Το έμφραγμα του μυοκαρδίου, γνωστό και ως καρδιακή προσβολή, αποτελεί μία από τις πρώτες αιτίες θανάτου παγκοσμίως και αποτελεί την πρώτη αιτία χαμένων ετών ζωής λόγω θανάτου ή αναπηρίας.
Με στόχο την αποφυγή εκδήλωσής μιας καρδιακής προσβολής, έχουν σχεδιαστεί προγράμματα πρόληψης, με υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής (τροποποίηση διατροφής, άσκηση) και έλεγχο των παραγόντων κινδύνου (κάπνισμα, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία).
Γράφει ο Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος
Παράλληλα, έχει σημειωθεί τεράστια πρόοδος στον τομέα της έγκαιρης θεραπευτικής αντιμετώπισης, τόσο με φαρμακευτικά, όσο και με επεμβατικά μέσα. Συνέπεια όλων των παραπάνω είναι να παρατηρείται μείωση της θνησιμότητας από στεφανιαία νόσο τα τελευταία χρόνια και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων που επιβίωσαν μετά από καρδιακή προσβολή.
Τι είναι
Η καρδιακή προσβολή (έμφραγμα μυοκαρδίου) εμφανίζεται λόγω της διακοπής ροής αίματος στις στεφανιαίες αρτηρίες – τις αρτηρίες που αιματώνουν την καρδιά – με συνέπεια την νέκρωση του τμήματος της καρδιάς που δεν αιματώνεται.
Η νέκρωση τμήματος της καρδιάς έχει δραματικές συνέπειες, εφόσον παραμείνει χωρίς θεραπεία. Μπορεί να οδηγήσει σε οξεία καρδιακή ανεπάρκεια – οξύ πνευμονικό οίδημα, σε καρδιογενές shock (με υπόταση, ψυχρά και υγρά άκρα), ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, η αρχική εκδήλωση της καρδιακής προσβολής μπορεί να είναι ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος, λόγω θανατηφόρου αρρυθμίας και ανακοπής.
Ποια είναι τα συμπτώματα μιας καρδιακής προσβολής;
Το πλέον χαρακτηριστικό σύμπτωμα με το οποίο έχουμε συνδέσει την καρδιακή προσβολή είναι το θωρακικό άλγος, δηλαδή ο πόνος στο στήθος. Σημαντικά είναι τα χαρακτηριστικά του πόνου, καθώς με αυτό τον τρόπο τον διαφοροποιούν από άλλες αιτίες πόνου της συγκεκριμένης περιοχής.
Συγκεκριμένα, ο πόνος εντοπίζεται στο κέντρο του στήθους (στο στέρνο), περιγράφεται ως συσφιγκτικό, αίσθημα βάρους, ως ‘’κάψιμο’’ ή αίσθημα πνιγμού. Στην προσπάθεια εντόπισης του πόνου ορισμένοι τοποθετούν τη γροθιά στο στέρνο.
Επίσης, μπορεί να αντανακλά στα άνω άκρα (συνηθέστερα στο αριστερό άνω άκρο), στους ώμους, στο λαιμό, στην κάτω γνάθο ή στην πλάτη (ανάμεσα στις ωμοπλάτες). Άλλα συμπτώματα που μπορεί να αναφέρονται είναι η εφίδρωση (ορισμένοι αναφέρουν πως τους “έλουσε κρύος ιδρώτας’’), δύσπνοια, συγκοπτικά επεισόδια ή κοιλιακός πόνος. Επίσης, πιθανόν να εμφανιστεί πόνος στο στομάχι, ναυτία και έμετος.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως σε ένα ποσοστό ασθενών δεν εμφανίζονται συμπτώματα ή εμφανίζονται άτυπα συμπτώματα όπως η εύκολη κόπωση, το αίσθημα παλμών, ο πόνος στο δεξιό τμήμα του θώρακα. Άτομα που μπορεί να εμφανίσουν άτυπη εικόνα της καρδιακής προσβολής είναι κυρίως οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες και οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και ανοϊκή συνδρομή.
Για ποιους λόγους συμβαίνει;
Ο λόγος που συμβαίνει η καρδιακή προσβολή είναι η παρεμπόδιση της ροής του αίματος, συνηθέστερα εξαιτίας σχηματισμού θρόμβου.
Το βασικό αίτιο και το υπόστρωμα στο οποίο σχηματίζεται ο θρόμβος, είναι η αθηρωμάτωση (ή αθηροσκλήρωση) των στεφανιαίων αρτηριών. Ως αθηρωμάτωση αναφέρεται ο σχηματισμός αθηρωματικής πλάκας στον αυλό των αγγείων, δηλαδή συσσώρευσης λιπιδίων και, μετέπειτα, φλεγμονωδών κυττάρων και, τελικά, αιμοπεταλίων.
Αποτέλεσμα είναι η σταδιακή ελάττωση της διαμέτρου του αυλού των αγγείων, με τελική συνέπεια την παρεμπόδιση της ροής του αίματος και την εκδήλωση εμφράγματος μυοκαρδίου (καρδιακής προσβολής).
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως η αθηρωμάτωση είναι μία συνεχώς εξελισσόμενη διαδικασία, με έναρξη πρώιμα στη ζωή και σταδιακή επιδείνωση. Ωστόσο, απαιτούνται αρκετές δεκαετίες για τη δημιουργία σοβαρών αθηρωματικών βλαβών.
