Το Παρατηρητήριο Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΕΝΑ συμμετέχει με ειδικό αφιέρωμα στη δημόσια συζήτηση που έχει ανοίξει σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με τις οικονομικές προκλήσεις της πράσινης μετάβασης, επιχειρώντας να απαντήσει σε μία σειρά κρίσιμων ερωτημάτων:
- «Βιομηχανικό Σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας», «Κανονισμός για τη Βιομηχανία Μηδενικών Καθαρών Εκπομπών», διεύρυνση του «Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών» της ΕΕ, «Νέα Στρατηγική για τη Βιώσιμη Χρηματοδότηση» κ.λπ.: Η Ευρώπη πολλαπλασιάζει τις πρωτοβουλίες για την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης στους διάφορους κλάδους της οικονομίας και στον εταιρικό τομέα. Τι στόχους έχουν αυτές οι πολιτικές και τι αλλαγές θα φέρουν στην οικονομία, τις επιχειρήσεις και την απασχόληση;
- Πώς προβλέπεται να καλυφθεί ειδικότερα το «επενδυτικό κενό», το οποίο αναδεικνύεται σε κεντρικό επίδικο της πράσινης μετάβασης στην Ευρώπη και στον κόσμο; Σε τι βαθμό μπορεί το κράτος να καλύψει αυτό το κενό, με βάση τα σημερινά δεδομένα, σε μια περίοδο συσταλτικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής; Πώς μπορεί να διασφαλιστεί μια δίκαιη και βιώσιμη κατανομή του κόστους της μετάβασης μεταξύ κράτους, επιχειρήσεων, περιφερειών και νοικοκυριών;
- Μπορούν η Ελλάδα και οι χώρες του Νότου συνολικότερα να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που ανακύπτουν από την κλιματική μετάβαση ή μήπως οι ευρωπαϊκοί σχεδιασμοί ενδέχεται να εξελιχθούν αντιθέτως σε παράγοντα περαιτέρω διεύρυνσης των ενδοευρωπαϊκών ανισοτήτων; Τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις διαθέτουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στην πράσινη μετάβαση; Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν οι κλιματικές ανισότητες;
- Ποιες είναι οι διαφορετικές προσεγγίσεις για τον ρόλο του κράτους και της οικονομικής πολιτικής σχετικά με την υποστήριξη της πράσινης μετάβασης; Είναι εύλογο οι ελπίδες για την πράσινη μετάβαση να επαφίενται αποκλειστικά στους μηχανισμούς της αγοράς (τιμολόγηση άνθρακα, επενδυτικά κίνητρα κ.λπ.) για να δρομολογηθούν έγκαιρα, επαρκώς και με δίκαιο κοινωνικά τρόπο μετασχηματισμοί που ανατρέπουν παγιωμένα παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα δεκαετιών; Τι ρόλο μπορούν να διαδραματίσουν ο μακροπρόθεσμος αναπτυξιακός οικολογικός σχεδιασμός, η πράσινη βιομηχανική πολιτική και οι δημόσιοι αναπτυξιακοί φορείς; Ποια είναι τα πορίσματα ερευνητικών εργασιών σχετικά με την αποτελεσματικότητα των επιμέρους προσεγγίσεων και τις συνολικότερες διανεμητικές, κοινωνικοοικονομικές και περιφερειακές επιπτώσεις τους;
Το κείμενο εργασίας της επιστημονικής συνεργάτιδας του ΕΝΑ Αντιγόνης Βουλγαράκη με θέμα «Ενεργειακή και πράσινη μετάβαση στην Ευρώπη και η πρόκληση της εξεύρεσης πόρων» παρουσιάζει τις πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες της ΕΕ για την ανάπτυξη πράσινων τεχνολογιών και το πρασίνισμα της βιομηχανίας με επίκεντρο το Βιομηχανικό Σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζονται κρίσιμες πτυχές του σχεδιασμού των ευρωπαϊκών αρχών που αφορούν το έλλειμμα χρηματοδότησης των ανωτέρω πολιτικών και, ειδικότερα, τις χώρες με περιορισμένες δημοσιονομικές και επενδυτικές δυνατότητες, όπως η Ελλάδα, οι οποίες θέτουν εν αμφιβόλω τη δυνατότητά τους να αντιμετωπίσουν τις ποικίλες προκλήσεις και αναπτυξιακές ευκαιρίες της πράσινης μετάβασης.
