Ο κύκνος της λίμνης Παμβώτιδας, τον οποίο μετέφεραν άρον άρον από την Καστοριά για να μην πεθάνει από θλίψη.
«Πείτε μου», ρώτησα κάποια στιγμή τον Νίκο Παναγιωτόπουλο, υπεύθυνο του σταθμού Περίθαλψης Αγριων Ζώων και Πτηνών Δυτικής Μακεδονίας, «είχατε δει ποτέ κάτι αντίστοιχο;». «Οχι, ποτέ», είπε αμέσως – ήταν φανερό ότι είχε κάνει την ίδια ερώτηση στον εαυτό του. Για λίγα δευτερόλεπτα κανείς μας δεν μίλησε, μικρός φόρος τιμής σε έναν μεγάλο κινηματογραφικό έρωτα με άδοξο τέλος. Στην πουπουλένια αγάπη δύο κύκνων.
Η ιστορία μού ξεδιπλώθηκε σαν παραμύθι όταν πριν από λίγες μέρες βρέθηκα στα Ιωάννινα. Στην Παμβώτιδα οι κύκνοι λες και είχαν στήσει χορό. Πήγαιναν κι έρχονταν από την πλατεία Μαβίλη ώς την Κυρά Φροσύνη, μια πασαρέλα ανάμεσα στο γκρι της λίμνης και του ουρανού. Ομως, ένας απ’ όλους κολυμπούσε μόνος του. Αλλοτε πλησίαζε το υπόλοιπο κοπάδι κι άλλοτε ξεμάκραινε. Καμιά φορά κοντοζύγωνε στην ακτή, αλλά αντίθετα με τους άλλους δεν έσπευδε ποτέ για τις λιχουδιές που πρόσφερε ο κόσμος. Ηταν ο μόνος που στον λυγερό λαιμό του έφερε περιλαίμιο με διακριτικά. «Ναι, είναι ο θλιμμένος κύκνος της Καστοριάς», μου είπαν όταν ρώτησα. Γιατί είναι θλιμμένος; Και τι δουλειά έχει στα Ιωάννινα; Επρεπε να μάθω περισσότερα. Ο άνθρωπος που γνωρίζει την ιστορία καλύτερα από τον καθένα είναι ο Νίκος Παναγιωτόπουλος. Οπως λέει, ο κύκνος καταγόταν από την Κρήτη, όπου ζούσε σε ένα ζωοπάρκο στο Ηράκλειο.
Επειτα από μια στάση στο Κέντρο Περίθαλψης της Αθήνας για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα υγείας που προκαλεί ο παρατεταμένος εγκλεισμός, την άνοιξη του ’21 οδηγήθηκε στη λίμνη της Καστοριάς. Την ίδια διαδρομή, πρώτα Αθήνα και μετά Καστοριά, έκανε λίγους μήνες αργότερα και ένας θηλυκός κύκνος που είχε βρεθεί υποσιτισμένος σε λίμνη έξω από τη Λαμία. Οι ειδικοί πίστευαν ότι και για τα δύο πτηνά η λίμνη των κύκνων, όπως λέγεται η λίμνη της Καστοριάς, θα σηματοδοτούσε μια νέα αρχή. Οπως λέει όμως ο Νίκος, το σμήνος των κύκνων στην Καστοριά δεν τους υποδέχθηκε πολύ θερμά. «Δυσκολεύονταν να μπουν στην παρέα, οπότε για να μην είναι μόνοι τους γνώρισε ο ένας τον άλλον και κάπως έτσι αναπτύχθηκε ένας μεγάλος έρωτας.
Εφυγαν μάλιστα από την περιοχή που συχνάζουν οι κύκνοι και πήγαν 2 χιλιόμετρα μακριά, όπου έφτιαξαν τη δική τους φωλιά». Το ζευγάρι έγινε γνωστό στην Καστοριά, ο ένας κύκνος δεν άφηνε από τα μάτια του τον άλλον, έκαναν τα πάντα μαζί.
