Πάνω από 66.000 άνθρωποι κάθε χρόνο στην Ελλάδα, προσβάλλονται από λοιμώξεις που σχετίζονται με τη Mικροβιακή Αντοχή, που σημαίνει ότι καθημερινά, 1.821 άνθρωποι κινδυνεύουν πολύ σοβαρά.
Η Ελλάδα αποτελεί μια από τις ευρωπαϊκές χώρες με τον υψηλότερο επιπολασμό λοιμώξεων που σχετίζονται με την παρεχόμενη φροντίδα υγείας. Σε διεθνές επίπεδο κάθε χρόνο, σχεδόν πέντε εκατομμύρια θάνατοι σχετίζονται με την Μικροβιακή Αντοχή, εκ των οποίων 1,3 εκατομμύρια αποδίδονται άμεσα σε αυτήν.
Μήπως βρισκόμαστε τελικά μπροστά σε μία νέα υγειονομική κρίση, μετά την πανδημία του SARS CoV2 και «σφυρίζουμε αδιάφορα»;
Δύο υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ο κ. Ivo Rakovac – Special Representative and Officer in Charge at WHO Country Office in Greece και ο κ. Danilo Lo Fo Wong – Regional Adviser, Control of Antimicrobial Resistance, Division of Country Health Programmes, WHO European Region, σε άρθρο τους στο CNN Greece, αναφέρονται ενδελεχώς στην υγειονομική αυτή πρόκληση, η οποία απαιτεί να είμαστε σε εγρήγορση και συνεργασία οι πολίτες με την επιστημονική κοινότητα.
Ο ΠΟΥ, μέσω του Γραφείου του στην Ελλάδα, σε συνεργασία με το ελληνικό υπουργείο Υγείας, τον Οργανισμό Διασφάλισης Ποιότητας στην Υγεία Α.Ε. (ΟΔΙΠΥ Α.Ε.), τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, υλοποιεί σειρά δράσεων για την αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής στην Ελλάδα.
Ας ακούσουμε τα στελέχη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τι λένε:
«Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η Μικροβιακή Αντοχή επέρχεται όταν τα βακτήρια, οι ιοί, οι μύκητες και τα παράσιτα σταματούν, με την πάροδο του χρόνου, να ανταποκρίνονται στα φάρμακα, καθιστώντας δυσκολότερη την αντιμετώπιση των λοιμώξεων.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος εξάπλωσης της νόσου, της σοβαρής νόσησης και του θανάτου.
Λόγω της αντοχής στα φάρμακα, τα αντιβιοτικά και άλλα αντιμικροβιακά φάρμακα καθίστανται αναποτελεσματικά και οι λοιμώξεις παραμένουν στο σώμα μας, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξάπλωσης σε άλλους ανθρώπους.
Επιστροφή στην προ–αντιμικροβιακή εποχή
Η Μικροβιακή Αντοχή απειλεί την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στη μοντέρνα ιατρική με τις διαδοχικές αντιμικροβιακές θεραπείες.
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για έναν συνεχή αγώνα δρόμου μεταξύ των επιστημόνων που ανακαλύπτουν νέους αντιμικροβιακά φάρμακα και των μικροοργανισμών που αναπτύσσουν αντοχή σε αυτούς, παρόλο που τα τελευταία 35 χρόνια έχει αποδειχθεί ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να αναπτυχθούν νέες κατηγορίες αντιμικροβιακών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το ιατρικό σύστημα να κινδυνεύει να επιστρέψει στην προ-αντιμικροβιακή εποχή.
Αυτό συνεπάγεται με σημαντικές επιπτώσεις στη διαχείριση των λοιμώξεων και στη δυνατότητα πραγματοποίησης επεμβατικών διαδικασιών, καθώς ο κίνδυνος εμφάνισης χειρουργικών λοιμώξεων θα είναι αυξημένος.
Μία από 10 παγκόσμιες απειλές
Ο ΠΟΥ έχει αναγνωρίσει τη Μικροβιακή Αντοχή ως μία από τις 10 μεγαλύτερες παγκόσμιες απειλές για τη δημόσια υγεία που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Ποικίλοι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση και εξάπλωση της Μικροβιακής Αντοχής, συμπεριλαμβανομένης της ευρείας και μη ορθολογικής χρήσης των αντιμικροβιακών φαρμάκων, καθώς και της μετάδοσης ανθεκτικών, στα αντιμικροβιακά, βακτηρίων και λοιμώξεων μεταξύ των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος.
Καθώς η χρήση αντιμικροβιακών, ασκεί οικολογική επιλεκτική πίεση στα βακτήρια, συμβάλλοντας στην εμφάνιση ανθεκτικών στελεχών, οι μη ορθές πρακτικές πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων, ευνοούν την εξάπλωσή τους. Η συνετή χρήση των αντιμικροβιακών παραγόντων και η συμμόρφωση με επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων σε όλες τις δομές παροχής υπηρεσιών υγείας, αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους για την αποτελεσματικής αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι υπερβολική χρήση των αντιβιοτικών στη γεωργία, όπου συχνά χρησιμοποιούνται με σκοπό την προφύλαξη και για την προώθηση της ανάπτυξης των ζώων παρά για την θεραπεία ασθενειών, επιδεινώνει την κατάσταση.
