Ο Μορφωτικός Σύλλογος «Η Ορεστίς» Αργους Ορεστικού, ο Σύλλογος Σαμαριναίων Ν. Καστοριάς και οι Εκδόσεις Θωμάς Λιόλιος, παρουσίασαν το Σάββατο 21 Μαΐου 2022 και ώρα 7.30 μ.μ, στην Αίθουσα «Βασίλειος Αβραμίδης» του κηρίου Δωρεάς Δαμιανού της Ορεστίδος το βιβλίο «Οι Βλάχοι της περιοχής Άργους Ορεστικού (Χρούπιστας)», το οποίο συνέγραψε ο Πρόεδρος της «Ορεστίδος» Κωνσταντίνος Αδάμ
Το βιβλίο θα παρουσίασαν ο Δρ. Αναστάσιος Ξανθόπουλος, Διευθυντής της Διεύθυνσης Α΄θμιας Εκπαίδευσης Καστοριάς, η κ. Νατάσα Κυριατζή, Αρχαιολόγος, ο συγγραφέας & εκδότης Θωμάς Λιόλιος και ο συγγραφέας του Κωνσταντίνος Αδάμ.
Πρόκειται για μία αναφορά στην συμβολή των Βλαχοφώνων κατοίκων της περιοχής μας, στη συγκρότηση της Ελληνικής Κοινότητας Χρούπιστας, κατά τους Οθωμανικούς χρόνους, καθώς και στην σημαντική συμβολή τους στη μετατροπή , μετά την απελευθέρωση της από τον Οθωμανικό ζυγό το 1912, από ένα μικρό πόλισμα Οθωμανών ντερεμπέηδων, σε μία ακμάζουσα κωμόπολη και εμπορικό κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας.
Στο βιβλίου αναλύεται η σταδιακή εγκατάσταση βλάχικων πληθυσμών στην τότε Χρούπιστα, από τη Γράμμουστα και τη Μοσχόπολη, μετά τα τραγικά γεγονότα της επιδρομής των Τουρκαλβανών του Αλή Πασά και την καταστροφή των Μητροπολιτικών Κέντρων του Γράμμου και της Μοσχόπολης, και αργότερα αυτών της Σαμαρίνας, η οποία σαφώς είχε εμπροβιοτεχνικό χαρακτήρα.
Τονίζεται ο ιδιαίτερος ρόλος τους κατά την διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα, μια και η συντριπτική πλειοψηφία των Μακεδονομάχων ήταν Βλάχικης Καταγωγής, καθώς και ο ρόλος τους στην καλλιέργεια των ελληνικών γραμμάτων και η συμμετοχή τους στην εκκλησιαστική ζωή της πόλης.
Εξετάζεται η συμβολή τους στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης του Άργους Ορεστικού, με την ενασχόληση τους σε σημαντικούς τομείς όπως το εμπόριο, την βιοτεχνία της φλοκάτης, της μαχαιροποοιϊίας , της ζαχαροπλαστικής, της κτηνοτροφίας και της μεταποίησης των προϊόντων της ( τυροκομία, εμπόριο κρέατος, δερμάτων μαλλιού κλπ). Επίσης της καθοριστικής συμμετοχής τους, στην πολιτική ζωή του τόπου και σε κοινωνικούς – συλλογικούς φορείς του Άργους Ορεστικού.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, Ο Βουλευτής Καστοριάς κ.Ζήσης Τζηκαλάγιας, ο Δήμαρχος ¨Αργους Ορεστικού κ. Πάνος Κεπαπτσόγλου, ο Εκτελεστικός Γραμματέας της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας κ. Γρηγόρης Γρηγοριάδης, η Δημοτική Σύμβουλος Αφροδίτη Μπελονάκη, η κ. Αγγέλα Δούμα σύζυγος του αειμνήστου Μεγάλου Ευεργέτη της Ορεστίδος, Δαμιανού Δούμα, ( η οποία ταξίδεψε από την Θεσσαλονίκη για αυτό τον σκοπό) οι Πρόεδροι των συλλόγων Φιλοπτώχου, Κυζίκου, Όρμου και Αρμονίας, και πλήθος κόσμου, που γέμισε ασφυκτικά την αίθουσα, ακόμη και την είσοδο της.
