα σε αυτή τη διαδικασία ως ανίδεος, έτσι ώστε αν καταφέρω να καταλάβω τι κάναμε, να καταλάβει στη συνέχεια και ο θεατής. Γι’ αυτό και ακούγεται η φωνή μου συνέχεια να κάνει ερωτήσεις για κάθε στάδιο. Ωστόσο, στο τέλος δεν μείναμε πολύ στο τεχνικό κομμάτι, γιατί θα …καιγόμασταν και εμείς και ο θεατής, οπότε κατά κάποιο τρόπο είναι μία πολιτική ταινία, αφού όλο αυτό έχει αντίκτυπο και στον απλό κόσμο και στη δημοκρατία» εξηγεί ο κ. Μακρίδης, επισημαίνοντας ότι στατιστικά αυτή η απάτη είναι μεγαλύτερη μετά τα ναρκωτικά από άποψη εισροής χρημάτων.
Τα ψεύτικα κλικ και πώς στήνεται η απάτη
Για περίπου ενάμιση μήνα οι «χάκερ»-συντελεστές στο συγκεκριμένο υπόγειο εκτελούσαν την απάτη υπό τις οδηγίες του «αρχηγού» τους Guy Krief και ταυτόχρονα εξηγούσαν στις διάφορες κάμερες που ήταν στον χώρο και κινηματογραφούσαν, τι ακριβώς έκαναν.
Στις ψεύτικες σελίδες ποικίλου περιεχομένου που είχαν δημιουργήσει, δημοσίευαν άρθρα που έπαιρναν από πραγματικά site και μέσω ενός αλγορίθμου τα διαφοροποιούσαν. Σ’ αυτές τις σελίδες, στη συνέχεια έμπαιναν διαφημίσεις και η ομάδα έκανε κλικ τόσο στα site, για να φαίνεται ότι υπάρχει επισκεψιμότητα, όσο και στα διαφημιστικά μπάνερς. «Υπάρχει διαδικασία να φτιάξεις το “ ρομπότ” σου, το ποντίκι να μιμείται την ανθρώπινη συμπεριφορά και να κινείται με τον τρόπο που κάνει σκρολ ένα ανθρώπινο χέρι, ακόμα και να πηγαίνει σε άλλα site πριν καταλήξει στο δικό μας για να κάνει το κλικ στην διαφήμιση» αναφέρει ο κ. Μακρίδης δίνοντας μόνο μερικές από τις ενδιαφέρουσες -και …εφιαλτικές σε κάποιες περιπτώσεις- πληροφορίες για τη διαδικασία, που αποκαλύπτονται στο ντοκιμαντέρ.
«Όλα αυτά χωρίς να ξέρει κανείς την ακριβή τοποθεσία, ούτε καν τη χώρα που γινόταν αυτά, αφού κάθε τόσο αλλάζαμε μέσω VPN την τοποθεσία μας. Κι αν κάποιος αντιλαμβάνονταν την απάτη, το μόνο που έπρεπε να κάνεις είναι να κλείσεις το site που έχεις φτιάξει και να εξαφανιστείς, αφού εκείνη την εποχή δεν υπήρχε κάποιο νομικό πλαίσιο για όλο αυτό» τονίζει ο κ. Μακρίδης.
Ταυτόχρονα έκαναν συνεντεύξεις με ειδικούς αλλά και χάκερς από όλο τον κόσμο, είτε διαδικτυακά -διότι λόγω των μέτρων για τον περιορισμό εξάπλωσης της πανδημίας που ίσχυαν τότε δεν μπορούσαν να ταξιδέψουν, είτε εξασφαλίζοντας κινηματογραφικά συνεργεία σε άλλες χώρες, όπως η Βραζιλία, η Αφρική, ο Καναδάς, η Αμερική κ.ά.
Από τα γυρίσματα, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, πρόκυπτε ένα τρίωρο υλικό σε καθημερινή βάση, με αποτέλεσμα από τη συνολική δουλειά να έχει συγκεντρωθεί υλικό που έφτανε τις 230 ώρες. «Η πιο δύσκολη διαδικασία ήταν του μοντάζ, διότι είχαμε ένα τεράστιο υλικό με τεχνικές ορολογίες που έπρεπε να εξηγηθούν και πέρασε από πολλά κύματα για το τι πρέπει να πετάξουμε και τι πρέπει να κρατήσουμε, κάτι για το οποίο συμβουλευτήκαμε ειδικούς από το εξωτερικό» σημειώνει ο Μπάμπης Μακρίδης, λέγοντας ότι η συγκεκριμένη διαδικασία κράτησε έναν χρόνο. Εκτιμά, δε, πως ο μοντέρ Μάριος Κλεφτάκης κατάφερε να το τιθασεύσει, λόγω και της ιδιότητάς του ως μαθηματικός, ασφαλώς υπό την επίβλεψη του ερευνητή Guy Krief. Επιπλέον, υπάρχουν βοηθητικά γραφικά, τα οποία εξηγούν διάφορα πράγματα, όπως και σχεδιαγράμματα που δείχνουν τη διαδικασία.