Πέντε εκατ. θάνατοι κάθε χρόνο
Η Μικροβιακή Αντοχή αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την ανθρώπινη υγεία στο μέλλον.
Σε διεθνές επίπεδο, κάθε χρόνο σχεδόν πέντε εκατομμύρια θάνατοι σχετίζονται με την Μικροβιακή Αντοχή, εκ των οποίων 1,3 εκατομμύρια αποδίδονται άμεσα σε αυτήν. Έξι ανθεκτικά στα αντιμικροβιακά παθογόνα ευθύνονται για περισσότερους από 250.000 θανάτους παγκοσμίως το καθένα: η Escherichia coli (E. coli), ο Staphylococcus aureus (S. aureus), η Klebsiella pneumoniae (K. pneumoniae), ο Streptococcus pneumoniae (S. pneumoniae), το Acinetobacter baumannii (A. baumannii) και η Pseudomonas aeruginosa (P. aeruginosa).
Οι αριθμοί της αλήθειας
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) και το Περιφερειακό Γραφείο του ΠΟΥ Ευρώπης δημοσίευσαν στοιχεία αναφορικά με την επιτήρηση της Μικροβιακής Αντοχής μέσω επεμβατικών απομονώσεων για το έτος 2021 στην Ευρώπη. Το ποσοστό αντοχής στις καρβαπενέμες για την K. pneumoniae έχει ξεπεράσει το 11% σχεδόν στο ένα τρίτο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)/ Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ).
Επίσης, τα Acinetobacter species (spp.) παρουσίασαν αντοχή στις καρβαπενέμες σε μεγαλύτερο βαθμό από την K. pneumoniae. Τα επίπεδα της Μικροβιακής Αντοχής παρουσιάζουν σαφείς διαφορές μεταξύ των χωρών της ΕΕ/ΕΟΧ, με τα υψηλότερα ποσοστά να παρατηρούνται στο νότιο και ανατολικό τμήμα της ΕΕ/ΕΟΧ.
Τα παθογόνα της Ελλάδας
Η Ελλάδα αναφέρει σταθερά υψηλότερα ποσοστά αντοχής σε παθογόνα νοσοκομειακών λοιμώξεων, όπως η K. Pneumoniae, από το μέσο όρο της ΕΕ. Η αντοχή της K. pneumoniae στις φθοριοκινολόνες ήταν υψηλότερη στην Ελλάδα (80%, ενώ ο μέσος όρος ΕΕ/ΕΟΧ ήταν 33,6%). Επιπλέον, το 80,4% των απομονωθέντων στελεχών K. pneumoniae στην Ελλάδα είναι ανθεκτικά στις κεφαλοσπορίνες τρίτης γενιάς, αντιμικροβιακά που χρησιμοποιούνται συνήθως στα νοσοκομεία, ενώ ο μέσος όρος σε ΕΕ/ΕΟΧ ήταν 34,3%. Η αντίσταση στις καρβαπενέμες στα απομονωθέντα στελέχη της Klebsiella στην Ελλάδα είναι 73,7%, επτά φορές υψηλότερη από τον μέσο όρο σε ΕΕ/ΕΟΧ (11,7%).
Η Ελλάδα έχει επίσης την υψηλότερη κατανάλωση αντιμικροβιακών από όλες τις χώρες της ΕΕ/EOX, γεγονός που επιδεινώνει περαιτέρω τη Μικροβιακή Αντοχή. Η κατανάλωση είναι 2-3 φορές υψηλότερη από ό,τι για παράδειγμα στην Ολλανδία ή τη Σουηδία, οι οποίες παρουσιάζουν τη χαμηλότερη χρήση αντιμικροβιακών στην ΕΕ, και 20-30% υψηλότερη από ό,τι σε άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης, όπως η Μάλτα και η Ιταλία.
1.821 ασθενείς καθημερινά στην Ελλάδα
Επιπροσθέτως, η Ελλάδα είναι μια από τις ευρωπαϊκές χώρες με τον υψηλότερο επιπολασμό λοιμώξεων που σχετίζονται με την παρεχόμενη φροντίδα υγείας. Καθημερινά, τουλάχιστον 1821 ασθενείς στην Ελλάδα προσβάλλονται από λοίμωξη που σχετίζεται με την παρεχόμενη φροντίδα υγείας, γεγονός που αντιστοιχεί σε 66.487 περιπτώσεις ετησίως.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, οι λοιμώξεις που σχετίζονται με την παρεχόμενη φροντίδα υγείας στην Ελλάδα οφείλονται συνήθως σε οργανισμούς με αντοχή στα αντιμικροβιακά και απαιτούν θεραπεία με προωθημένα αντιμικροβιακά. Ως αποτέλεσμα, αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός θανάτων ενώ ταυτόχρονα μειώνεται το επίπεδο υγείας του πληθυσμού. Επίσης, στην προκειμένη περίπτωση, το αυξημένο κόστος νοσηλείας, θεραπείας και αποκατάστασης, καθώς και ο αυξημένος αριθμός των αναρρωτικών αδειών οδηγούν σε τεράστια οικονομική επιβάρυνση.