Εζησαν έτσι αγαπημένοι αρκετούς μήνες, ώσπου τον Φεβρουάριο του ’22 συνέβη ένα δραματικό περιστατικό. Καθώς βρίσκονταν στη στεριά, όπως συνήθιζαν καθότι εξοικειωμένοι με τον άνθρωπο, μια αγέλη αδέσποτων σκύλων επιτέθηκε στα πουλιά καταφέρνοντας μια δαγκωματιά στον θηλυκό κύκνο. «Με ειδοποίησαν περίοικοι και βρέθηκα στο σημείο σε ελάχιστα λεπτά», λέει ο κ. Παναγιωτόπουλος. «Είδα τον αρσενικό με ανοιχτά τα φτερά να κάνει κύκλους γύρω από τον θηλυκό για να τον προστατεύσει από τα σκυλιά». Αμέσως έπιασε τον τραυματισμένο κύκνο για να τον μεταφέρει στον σταθμό πρώτων βοηθειών. «Πλησιάζοντας διαπιστώνω ότι ο άλλος κύκνος μάς είχε ακολουθήσει. Ηρθε στο ιατρείο και κάθισε εκεί. Κάποια στιγμή τον έβγαλα έξω, αλλά ξαναγύρισε και κάθισε έξω από το Κέντρο Περίθαλψης (σ.σ. συμπτωματικά βρίσκεται στην οδό Κύκνων). Τότε τον έβαλα μέσα στο εξεταστήριο για να γίνει καλύτερη η περίθαλψη. Είδαμε απίστευτα πράγματα να συμβαίνουν, όπως το να ταΐζει ο αρσενικός τον θηλυκό μέσα από μια λεκάνη».
Είχε προσπαθήσει να προστατεύσει τη σύντροφό του από τα σκυλιά· δεν τα κατάφερε.
Ομως, δυστυχώς, ο κύκνος υπέκυψε στα τραύματά του. «Επρεπε να βγάλω τον αρσενικό έξω για να πάρω τον νεκρό θηλυκό, αλλά καθόταν δίπλα του και τον χάιδευε, σαν να του λέει ξύπνα, σήκω. Κάποια στιγμή κατάφερα να τον βγάλω. Τον μετέφερα μάλιστα στην απέναντι πλευρά της λίμνης, 15 χιλιόμετρα μακριά, ώστε να έχουμε τον χρόνο να ενταφιάσουμε το άλλο πουλί, αλλά μέχρι να γυρίσω στον σταθμό ήταν εκεί. Με το που με είδε άρχισε να φωνάζει. Τελικά τον κλείνω μέσα και πήρα τον άλλο κύκνο». Για αρκετές μέρες μετά, ο κύκνος δεν έφυγε από τον σταθμό. Εμεινε εκεί περιμένοντας το ταίρι του ή θρηνώντας το. Σταμάτησε να τρώει, να δέχεται οποιαδήποτε βοήθεια. Η θλίψη του ήταν απόλυτη. Επρεπε κάτι να γίνει, κάτι δραστικό. «Φοβηθήκαμε ότι θα τον χάναμε κι αυτόν. Ετσι σκεφτήκαμε τα Γιάννενα».
Κάπως έτσι ο θλιμμένος κύκνος της Καστοριάς, στις 27.2.22 βρέθηκε να πλέει στα άγνωστα νερά της λίμνης των Ιωαννίνων, σε μια προσπάθεια να ανακτήσει τη διάθεση για ζωή. Ούτε κι εκεί έγινε δεκτός με ανοιχτές αγκάλες από τους παλαιότερους. «Και οι κύκνοι έχουν ιεραρχία», εξηγεί στην «Κ» ο εθελοντής από την περιοχή Κώστας Μπέστας. «Και στα Γιάννενα, ο κύκνος της Καστοριάς ήταν τελευταίος στην ιεραρχία. Το σμήνος τον έδιωχνε». Φυσικά, ούτε ο ίδιος είχε όρεξη για συγχρωτισμό, με αποτέλεσμα για πολλές εβδομάδες να κολυμπάει μόνος, ένας λυπημένος μοναχικός κύκνος. Ολοι ήξεραν ότι δεν θα είναι εύκολη η ανάρρωση από το ψυχολογικό τραύμα. Οι κύκνοι ζευγαρώνουν μόνο μία φορά, διαλέγουν ένα σύντροφο και με αυτόν πορεύονται στη ζωή.
«Η μόνη περίπτωση να ανακάμψει είναι να βρει ένα νεαρό ταίρι κάποια στιγμή αργότερα, γιατί τα μεγάλα θηλυκά είναι ζευγαρωμένα. Προς το παρόν προσπαθεί να εγκλιματιστεί». Ομάδα εθελοντών τον παρακολουθεί και κρατάει στοιχεία για την προσαρμογή του.
«Το να αγαπάς, να ερωτεύεσαι, δεν είναι προνόμιο των ανθρώπων. Αυτή η ιστορία έχει λυπημένο τέλος, αλλά μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πολλά πράγματα για τα συναισθήματα των ζώων», λέει ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, που ταξιδεύει συχνά-πυκνά στα Γιάννενα για να παρακολουθεί την εξέλιξη του κύκνου. «Τα οποία πρέπει να μας οδηγούν. Ανθρωποι σκοτώνουν τους συντρόφους τους, οι κύκνοι θυσιάζονται για τους συντρόφους τους».
