της Βικτωρίας Πολύζου, συμβούλου ψυχικής υγείας,
Το έντονο πρόβλημα της μοναξιάς που αυξάνεται ολοένα και περισσότερο σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνει μία μεγάλη διεθνής μελέτη σε 113 χώρες τονίζοντας πως επηρεάζει αρνητικά όχι μόνο την ψυχική υγεία αλλά και τη σωματική.
Οι βόρειες ευρωπαϊκές χώρες κατά τους επιστήμονες εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα μοναξιάς σε σχέση με άλλες περιοχές.
Είναι πιθανό ένας άνθρωπος να περιτριγυρίζεται από έναν σεβαστό αριθμό ατόμων, φίλους, γνωστούς, συναδέλφους, μια εκτεταμένη οικογένεια, από έναν σύντροφο ή ακόμη και να συζεί με κάποιον και παρ’ όλα αυτά να αισθάνεται μοναξιά. Να βιώνει κατά κάποιο τρόπο μια συναισθηματική και κοινωνική απομόνωση.
Μια απόσταση που αδυνατεί να γεφυρώσει ή ένα κενό που δεν μπορεί να γεμίσει. Τότε μιλάμε για το αίσθημα της μοναξιάς. Και είναι διαφορετικό από την μοναχικότητα.
Ο κοροναϊός επιδείνωσε το πρόβλημα της μοναξιάς
Η πανδημία του κοροναϊού εκτιμάται ότι επιδείνωσε περαιτέρω το πρόβλημα της μοναξιάς και οι ερευνητές τόνισαν ότι το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπίζεται πλέον ως σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, που απαιτεί συντονισμένες παρεμβάσεις σε όλα τα στάδια της ζωής, καθώς η μοναξιά -πέρα από το ψυχικό βάρος- κοστίζει στους ανθρώπους και στις κοινωνίες, γι’ αυτό πρέπει να θεωρηθεί πολιτική προτεραιότητα.
Η μοναξιά και η μοναχικότητα είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Μερικές φορές θέλεις να είσαι απλά ο εαυτός σου, να δεις βαθιά μέσα σου, να σκεφτείς, να νιώσεις. Τότε επιθυμείς τη μοναχικότητα.
Πολλοί πιστεύουν ότι αυτός που νιώθει μοναξιά είναι και στην πραγματικότητα μόνος του. Αυτό βέβαια δεν είναι αλήθεια. Μπορούμε κάλλιστα να βρισκόμαστε με άλλα άτομα και μάλιστα σε οικείο περιβάλλον και παρ’ όλα αυτά να νιώθουμε απελπιστικά μόνοι. Η λέξη “μοναξιά” ετυμολογικά σημαίνει την κατάσταση της απομόνωσης και της έλλειψης επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους. Η μοναξιά συνήθως βιώνεται ως ένα θλιβερό συναίσθημα που συνοδεύεται πολλές φορές από ψυχική κούραση, πικρία, ή ακόμη και απόγνωση.
Για να καταλάβουμε καλύτερα όμως την έννοια της μοναξιάς είναι απαραίτητο να εξετάσουμε ορισμένους από τους τρόπους με τους οποίους τη βιώνουμε.
Αιτίες της μοναξιάς
- όταν είμαστε μόνοι και νιώθουμε ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή
- όταν μας λείπουν οι συναισθηματικοί δεσμοί που είχαμε στο παρελθόν
- όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αλλαγές στη ζωή μας
- όταν νιώθουμε ότι δεν υπάρχει κανείς στη ζωή μας με τον οποίο να μπορούμε να μοιραστούμε συναισθήματα και εμπειρίες
- όταν πιστεύουμε ότι δεν είμαστε αποδεκτοί, αγαπητοί ή άξιοι, ακόμα και αν οι άλλοι δεν συμμερίζονται αυτή την άποψη για εμάς.
Πώς βιώνουμε την μοναξιά
- Με οργή, εχθρότητα, εκνευρισμό
- Με το αίσθημα του να μην νιώθουμε αποδεκτοί, το άγχος, την σύγχυση την θλίψη και την αποθάρρυνση.
- Με την εξάντληση και αίσθημα κενού, καθώς γινόμαστε παθητικοί και απόμακροι.
- Την απομόνωση.
