Θα ήθελα να σημειώσω εξ αρχής πως δεν συνέταξα αυτό το κείμενο για να ασκήσω κριτική μολονότι η κριτική είναι δείγμα του πολιτισμένου κόσμου και είναι αναγκαία. Ας συμφωνήσουμε νοερά πως πρόκειται για ένα μνημόνιο συναντίληψης που είναι και της μόδας. Δε θα σταθώ όμως ούτε στην κοινή και καθομολογούμενη διαπίστωση πως η Καστοριά πρέπει να αξιοποιήσει την ιστορία της και την πολιτιστική της κληρονομιά. Αυτά είναι δωρεάν ευχολόγια. Θέλω λοιπόν να τονίσω και να αναδείξω αυτά που κατά τη γνώμη μου οφείλουμε να θέσουμε ως βασικές προτεραιότητες για την πολυπόθητη επόμενη μέρα.
Ο τουρισμός είναι απότοκο μιας οργανωμένης πολιτιστικής πολιτικής. Δεν λειτουργεί ανεξάρτητα και δεν αρκεί από μόνη της καμία μαρκετίστικη εκστρατεία για να τον στηρίξει όσο εντυπωσιακή κι αν είναι. Μια πόλη που σέβεται τον εαυτό της οφείλει να λειτουργήσει ως γεννήτορας στο πολιτιστικό πεδίο δημιουργώντας προϊόν και προσφέροντάς το ως πολυτασική εμπειρία στον δυνητικό επισκέπτη. Το φυσικό κάλλος της πόλης είναι ωραίο ως σκηνικό αλλά όχι ως πράξη. Τα μουσεία μιας πόλης δεν είναι παλιά σαλόνια περιδιάβασης πια, η ευρωπαϊκή τάση τα έχει προ πολλού μετασχηματίσει σε χώρους ζωντανούς που αλληλοεπιδρούν με τον επισκέπτη. Τα μνημεία δεν υπάρχουν ως στατικές κατασκευές αλλά ως σύγχρονα κτίρια διαλόγου, συζήτησης, έρευνας και προωθούνται με καινούριους τρόπους και πρακτικές σύμφωνα και με τις νέες οδηγίες της ΕΕ για τα οπτικοακουστικά μέσα. Η τεχνολογία έχει μπει για τα καλά και στο πολιτιστικό κομμάτι με εφαρμογές επαυξημένης πραγματικότητας, με ψηφιοποίηση των αρχείων και με ξεναγήσεις σε πολυεπίπεδα, αναλογικά και ψηφιακά περιβάλλοντα. Τα πλεονεκτήματα κάθε περιοχής προβάλλονται πια μέσα από νέα ψηφιακά κανάλια που διαδίδουν την πληροφορία πιο άμεσα και πιο επιδραστικά. Ο χαρακτήρας μιας πόλης είτε είναι βυζαντινός, ρωμαϊκός, μεσαιωνικός, ενετικός είτε οτιδήποτε άλλο κρατάει το φορτίο του ισχυρό, προβάλλοντας με τρόπο σαφή και ξεκάθαρο το ιστορικό του συνεχές, χωρίς να φοβάται να αναμετρηθεί με το νέο, τις αλλαγές που επιφέρει και τις καινούριες ανάγκες που προκύπτουν. Δεν είναι όλες οι εποχές ίδιες ούτε ο κόσμος κάθε εποχή προβαίνει στις ίδιες και απαράλλακτες χρήσεις. Εδώ ας γίνω πιο συγκεκριμένος.
Επείγει μια νέα πολιτική για τους μουσειακούς χώρους. Να λειτουργήσουν ως χώροι φιλοξενίας πολλαπλών και επαναλαμβανόμενων δράσεων με μια νέα κουλτούρα διαλόγου ώστε να επανασυστηθούν στον ντόπιο και να προσελκύσουν τον ξένο. Να αξιοποιηθούν τα τείχη με θεατροποιημένες προβολές – mapping βυζαντινής ιστορίας όπου είναι δυνατό και με άμεση συμμετοχή των πολιτών στα θεατρικά αναλόγια. Να ξαναδούμε σοβαρά την Αλεξιάδα. (Για όποιον ενδιαφέρεται ας ρίξει μια ματιά στο Castel Lagopesole στην Ιταλία). Να στοχεύσουμε τις δημοφιλείς αργίες θεσπίζοντας μικρά πολυθεματικά events στα αντικείμενα της γαστρονομίας και των παραλίμνιων δραστηριοτήτων. Να δημιουργηθεί μια διαδραστική εφαρμογή φιλοξενίας για κινητά τηλέφωνα που θα ενημερώνει τον κόσμο πού θα πάει και τί μπορεί να κάνει κατά την παραμονή του σε συνεργασία με τα καταλύματα. Θα ήθελα να δω ένα μεγάλο γκράφιτι του Αθανάσιου Χριστόπουλου σε έναν μεγάλο τοίχο! Θα προσκαλούσα νέους street artists να το φτιάξουν σερβίροντάς το όπως του πρέπει στο σήμερα. Θα ήθελα να δω να πουλάμε σουβενίρ σε όλη την πόλη με την εμβληματική αυτή φιγούρα των ελληνικών γραμμάτων. Η πρόσφατη εξαιρετική έκδοση της Μύησης να βγει στα τουριστικά περίπτερα. Το παράδειγμα του Egon Shiele στη Βιέννη είναι κατατοπιστικό. Η πόλη έχει ελάχιστες εικαστικές αναφορές. Να δημιουργηθεί ένα μουσείο καστοριανού καρναβαλιού επαυξημένης πραγματικότητας, επισκέψιμο όλο τον χρόνο για μια βιωματική εμπειρία. Να δημιουργηθεί ένα γαϊτανάκι εκδηλώσεων στον ιστό της παλιάς πόλης με κεντρομόλο αναφορά ένα μόνιμο φεστιβάλ. Να αξιοποιηθεί το πάρκο ολυμπιακής φλόγας για τη νέα γενιά με ένα μόνιμο θεσμό διαγωνιστικού εφηβικού θεάτρου. Υπάρχει επίσης μια ευνοϊκή λογοτεχνική συγκυρία. Γράφουν αρκετοί άνθρωποι και πολύ καλά. Δεν πρέπει να αξιοποιηθούν; Πώς; Με επιστημονικά συμπόσια, συνέδρια, διαγωνισμούς φτιάχνοντας μια φιλόξενη αποικία για το βιβλίο.
Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά και υπάρχουν πολλά ακόμα. Απαιτείται όμως μια συντονισμένη και εμπνευσμένη προσπάθεια με τεχνογνωσία και όραμα. Το τοπίο αλλάζει, εκσυγχρονίζεται, οι προκλήσεις είναι μεγάλες και χρειάζεται μια αλληλοκατανόηση σε όλα τα επίπεδα, θεσμικά και μη. Προσώρας καλά τσίπουρα!