Τα θύματα και η απάτη σε Ντόναλντ Τραμπ και Τζο Μπάιντεν
Κατά τη διαδικασία του μοντάζ οι συντελεστές του ντοκιμαντέρ ανακάλυψαν ότι ανάμεσα στα θύματα της ψηφιακής διαφημιστικής απάτης εκτός από τις εταιρείες, υπάρχει και απλός κόσμος. Για παράδειγμα, στο ντοκιμαντέρ καταθέτει την εμπειρία του ένας άνθρωπος που έχει ένα δισκάδικο στο Μιζούρι, ο οποίος έχανε πάρα πολλά χρήματα από τις διαφημίσεις για τις οποίες πλήρωνε αλλά δεν είχε αντίκτυπο στα έσοδά του. Επίσης, μία κοπέλα από την Αφρική η οποία πουλάει σάντουιτς, μιλά για τα δεδομένα της που τελείωναν ανεξήγητα, τα οποία για να τα ανανεώνει έδινε σχεδόν όσα λεφτά πλήρωνε για το ενοίκιο του σπιτιού της. «Ένα τεράστιο θύμα που έχασε εκατομμύρια ήταν ο επιχειρηματικός κολοσσός Uber, της οποίας δικηγόρος μιλά στην ταινία και λέει πως δεν καταλάβαινε πώς χάνονταν υπέρογκα ποσά» λέει ο κ. Μακρίδης.
Έτσι λοιπόν το συνεργείο που εργαζόταν την περίοδο πριν από τις αμερικανικές εκλογές, αποφάσισε να αποδείξει ότι είναι πάρα πολύ εύκολο να κλέψει χρήματα από τους υποψηφίους προέδρους Ντόλαντ Τραμπ και Τζο Μπάιντεν. «Δημιουργήσαμε δύο site, ένα προσκείμενο στον Τραμπ και ένα στον Μπάιντεν και με ψεύτικα άρθρα και ψεύτικα κλικ, καταφέραμε μέσα από αυτά τα site να πάρουμε χρήματα. Θα μπορούσαμε να πάρουμε υπέρογκα ποσά αν θέλαμε, αλλά θα μας …χτυπούσε την πόρτα το FBI» αναφέρει γελώντας ο σκηνοθέτης. «Κάναμε απλώς την επίδειξη πώς μπορείς με πάρα πολύ εύκολο τρόπο να κλέψεις χρήματα από τους δύο πιο κορυφαίους ανθρώπους -εκείνη την εποχή- στον πλανήτη» προσθέτει.
Μάλιστα, λίγο πριν από την ολοκλήρωση του μοντάζ είχε ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, δίνοντάς τους πρόσθετο υλικό. «Προλάβαμε να τον συμπεριλάβουμε την τελευταία στιγμή, διότι πολλά φιλορωσικά sites εκείνη την εποχή, έβγαζαν χρήματα με αυτόν τον τρόπο για να διατηρούνται» λέει σκηνοθέτης.
Η ταινία παράλληλα εξερευνά τον ρόλο των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας στην υπόθεση. «Τόσο η Google όσο και το Facebook έχουν γνώση αυτού που συμβαίνει, αλλά κάνουν τα …στραβά μάτια. Για παράδειγμα το Facebook αρνήθηκε να μας δώσει συνέντευξη για το συγκεκριμένο θέμα» τονίζει, χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο ως μία παγκόσμια συνωμοσία.
Το ντοκιμαντέρ πληροφορίας Unclickable του Μπάμπη Μακρίδη, διάρκειας περίπου 80 λεπτών, θα κάνει παγκόσμια πρεμιέρα στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που θα πραγματοποιηθεί από τις 7 έως τις 17 Μαρτίου. Είναι μία από τις δώδεκα ταινίες που συμμετέχουν στο Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα και διεκδικούν τον Χρυσό Αλέξανδρο, με χρηματικό έπαθλο 12.000 ευρώ, καθώς και τον Αργυρό Αλέξανδρο, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ.
Βαρβάρα Καζαντζίδου
ΑΠΕ
Σκηνοθεσία:Μπάμπης Μακρίδης
Σενάριο:Guy Krief
Διεύθυνση φωτογραφίας:Θόδωρος Μιχόπουλος
Μοντάζ:Μάριος Κλεφτάκης
Ήχος:Στέφανος Ευθυμίου, Δημήτρης Κανελλόπουλος, Λέανδρος Ντούνης
Παραγωγή:Neda Film, Buzzfeed, Felony Film Productions
Παραγωγοί:Αμάντα Λιβανού, Guy Krief
Συμπαραγωγή:ΕΚΚ
Συμπαραγωγοί:Στέλιος Καμμίτσης
Φορμάτ:DCP
Χρώμα:Έγχρωμο
Χώρα Παραγωγής:Ελλάδα, Κύπρος, ΗΠΑ
Έτος Παραγωγής:2024
Διάρκεια:74′
Επικοινωνία: Neda Film (Αμάντα Λιβανού, [email protected])
Φιλμογραφία
2005 Ο τελευταίος φακίρης (μμ μυθοπλασίας)
2012 L (μυθοπλασίας)
2018 Οίκτος (μυθοπλασίας)
2020 Birds (or How to Be One)
2024 Unclickable