Η απομόνωση δημιουργεί αισθήματα μοναξιάς, απογοήτευσης, θλίψης, παραίτησης. Το παρόν γίνεται σκληρό και το παρελθόν εισβάλλει απαιτώντας τον απολογισμό του. Οι επιθυμίες, τα θέλω, οι στόχοι, οι σχέσεις που έμειναν μετέωρες και ανολοκλήρωτες ζητούν την πραγμάτωσή τους αλλά προσκρούουν στην αίσθηση της έλλειψης χρόνου. Ο θάνατος μοιάζει κοντά, κοντύτερα από ποτέ, και ο φόβος που δημιουργεί η αίσθηση του γίνεται συχνά ακινητοποιητικός.
Η μοναξιά γίνεται πιο έντονη όταν διαστρεβλώνουμε τη σημασία της, σκεπτόμενοι με τους παρακάτω τρόπους:
«η μοναξιά αποτελεί σημάδι αδυναμίας ή ανωριμότητας»,
«για να νιώθω μοναξιά κάτι δεν πάει καλά με εμένα»,
«είμαι ο μοναδικός άνθρωπος που νιώθει έτσι».
Κάποιος που σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο πιθανότατα αντιλαμβάνεται τη μοναξιά σαν αποτέλεσμα «εσωτερικής μειονεξίας». Αυτή η πεποίθηση όμως ενδέχεται να δημιουργήσει δυσκολίες στην προσέγγιση άλλων ανθρώπων και στη δημιουργία σχέσεων μαζί τους, καθώς και στη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες.
Η δυσκολία του ανθρώπου να αγαπήσει και να αγαπηθεί, να προσφέρει και να λάβει από τους γύρω του, μπορεί να τον οδηγήσει στην κατάθλιψη δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο που οδηγεί στη μοναξιά λόγω φόβου.
Το συναισθηματικά εξαρτημένο άτομο βασίζεται στους άλλους προκειμένου να καλύψει τις συναισθηματικές του ανάγκες, να αποφύγει τον πόνο και να διατηρήσει τη συναισθηματική του ισορροπία. Βαθιά μέσα του υπάρχει η πεποίθηση ότι πρέπει να είναι αφοσιωμένος σε κάποιον για να μπορέσει να επιβιώσει και να είναι πλήρης. Φοβάται πολύ το ενδεχόμενο της μοναξιάς και συχνά προσκολλάται σε προβληματικές ή ακόμη και επικίνδυνες σχέσεις αντί να αντιμετωπίζει τον πόνο και τους φόβους του.
Ο φόβος της μοναξιάς.
Οι γυναίκες κυριολεκτικά υποφέρουν από την « απουσία» του άνδρα στη ζωή τους και καταλήγουν να δημιουργούν σχέσεις « υψηλού κόστους», με φτωχά αποτελέσματα.
Η μοναξιά μέσα στη σχέση δημιουργείται από την απομάκρυνση του ζευγαριού που δε μπορεί και δε γνωρίζει πως να ξαναχτίσει την επαφή του όταν αυτή κλονιστεί. απομάκρυνση του ζευγαριού Η επικοινωνία των συντρόφων μειώνεται και η οικειότητα τους φθίνει. Αυτό προκαλεί προβλήματα όχι μόνο στη ψυχική τους επαφή αλλά και στη σεξουαλική τους ζωή.
Δυστυχώς δημιουργούμε τόσες απαιτήσεις και προσδοκίες από τους άλλους όσο και από τον εαυτό μας που πολλές φορές η συμβίωση γίνεται αφόρητη. Αυτό είναι σε συνάρτηση με το σύστημα αξιών που υπάρχει στη σημερινή εποχή όπου η απόκτηση υλικών αγαθών έχει υποκαταστήσει τα πάντα, από την αγάπη των γονιών μέχρι και την αξία του εαυτού μας. Άλλωστε είναι πιο εύκολο να αποκτηθούν απ’ ότι η αυτογνωσία, που για ν’ αποκτηθεί χρειάζεται να έρθουμε σε επαφή με τα σκοτεινά σημεία του εαυτού μας.