Στην ίδια κατεύθυνση, ο Senior Policy Officer του New Economics Foundation Sebastian Mang παρουσιάζει σε συνέντευξή του στο ΕΝΑ τα συμπεράσματα και τις προτάσεις έκθεσής του για την Πράσινη Βιομηχανική Πολιτική στην ΕΕ. Ο ερευνητής του NEF εξηγεί τις ουσιώδεις διαφορές μεταξύ της πολιτικής της ΕΕ και των ΗΠΑ στον τομέα της πράσινης βιομηχανικής πολιτικής, διατυπώνει προτάσεις για την αναβάθμιση της βιομηχανικής πολιτικής στην Ευρώπη με έμφαση στην περιβαλλοντική και κοινωνική της αποτελεσματικότητα και επισημαίνει την ανάγκη επανασχεδιασμού της μακροοικονομικής και βιομηχανικής πολιτικής στην ΕΕ, ώστε τα κράτη-μέλη της ευρωπαϊκής περιφέρειας να συμμετέχουν ισότιμα στις σχετικές πολιτικές.
Η συνεργάτιδα του Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΕΝΑ Έλενα Δήμα αποκωδικοποιεί στο κείμενο εργασίας «Ενσωμάτωση της βιωσιμότητας στο κανονιστικό και λογιστικό πλαίσιο της χρηματοοικονομικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης» το σύνθετο πλαίσιο Βιώσιμης Χρηματοδότησης της ΕΕ και τις πολυάριθμες ριζικές αλλαγές που αυτό θα επιφέρει στη λειτουργία των επιχειρήσεων, των φορέων του χρηματοπιστωτικού τομέα και των υπευθύνων δημοσιονομικής πολιτικής. Η πολιτική της ΕΕ εισάγει ριζικές αλλαγές στη χρηματοδότηση και λειτουργία του ιδιωτικού τομέα. Οι αλλαγές αυτές αφορούν τόσο τον τρόπο λειτουργίας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, οι οποίες καλούνται να ενσωματώσουν με πολύ πιο δομημένο και αυστηρό τρόπο τους στόχους της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση, όσο και τους φορείς της χρηματοοικονομικής σφαίρας, που οφείλουν να κατευθύνουν βάσει αυστηρών κριτηρίων και προτύπων τους πόρους τους προς πράσινες επενδύσεις. Το εν λόγω πλαίσιο εισάγει παράλληλα σημαντικές αλλαγές στο σχεδιασμό και την άσκηση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Σε συνέχεια της ημερίδας του ΕΝΑ για το νέο πλαίσιο της ΕΕ για τα ESG, το κείμενο προσφέρει μια κωδικοποιημένη και ολοκληρωμένη πληροφόρηση για τις σύνθετες και σημαντικές αυτές πολιτικές που φιλοδοξούν να αλλάξουν με πολλαπλούς τρόπους και σε βάθος το επιχειρείν και την οικονομία στην Ευρώπη.
Σε συνέντευξή του ο οικονομολόγος Ολιβιέ Βαρδακούλιας (CAN Europe) απαντά στο σύνολο των ερωτημάτων του αφιερώματος, αξιοποιώντας την πολυετή επαγγελματική και επιστημονική του εμπειρία σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά με κλιματικά και περιβαλλοντικά θέματα, και μεταφέρει τις εργασίες και απόψεις που διατυπώνονται στην ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα αναφορικά με μια σειρά από κρίσιμες πτυχές της πράσινης μετάβασης. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζονται ζητήματα όπως ο καταμερισμός ρόλων και ευθυνών μεταξύ κράτους και αγοράς, η κάλυψη του επενδυτικού κενού και οι συνολικότερες προοπτικές και προτάσεις για την επιτάχυνση της δίκαιης πράσινης μετάβασης στην Ελλάδα.
Τέλος, η μελέτη του Γιάννη Ευσταθόπουλου, Συντονιστή του Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Ανάπτυξης, με τίτλο «Στόχοι, προτεραιότητες και πολιτικές της ενεργειακής μετάβασης στην Ευρώπη και την Ελλάδα», η οποία είχε ανοίξει το 2022 τη σχετική συζήτηση, έχει ως αντικείμενο την παρουσίαση και κριτική ανάλυση των κυρίαρχων σε διεθνές επίπεδο προσεγγίσεων και προτάσεων πολιτικής για την υποστήριξη της πράσινης μετάβασης, οι οποίες προτάσσουν εργαλεία όπως η τιμολόγηση του άνθρακα (π.χ. φόρος άνθρακα, συστήματα εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων) και η βιώσιμη χρηματοδότηση (π.χ. πράσινα ομόλογα). Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάζεται μια δέσμη εναλλακτικών προτάσεων πολιτικής που ενσωματώνουν τη φορολογία άνθρακα και τη βιώσιμη χρηματοδότηση σε μια ολιστική προσέγγιση της πράσινης οικονομικής πολιτικής, η οποία αποδίδει πρωτεύοντα ρόλο στον μακροπρόθεσμο δημόσιο αναπτυξιακό σχεδιασμό και στην αξιοποίηση μιας πιο διευρυμένης δέσμης αναπτυξιακών εργαλείων και φορέων.
Επιμέλεια αφιερώματος:
Γιάννης Ευσταθόπουλος, Αντιγόνη Βουλγαράκη