Στην εξέλιξη της αθηρωμάτωσης και την εμφάνιση κρίσιμης βλάβης, ικανής να οδηγήσει σε καρδιακή προσβολή, σημαντικό ρόλο παίζουν οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου (κάπνισμα, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία) και ο τρόπος ζωής του κάθε ανθρώπου (καθιστική ζωή, διατροφή πλούσια σε λιπαρά, άγχος).
Επίσης, στην εξέλιξη συμβάλλει και το οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιακής προσβολής. Είναι εμφανές πως, με εξαίρεση το οικογενειακό ιστορικό, οι υπόλοιποι παράγοντες επιδείνωσης των αθηρωματικών βλαβών και πρόκλησης καρδιακής προσβολής, είναι τροποποιήσιμοι και δύνανται να ελεγχθούν μέσω συστημάτων πρόληψης.
Επομένως, η υγιεινή διατροφή, η άσκηση και ο καρδιολογικός έλεγχος σε περιοδικά διαστήματα μπορούν να συνεισφέρουν στην καθυστέρηση της εξέλιξης της αθηρωμάτωσης.
Άλλοι μηχανισμοί πρόκλησης καρδιακής προσβολής είναι οι αρτηρίτιδες (φλεγμονή του τοιχώματος των αρτηριών συνήθως αυτοάνοσου μηχανισμού), οι συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών, η χρήση κοκαϊνης, ο τραυματισμός των στεφανιαίων αρτηριών, ο διαχωρισμός του τοιχώματος των στεφανιαίων αγγείων, ο σπασμός, καθώς και επιπλοκές από τον καθετηριασμό των στεφανιαίων.
Πως αντιμετωπίζουμε μια καρδιακή προσβολή;
Στον τομέα της αντιμετώπισης της καρδιακής προσβολής έχει σημειωθεί πολύ μεγάλη πρόοδος τόσο σε φαρμακευτικά μέσα όσο και σε επεμβατικές πράξεις και πλέον υπάρχει δυνατότητα άμεσης αντιμετώπισης, πρόληψης εξέλιξης των βλαβών, τροποποίησης της φυσικής πορείας της νόσου και αποφυγή μόνιμων βλαβών και αναπηρίας του ατόμου.
Το πιο σημαντικό μέτρο είναι η ταχεία και έγκαιρη αντιμετώπιση με το που εμφανιστούν τα συμπτώματα. Δεν είναι τυχαίο που αναφέρεται πως ‘’ο χρόνος είναι μυς’’, καθώς η άμεση εφαρμογή θεραπείας μπορεί να σώσει σημαντικό τμήμα του καρδιακού μυός μέσω της επαναιμάτωσης (επαναφοράς ροής του αίματος στο αποφραγμένο αγγείο).
Μία από τις πρώτες ενέργειες με το που εμφανιστούν συμπτώματα ενδεικτικά καρδιακής προσβολής είναι να πάρουμε ασπιρίνη και να εκτιμηθούμε από καρδιολόγο, ιδανικά σε νοσοκομείο.
Είναι πιο ωφέλιμο να μασήσουμε την ασπιρίνη αντί να την καταπιούμε, γιατί θα απορροφηθεί πιο γρήγορα και να γίνει ηλεκτροκαρδιογράφημα, κλινική εξέταση, εξετάσεις αίματος (προσδιορισμός καρδιακών ενζύμων) και, πιθανόν, και υπερηχοκαρδιογράφημα (Triplex καρδιάς) από καρδιολόγο.
Σημαντικό είναι να αποφύγουμε την οδήγηση εάν υπάρχουν συμπτώματα καρδιακής προσβολής γιατί η κατάσταση τις πρώτες ώρες είναι ασταθής και μπορεί να υπάρξουν δυσμενείς συνέπειες. Με το που θα τεθεί η διάγνωση θα χορηγηθεί εξειδικευμένη θεραπεία με στόχο τη διάλυση του θρόμβου και ο ασθενής θα οδηγηθεί στο αιμοδυναμικό εργαστήριο για την εφαρμογή τεχνικών επεμβατικής αντιμετώπισης (αγγειοπλαστική με μπαλόνι και τοποθέτηση stent).
Μεγάλης σημασίας είναι και η περίοδος που ακολουθεί το αρχικό συμβάν. Ακόμη κι εάν η αντιμετώπιση είναι επιτυχής, είναι σημαντικό το άτομο να συνεχίσει να λαμβάνει τη φαρμακευτική αγωγή, να αλλάξει τρόπο ζωής υιοθετώντας πιο υγιείς συνήθειες και να παρακολουθείται τακτικά από τον καρδιολόγο.
Συμπέρασμα
Συμπερασματικά, η καρδιακή προσβολή είναι δυνατόν να προληφθεί, ως ένα βαθμό, μέσω τεχνικών πρόληψης. Για ακόμα μία φορά είναι εμφανές πως η πρόληψη έχει πολλαπλά οφέλη, οικονομικά, κοινωνικά, ψυχολογικά στην προάσπιση της υγείας.
Αξιοσημείωτη είναι και η ταχεία αντιμετώπιση, με άμεση εκτίμηση από καρδιολόγο, όπως και η τεράστια συμβολή της φαρμακευτικής αγωγής και των επεμβατικών πράξεων στον αγώνα εναντίον της στεφανιαίας νόσου.