Η καλύτερη προφύλαξη από μια λανθασμένη επιλογή ερωτικού συντρόφου είναι η αυτογνωσία, η αυτοπεποίθηση, η αυτονομία και η διαχείριση του φόβου της μοναξιάς. Να γνωρίζουμε ποιές ακριβώς είναι οι επιθυμίες μας, πάντα σε ρεαλιστικό επίπεδο. Τι θέλω, πως το θέλω, από τί μπορώ να παραιτηθώ και από τί όχι. Αν π.χ οι διαφορές βρίσκονται στο χώρο των αξιών, όπως είναι η τάση ενός άνδρα να έχει πολλαπλή σεξουαλική δραστηριότητα, η αδυναμία του να δεσμευτεί, η εγωκεντρικότητα, δεν παίρνουν διαπραγμάτευση. Άλλες διαφορές που εμείς κρίνουμε ως δευτερεύουσες, μπορούν να γίνουν θέματα διαλόγου και, εφόσον υπάρχει καλή πρόθεση και κοινή επιθυμία δέσμευσης, ασφαλώς μπορούν να ξεπεραστούν με αμοιβαία βήματα αλλαγής και προσεγγίσεις.
Η μοναξιά είναι κοινή εμπειρία όλων των ανθρώπων. Διάφορες έρευνες δείχνουν ότι το ένα τέταρτο των ενήλικων βιώνουν επώδυνα αισθήματα μοναξιάς τουλάχιστον κάθε λίγες εβδομάδες, ενώ τα ποσοστά είναι υψηλότερα για τους εφήβους και τους νέους.
Η μοναξιά δεν πρέπει να μεταφράζεται παρά ως ένα σημάδι ότι σημαντικές μας ανάγκες δεν ικανοποιούνται. Για αυτό είναι σημαντικό να εντοπίζουμε αυτές τις ανάγκες που μπορεί να περιλαμβάνουν ανάγκη ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων ή αυτοπεποίθησης, την ανάγκη απόκτησης φίλων, ή την ανάγκη εύρεσης δραστηριοτήτων που θα προσφέρουν προσωπική ικανοποίηση.
Η απόκτηση αυτογνωσίας παίζει ουσιαστικό ρόλο για να έχουμε υγιείς προσωπικές σχέσεις. Χρειάζεται να έρθουμε σε επαφή με τον εσωτερικό πόνο, την αίσθηση κενού και τους φόβους μας και να μάθουμε νέους, πιο “υγιείς” τρόπους να διαχειριζόμαστε αυτή την οδύνη.
Ακόμα κι αν δεν έχεις αυτό που θες, κάθε βήμα σου, σου προσφέρει μια γνώση. Και σε οδηγεί στο επόμενο. Το πιο σημαντικό είναι να μην πολεμάς τον εαυτό σου, και να απαλλαγείς από εσφαλμένες προσδοκίες. Για λάθος πράγματα ή που τις έχεις υιοθετήσει από τρίτους. Αποδοχή του πραγματικού σου εαυτού και των επιθυμιών του, θα σε οδηγήσει πιο κοντά στην ευτυχία.
Χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε τη μοναξιά ως μια κατάσταση ή ένα συναίσθημα που μπορεί να αλλάξει και όχι σαν ένα «ελάττωμα» ή «μόνιμο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας». Η μοναξιά είναι κοινή εμπειρία όλων των ανθρώπων. Χρειάζεται να είμαστε «ανοιχτοί» σε νέες εμπειρίες, γνωριμίες, αλλαγές στη ζωή μας. Οι εμπειρίες του παρελθόντος είναι κάτι που μας μαθαίνει πράγματα για τον εαυτό μας και τους άλλους αλλά δεν πρέπει να καθορίζει το παρόν μας πχ. κάθε άνθρωπος που συναντάμε είναι μοναδικός και επομένως διαφορετικός και δεν πρέπει να τον κρίνουμε με βάση άλλους ανθρώπους που συναντήσαμε στο παρελθόν. Χρειάζεται να πάρουμε το ρίσκο να πλησιάσουμε τους άλλους και να τους αφήσουμε να μας πλησιάσουν. Οι μοναχικές μας στιγμές είναι μια ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, μια ευκαιρία για αυτονομία και φροντίδα των συναισθημάτων μας. Μπορούμε να αναπτύξουμε καινούργιες δραστηριότητες που μας ενδιαφέρουν και μπορούμε να συναντήσουμε ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα.