Ο Δρ. Αναστάσιος Ξανθόπουλος, Διευθυντής της Δνσης Α΄θμιας Εκπαίδευσης Καστοριάς, με την άριστα δομημένη ομιλία του, τις ενδιαφέρουσες επισημάνσεις, και τις χρήσιμες παρατηρήσεις του, για την δομή της μελέτης, τόνισε την σπουδαιότητα της συγγραφής αυτού του βιβλίου για την τοπική ιστοριογραφία και ανέφερε ότι χρειάζονται ανάλογες μελέτες και για τις άλλες πληθυσμιακές ομάδες που κατοίκησαν στην πόλη του Άργους Ορεστικού. Η νέα και δραστήρια Αρχαιολόγος Νατάσα Κυριατζή με την ενδιαφέρουσα ματιά της, υπό το πρίσμα της ειδικότητας της εστίασε στην λατινοφωνία των Βλάχων και τη σχέση της Βλάχικης με τις άλλες λατινογενείς ευρωπαϊκές γλώσσες.
Ο εκδότης του βιβλίου Θωμάς Λιόλιος, αφού ανέφερε ότι εκτιμά τον κόπο του συγγραφέα για την συγκέντρωση του σημαντικού αρχειακού υλικού, και την μακροχρόνια προσπάθεια για την συγγραφή του, εστίασε στο θέμα της Βλάχικης γλώσσας, λέγοντας ότι συμφωνεί με την παρατήρηση του συγγραφέα για την συρρίκνωση του αριθμού των ομιλητών της Βλαχικής, και προέτρεψε τους μεγαλύτερους ηλικιακά που την γνωρίζουν να την μαθαίνουν στα παιδιά και εγγόνια τους, ώστε αυτή να διατηρηθεί. Επίσης να είναι περήφανοι για την καταγωγή τους και την προσφορά των Βλάχων.
Τελευταίος μίλησε για το βιβλίο του ο συγγραφέα Κων/νος Αδάμ, ο οποίος πρόβαλε παράλληλα ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό ,προϊόν μακράς έρευνας. Αφού δήλωσε τι τον οδήγησε στην συγγραφή του βιβλίου, αναφέρθηκε στην ονομασία των Βλάχων, στον αυτοπροσδιορισμό τους, και εν συντομία στην μεγάλη συνεισφορά τους στο ιστορικό ,πολιτιστικό και κοινωνικό γίγνεσθαι του ελληνισμού. Παρουσίασε εν συντομία λίγα μόνο κεφάλαια του βιβλίου, που αφορούσαν το ιστορικό της εγκατάστασης των Βλάχων κατά την διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, καθώς και πτυχές της σημαντικής τους δραστηριότητας σε όλους τους τομείς της οικονομικής, κοινωνικής, εκκλησιαστικής , εκπαιδευτικής και διοικητικής ζωής της πόλης, μέχρι σήμερα.
Στον χαιρετισμό τους , ο Βουλευτής Ζήσης Τζηκαλάγιας, ο Δήμαρχος Πάνος Κεπαπτσόγλου, ο Εκτελωνιστικός Γραμματέας της Περιφέρειας Δυτ. Μακεδονίας Γρηγόρης Γρηγοριάδης, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Σαμαριναίων Γιώργος Μπίζιος, τόνισαν την εθνική προσφορά των Βλάχων, δήλωσαν ότι έμαθαν άγνωστα στοιχεία για την ζωή και προσφορά των Βλάχων στην τοπική κοινωνία και συνεχάρησαν τον συγγραφέα του Βιβλίου, για την μεγάλη του προσπάθεια.
Η Πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Καστοριάς, Αγγελική Μπαλτατζή δήλωσε συγκινημένη για την παρουσία της στην εκδήλωση, ως μαθήτρια του κ. Κων/νου Αδάμ, και με τους φιλόφρονες λόγους της και τις εξαιρετικές της επισημάνσεις, χειροκροτήθηκε θερμά από το κοινό.
Τέλος εντυπωσίασε το ακροατήριο. ο επί δεκαπενταετία Χοροδιδάσκαλος της Ορεστίδος και σημαντικός εργάτης της μουσικοχορευτικής μας παράδοσης, Φώτης Τράσιας, ο οποίος επιφύλαξε μία ευχάριστη έκπληξη στο τέλος της παρουσίασης του βιβλίου . Τραγούδησε «α καπέλα» δύο Δημοφιλή Βλάχικα τραγούδια. Τον θρύλο της Γράμμουστας «Χατζηστέργιο» και το «Ούνα ταχινά», τραγούδι του γάμου, καταχειροκροτούμενος!
