Κουλιάστραντο ή αλλιώς Πρίμουλα η εαρινή, είναι το αλπικό κίτρινο λουλούδι που γίνεται περιζήτητο τη Μεγάλη Εβδομάδα στην Κλεισούρα Καστοριάς αφού είναι το κυριότερο άνθος που κοσμεί τον Επιτάφιο. Από νωρίς οι κάτοικοι του χωριού ανεβαίνουν στο Μπιλιάνι, στο Τσαρτσάρι και στο Τσιρέσι για να μαζέψουν κουλιάστραντο για τον Επιτάφιο αλλά και για το σπίτι.
Το εύοσμο λουλούδι τοποθετείται σε βάζα από τις νοικοκυρές και σηματοδοτεί με το άρωμα του τον ερχομό της Άνοιξης.
Η αναζήτηση για την πρωτιά της εξεύρεσης του πρώτου λουλουδιού της Άνοιξης δημιουργούσε και έναν αγνό παραδοσιακό συναγωνισμό ανάμεσα στους Κλεισουριώτες που «χτένιζαν» όλο το «Μουρίκι » και τη «Χαρούμπα» για το ποιος θα φέρει από νωρίς κουλιάστραντο στο χωριό.
Το βράδυ της Μεγ. Πέμπτης, ξημερώνοντας Μεγ. Παρασκευή, οι γυναίκες του χωριού «κεντούσαν» με τα φυτά για να στολίσουν τον Επιτάφιο.
Το κουλιάστραντο είναι ένα λουλούδι με πολύ δυνατό άρωμα το οποίο επειδή ανθίζει από τα μέσα του Aπρίλη μέχρι και το τέλος σχεδόν του Μάη (ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες) και ο λαός μας το έχει συνδέσει με τη θρησκεία. Και σε άλλα χωριά ίσως με διαφορετικές ονομασίες ανα περιοχή (όπως Παναγίτσα, Παναγούδα, Πασχαλούδα, Ηρανθές, δακράκι) το έχουν συνδέσει με τα δάκρυα της Παναγίας για τον Ιησού, αφού συνήθως ανθίζει πάντα, κοντά στο Μεγαλοβδόμαδο.
Η επιστημονική ονομασία του φυτού είναι primoula veris ή επί το ελληνικότερο “πριμούλα η εαρινή”.
Το όνομά του πριμούλα, προέρχεται από τη λατινική λέξη “primus” που σημαίνει πρώτος και το “ver” που σημαίνει άνοιξη ή σε πιο ελεύθερη μετάφραση, το “πρώτο λουλούδι της άνοιξης”.
Ακολουθεί δημοσίευμα του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑΠΕ) για το Κουλιάστραντο:
Το χρώμα, τη μυρωδιά και την ομορφιά τους “χαρίζουν” στον Επιτάφιο πολλά λουλούδια που επιλέγονται για να τον στολίσουν τη Μεγάλη Πέμπτη. Στα χωριά τα πράγματα είναι …απλά: γυναίκες μαζεύουν αγριολούλουδα από τους αγρούς και άνθη από τις αυλές τους, αλλά στις πόλεις τον στολισμό αναλαμβάνουν, πολλές φορές, επαγγελματίες ανθοδέτες.
Μία από τους ανθοδέτες είναι και η Γωγώ Ζήση, η οποία τα τελευταία 15 χρόνια στολίζει εθελοντικά Επιτάφιους στη Θεσσαλονίκη. “Οι περισσότεροι είναι στολισμένοι με ορχιδέες, κόκκινα και λευκά τριαντάφυλλα, ανθούρια που συμβολίζουν τη γονιμότητα, γυψοφίλι, κάλλες, βιολέτες, γαρύφαλλα και χρυσάνθεμα” εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ζήση. Όπως διευκρινίζει, επιλέγονται ορχιδέες και κάλλες επειδή “έχουν ωραία κλίση και για να επιτευχθεί αυτό τοποθετούνται πάνω σε ειδικό σφουγγάρι”.
“Οι βιολέτες πάλι, μυρίζουν έντονα, σκορπίζοντας αρώματα σε όλο τον χώρο και έχουν, φυσικά, έντονα χρώματα” λέει η κ. Ζήση, προσθέτοντας ότι οι τεχνικές στολίσματος που χρησιμοποιούνται είναι πολλές και ποικίλουν ανάλογα με το υλικό που είναι κατασκευασμένος ο σκελετός του Επιταφίου. Κάποιες φορές, για τα ανθεκτικά άνθη, όπως τα γαρύφαλλα, επιλέγεται το δέσιμο ή το κάρφωμα σε φελιζόλ και η στερέωση με σύρματα.
“Μπορούμε επίσης να στερεώσουμε χρυσάνθεμα πάνω σε φελιζόλ με μία καρφίτσα που έχει περασμένη μία πέρλα και σαν κέντημα, να φτιάξουμε έναν σταυρό ή να γράψουμε μία φράση” σημειώνει. Πάντως, όπως ξεκαθαρίζει η κ. Ζήση, τα λουλούδια αγοράζονται μεν από τις εκκλησίες αλλά ο στολισμός του Επιτάφιου είναι μια δουλειά που γίνεται από την ίδια εθελοντικά.
“Οι εκκλησίες πληρώνουν για τα λουλούδια αλλά εγώ δεν παίρνω χρήματα για τον στολισμό που τον κάνω κάθε χρόνο σε τρεις επιτάφιους με τη βοήθεια και άλλων γυναικών”. Μάλιστα, όσα λουλούδια περισσεύουν, τα πέταλά τους μαζεύονται σε καλαθάκια και μοιράζονται κατά την περιφορά του Επιτάφιου στους πιστούς.
Επιτάφιοι με αγριολούλουδα – Το Κουλιάστραντο της Κλεισούρας
Στα χωριά “επιστρατεύονται” για τον στολισμό του Επιτάφιου, τα φυτά των αγρών που κάνουν την εμφάνισή τους στις αρχές της άνοιξης. Όπως το “κουλιάστραντο”, όπως είναι η τοπική ονομασία στην Κλεισούρα Καστοριάς, του λουλουδιού Primula veris (Πριμούλα η εαρινή) που φύεται νωρίς την Άνοιξη, από τις πρώτες καλές κλιματικά μέρες του Μάρτη.
“Το συγκεκριμένο αλπικό κίτρινο λουλούδι γίνεται περιζήτητο τη Μεγάλη Εβδομάδα στην Κλεισούρα Καστοριάς, αφού είναι το κυριότερο άνθος που κοσμεί τον Επιτάφιο” εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο σκηνοθέτης με καταγωγή από την Κλεισούρα, Πέτρος Σμιξιώτης.
Το “Πριμούλα” προέρχεται από τη λατινική λέξη “primus” που σημαίνει πρώτος και το “ver” σημαίνει άνοιξη ή σε πιο ελεύθερη μετάφραση, το “πρώτο λουλούδι της άνοιξης”, γνωστό και με τα κοινά ονόματα πασχαλούδα, δακράκι, παναγίτσα.
“Το Κουλιάστραντο είναι ένα λουλούδι με πολύ δυνατό άρωμα το οποίο ανθίζει την Ανοιξη και στολίζει πάντα τον Επιτάφιο της Κλεισούρας καθώς δε νοείται Επιτάφιος χωρίς αυτό το χαρακτηριστικό, κίτρινο άνθος” καταλήγει ο κ. Σμιξιώτης.
Νατάσα Καραθάνου
ΑΠΕ – ΜΠΕ