Η ατζέντα των δράσεων
Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εφαρμοστούν αποτελεσματικές δράσεις για τη μείωση της Μικροβιακής Αντοχής στην Ελλάδα. Ο ΠΟΥ, μέσω του Γραφείου του στην Ελλάδα, σε συνεργασία με το Ελληνικό Υπουργείο Υγείας, τον Οργανισμό Διασφάλισης Ποιότητας στην Υγεία Α.Ε. (ΟΔΙΠΥ Α.Ε.), τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, υλοποιεί μια σειρά δράσεων για την αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής στην Ελλάδα.
Η πρώτη είναι η συγγραφή της Σύνοψης Ερευνητικών Δεδομένων με τίτλο: “Πρόληψη της μικροβιακής αντοχής και προώθηση της ορθολογικής χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών στα νοσοκομεία στην Ελλάδα”, με σκοπό την επικαιροποίηση και ενίσχυση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής και την παροχή συστάσεων για άμεση δράση.
Οι προτεινόμενες δράσεις αφορούν:
- τη δημιουργία ενός διασυνδεδεμένου ηλεκτρονικού συστήματος επιτήρησης της μικροβιακής αντοχής στα νοσοκομεία,
- την εφαρμογή προγραμμάτων επιμελητείας (ορθολογικής χρήσης) αντιμικροβιακών και πρόληψης & ελέγχου λοιμώξεων σε όλα τα νοσοκομεία και
- την εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους επαγγελματίες υγείας σχετικά με την ορθολογική χρήση αντιμικροβιακών και τον έλεγχο των λοιμώξεων στο νοσοκομειακό περιβάλλον.
Όλες οι προτεινόμενες δράσεις υλοποιούνται ήδη.
Επιπλέον, η Ελλάδα συμμετέχει στη προσέγγιση TAP (Αναπροσαρμογή Προγραμμάτων για την Καταπολέμηση της Μικροβιακής Αντοχής) του ΠΟΥ, η οποία έχει ως στόχο να βοηθήσει τις χώρες να αναπτύξουν στοχευμένες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της Μικροβιακής Αντοχής.
Ο ΠΟΥ, σε συνεργασία με την Κλινική Κοινωνικής και Οικογενειακής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, την Ελληνική Ακαδημία Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, όπως ο Ο.ΔΙ.Π.Υ. Α.Ε. και ο ΕΟΔΥ, διεξάγει έρευνα για την συνταγογράφηση των αντιβιοτικών στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η μελέτη εστιάζει στην διερεύνηση των παραγόντων που οδηγούν στα υψηλά επίπεδα συναγογράφησης με σκοπό την εύρεση και πρόταση στοχευμένων μέτρων για τη μείωση της αλόγιστης συνταγογράφησης αντιβιοτικών στο μέλλον.
Η Μικροβιακή Αντοχή αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της δημόσιας υγείας στην εποχή μας. Οφείλουμε να προβαίνουμε σε ορθολογική χρήση των διαθέσιμων αποτελεσματικών αντιμικροβιακών, ώστε να διατηρήσουμε και μελλοντικά την αποτελεσματικότητά τους.
Επίσης, είναι χρέος μας να υποστηρίξουμε και να προωθήσουμε τη τήρηση των πρακτικών πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων από τους επαγγελματίες υγείας σε όλες τις δομές παροχής υπηρεσιών υγείας. Ο περιορισμός της Μικροβιακής Αντοχής και των δυσμενών συνεπειών της μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν ενώσουμε όλοι τις δυνάμεις μας για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης γύρω από το σημαντικό αυτό πρόβλημα δημόσιας υγείας, την αύξηση της ορθολογικής χρήσης των αντιμικροβιακών παραγόντων, την εφαρμογή πρακτικών πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων και την υλοποίηση προγραμμάτων επιμελητείας της χρήσης των αντιμικροβιακών. Ακρογωνιαίο λίθο αυτής της προσπάθειας αποτελούν η επένδυση στη γνώση και η χρήση αποκλειστικά επιστημονικών τεκμηριωμένων προσεγγίσεων.
Ας συνεργαστούμε, λοιπόν, όλοι μαζί για να δημιουργήσουμε έναν κόσμο όπου η Μικροβιακή Αντοχή δεν θα αποτελεί πλέον απειλή.
