Καθρέφτη της αδυναμίας της Ευρώπης να καταλήξει σε μια ενιαία και αποτελεσματική λύση αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης αποτελεί το προσχέδιο της Ε.Ε. που διέρρευσε χθες και αναμένεται να παρουσιάσει σήμερα η πρόεδρος Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μετά τη συνεδρίαση του σώματος των επιτρόπων στο Στρασβούργο. Στην πραγματικότητα, το μοναδικό μέτρο άμεσης εφαρμογής που περιλαμβάνει το προτεινόμενο πακέτο, που θα συζητήσουν στη συνέχεια οι ηγέτες των «27» στις 20 και 21 Οκτωβρίου είναι αυτό της εξοικονόμησης, της μείωσης δηλαδή της κατανάλωσης φυσικού αερίου σε ποσοστό 15% μέχρι και τον Μάρτιο του 2023 με δυνατότητα υποχρεωτικότητας υπό όρους, το οποίο έχει ήδη αποφασιστεί και επανέρχεται με την προοπτική της χρονικής του επέκτασης αλλά και του επαναπροσδιορισμού του ποσοστού υποχρεωτικότητας.
Αποτυχημένες πρωτοβουλίες
Κατά τα άλλα, όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, η Επιτροπή έπειτα από σειρά «εργαλειοθηκών» που κόστισαν τεράστια ποσά στα κράτη-μέλη χωρίς να καταφέρουν να μειώσουν τις τιμές και να συγκρατήσουν τις πληθωριστικές πιέσεις, το περίφημο Repower Eu του Μαΐου, που αποδείχτηκε κενό γράμμα, και τον Κανονισμό του Σεπτεμβρίου, που δρομολόγησε επίσης μέτρα εξοικονόμησης στην ηλεκτρική ενέργεια, επαναφέρει μέτρα που έχει εισηγηθεί και στο παρελθόν με άλλη σειρά, αντανακλώντας τη μετατόπιση ισχύος των διαφόρων μπλοκ στο εσωτερικό της Ευρώπης. Οι προσπάθειες της Επιτροπής – μετά και τις επιθέσεις που έχει δεχτεί για τη στάση της ακόμη και από κορυφαίους πολιτικούς της Ευρώπης– φαίνεται να επικεντρώνονται κυρίως στο να συγκεράσει τις αντικρουόμενες απόψεις και εσχάτως να πετάξει και το μπαλάκι των ευθυνών από πάνω της. Είναι ενδεικτική επ’ αυτού η διαχείριση από πλευράς της Επιτροπής της ελληνικής πρότασης για την επιβολή ενός «δυναμικού πλαφόν» στην τιμή εισαγωγής του φυσικού αερίου, μετά και την προσχώρηση στο μπλοκ των 15 χωρών και της Ολλανδίας –ισχυρού μέχρι πρότινος συμμάχου της Γερμανίας–, και η αντίστοιχη απομάκρυνση από το ιβηρικό μοντέλο, το οποίο είχε συμπεριλάβει στις βασικές προτάσεις της στην προηγούμενη εισήγησή της προς το συμβούλιο υπουργών Ενέργειας.
Οι πιέσεις του Νότου
Σε αυτό το πακέτο μέτρων, το ιβηρικό μοντέλο –η επιβολή δηλαδή πλαφόν στο φυσικό αέριο που προορίζεται για ηλεκτροπαραγωγή– δεν περιλαμβάνεται στους τέσσερις βασικούς άξονες παρεμβάσεων. Αντίθετα, η Κομισιόν έχει συμπεριλάβει την ελληνική πρόταση εμφανώς πιεσμένη από το ισχυρό μπλοκ του Νότου, όπως αποκαλείται, αφού την προτείνει ως έσχατη επιλογή και για περιορισμένο χρονικό διάστημα τριών μηνών. Στην ουσία, η Επιτροπή πετάει το «μπαλάκι» στο κράτη-μέλη. Στις προτεραιότητες της Κομισιόν επανέρχεται η «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη», προτείνοντας ένα μηχανισμό συνδρομής του ενός κράτους προς το άλλο για τον φετινό χειμώνα στο ζήτημα της επάρκειας σε φυσικό αέριο, πρόταση που έχει προκαλέσει ήδη αντιδράσεις με σαφείς υπαινιγμούς κατά της Γερμανίας, του τύπου «όταν κάποιοι προμηθεύονταν το αέριο σε προνομιακές τιμές για να στηρίξουν την οικονομία τους, δεν είχε τεθεί θέμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης». Σε κάθε περίπτωση, η πρόταση βρίσκει τα κράτη-μέλη εξαντλημένα δημοσιονομικά από τις προσπάθειες να τα βγάλουν πέρα και βαθιά διχασμένα, αφού η ενεργειακή κρίση δεν έχει τις ίδιες επιπτώσεις σε όλους. Καθώς μάλιστα αρκετά κράτη-μέλη έχουν λάβει ήδη μέτρα στη βάση της εθνικής προστασίας τους μακριά από κάθε έννοια αλληλεγγύης, οι παραινέσεις της Κομισιόν ακούγονται περισσότερο ως ανέκδοτο…
Η Επιτροπή επαναφέρει επίσης την πρόταση για κοινές προμήθειες φυσικού αερίου, που μελετάει από τον περασμένο Οκτώβριο, περισσότερο εξειδικευμένη και στοχευμένη αυτή τη φορά στις προμήθειες LNG ώστε να αντικατασταθούν τα αποθέματα φυσικού αερίου που βρίσκονται στις αποθήκες για τον ερχόμενο χειμώνα. Μένει να φανεί πώς θα ξεπεραστούν τεχνικά πολύπλοκα ζητήματα για την εφαρμογή της, αφού στις κοινές προμήθειες εμπλέκεται μεγάλος αριθμός εταιρειών και τραπεζών, και το κατά πόσον η διαπραγματευτική ισχύς της Κομισιόν σε αυτή την κατεύθυνση θα επηρεάσει τις εταιρείες που διαθέτουν στις διεθνείς αγορές LNG.
Ο κίνδυνος της ύφεσης
Το μόνο, τελικά, χειροπιαστό μέτρο είναι αυτό της εξοικονόμησης, με πιθανότερο αποτέλεσμα ωστόσο να βυθίσει την ευρωπαϊκή οικονομία σε ύφεση από τα να λύσει το πρόβλημα της ενεργειακής κρίσης. «Εξοικονόμηση δεν σημαίνει κλείνεις τις βιομηχανίες ή δεν κάνει μπάνιο ο κόσμος. Εξοικονόμηση σημαίνει διατηρώ το ΑΕΠ με λιγότερη κατανάλωση ενέργειας. Εάν μειώσεις το ΑΕΠ δεν κερδίζεις τίποτα. Θα βγάλεις τον χειμώνα, αλλά θα έχει σακατέψει την οικονομία σου», σχολιάζουν εκπρόσωποι της βιομηχανίας. Παραπέμπουν, δε, σε στοιχεία που δείχνουν ότι στην καρδιά της πανδημίας τον Απρίλιο-Μάιο του 2020, όταν η οικονομία βρισκόταν σε ύπνωση, η Ευρώπη είχε πετύχει εξοικονόμηση μόλις 9%, απόδειξη ότι είναι το μάξιμουμ της εξοικονόμησης που μπορεί να πετύχει σήμερα, και μάλιστα καθιστώντας ανάπηρη την οικονομία της.
