Ο Βασίλης Σ. γεννήθηκε το 1996, τη χρονιά που κατά πολλούς θεωρείται η αρχή της γενιάς Ζ, γνωστής περισσότερο με τον αγγλικό όρο «Generation Z», ή το τέλος της γενιάς των millennials. Οταν ξεκίνησε η οικονομική κρίση στην Ελλάδα ήταν έφηβος. Οι δύο γονείς του μισθωτοί, με σημαντικές περικοπές στους μισθούς και ένα στεγαστικό δάνειο για διαμέρισμα στα Κάτω Πατήσια, προσπαθούσαν να καλύψουν τις ανάγκες της τετραμελούς οικογένειάς τους (ο Βασίλης έχει κι έναν μικρότερο κατά πέντε χρόνια αδελφό, τον Νικόλα). Ο Βασίλης ως έφηβος διασκέδαζε με τους φίλους του στα σπίτια και ενίοτε στην ταράτσα της πολυκατοικίας, καθώς χρήματα για ένα αξιοπρεπές χαρτζιλίκι και διασκέδαση εκτός σπιτιού δεν περίσσευαν.
Τη χρονιά που προετοιμαζόταν για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, το 2014, ο Βασίλης έβλεπε την ανεργία των νέων να βρίσκεται περίπου στο 50%, κάτι που σε μεγάλο βαθμό καθόρισε τις επιλογές του για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οταν αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο με πτυχίο στην Πληροφορική βρήκε σχετικά εύκολα δουλειά. Αν και ουσιαστικά εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας, τον υποχρεώνουν να δουλεύει ως ελεύθερος επαγγελματίας. Αν και μέχρι πέρυσι σκεφτόταν σοβαρά να μείνει μόνος του, η ανηφόρα των ενοικίων και των ανατιμήσεων σε τρόφιμα και ενέργεια τον έκαναν να αναθεωρήσει και το όνειρο για «ανεξαρτητοποίηση» έμεινε όνειρο. Για ένα διαμέρισμα 50 τ.μ. στο Παγκράτι, και μάλιστα σε πολυκατοικία της δεκαετίας του ’60, θέλεις στην καλύτερη περίπτωση 450 ευρώ. Στο παραπάνω ποσό, βεβαίως, δεν συνυπολογίζονται οι αυξήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα, στη θέρμανση, είτε χρησιμοποιείς πετρέλαιο είτε φυσικό αέριο, και βεβαίως η αύξηση των τιμών στα τρόφιμα.
Με δεδομένο ότι το μέσο μηνιαίο εισόδημα με απολαβές μόνο από μισθούς για τους νέους έως 25 ετών είναι, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), 497,11 ευρώ και για τους νέους 25-34 ετών 760,55 ευρώ, η εξίσωση απλώς δεν… βγαίνει. Ακόμη και εάν δεν πληρώνει ενοίκιο, το γεγονός ότι θα πρέπει πλέον να δαπανήσει, εάν θέλει να αγοράσει τα ίδια τρόφιμα, το 34% του μηνιαίου εισοδήματός του αντί για το 29% πέρυσι, αμέσως σημαίνει σημαντική μείωση του εισοδήματός του. Εάν μέχρι πέρυσι πλήρωνε περί τα 50 ευρώ μηνιαίως για ηλεκτρικό ρεύμα, φέτος ο λογαριασμός υπερβαίνει τα 70 ευρώ, ενώ εάν πλήρωνε γύρω στα 20 ευρώ για θέρμανση με φυσικό αέριο, φέτος θα πληρώσει με βάση τα τωρινά δεδομένα γύρω στα 72 ευρώ. Με άλλα λόγια, φέτος θα πρέπει να ξοδέψει περίπου το 28,5% του εισοδήματός του για ενέργεια, ενώ πέρυσι κάτι λιγότερο από το 15%.
Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat που αφορούν το 2021, τα Ελληνόπουλα εγκαταλείπουν το πατρικό τους στην ηλικία των 30,7 ετών (κατά μέσον όρο). Και μπορεί έως ένα βαθμό τούτο να σχετίζεται με τη γενικότερη αντίληψη για την οικογένεια που υπάρχει στην Ελλάδα, ωστόσο μια πιο προσεκτική παρατήρηση στα διαχρονικά στοιχεία δείχνει ότι σε περιόδους κρίσης η παραμονή στο πατρικό είναι μάλλον η μοναδική επιλογή. Το 2004, εποχή των «παχιών αγελάδων» στην Ελλάδα, οι νέοι έφευγαν από το πατρικό τους στην ηλικία των 27,7 ετών. Από το 2010 κι έπειτα με την είσοδο της Ελλάδας στο μνημόνιο μαζί με τα ποσοστά της ανεργίας των νέων ανέβαινε και ο μέσος όρος ηλικίας όσων εγκατέλειπαν την οικογενειακή εστία, για να φθάσει τα χρόνια που ακολούθησαν στα 29,5 έτη. Το 2019 υποχώρησε στα 28,9 έτη, αλλά το ξέσπασμα της πανδημίας το 2020 που είχε ως συνέπεια πολλοί νέοι να μπουν σε καθεστώς αναστολής σύμβασης εργασίας και επομένως να μειωθεί το εισόδημά τους, και η έναρξη των πληθωριστικών πιέσεων από το δεύτερο εξάμηνο του 2021 και έπειτα οδήγησε τους νέους να ανοίγουν το δικό τους σπιτικό σχεδόν στα 31 τους χρόνια.
Ειρωνεία ή τραγική συγκυρία: οι εκπρόσωποι της γενιάς Ζ κατά τη δεκαετή κρίση έζησαν ως έφηβοι σε περιβάλλον υψηλής ανεργίας, μειωμένων εισοδημάτων, αλλά αρνητικού πληθωρισμού λόγω της βαθιάς ύφεσης, και τώρα καλούνται να αντεπεξέλθουν σε περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού, και μάλιστα διψήφιου, κάτι που στην πραγματικότητα δεν είχαν ζήσει ποτέ. Ακόμα και η γενιά Χ που έζησε τη δεκαετία του ’80 πληθωρισμό ακόμη και πάνω από το 20%, έζησε και την ΑΤΑ που θέσπισε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ το 1982 και προέβλεπε αύξηση των μισθών και των συντάξεων ανά τετράμηνο, με βάση την άνοδο του επίσημου τιμαρίθμου στο προηγούμενο τετράμηνο.
Υπάρχει και μια δεύτερη ειρωνεία: η περίφημη «γενιά των 700 ευρώ» που έκανε την εμφάνισή της λίγο πριν από την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης και ήταν στην πραγματικότητα η πρώτη γενιά που θα ζούσε χειρότερα από την προηγούμενη, μοιάζει για τους σημερινούς νέους σχεδόν ιδανική κατάσταση.
