Βασιλιάς των νομισμάτων για πολλά χρόνια ακόμη θα παραμείνει το δολάριο, με την αντικατάστασή του από ένα άλλο κυρίαρχο νόμισμα στις παγκόσμιες αγορές να αποτελεί ενδεχόμενο σενάριο μόνο για τις επόμενες γενιές.
Την εκτίμηση αυτή διατύπωσαν οι κεντρικοί τραπεζίτες Ελλάδας, Κύπρου και Ιρλανδίας σε συζήτηση για τα 20 χρόνια του Ευρώ στο Οικονομικό Forum των Δελφών, θίγοντας το θέμα των ανακατατάξεων στον «χάρτη» των παγκόσμιων νομισμάτων που μπορεί να φέρει η τρέχουσα γεωπολιτική κρίση.
Με τη γνώμη των κεντρικών τραπεζιτών για την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, συμφωνεί και η Alpha Bank. Όπως προκύπτει από ανάλυση που παρουσιάζεται στο εβδομαδιαίο Οικονομικό Δελτίο της Τράπεζας, το δολάριο δεν απειλείται, ούτε θα απειληθεί μεσοπρόθεσμα από τα αντίμετρα της Ρωσίας στις κυρώσεις που της επέβαλε η Δύση για την εισβολή της στην Ουκρανία.
Η πρόσφατη απαίτηση της Ρωσίας για την πληρωμή του φυσικού αερίου σε ρούβλια, εγείρει το ερώτημα αν η αυξανόμενη χρήση άλλων νομισμάτων στο παγκόσμιο εμπόριο μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω διαφοροποίηση των συναλλαγματικών διαθεσίμων που κατέχουν οι εθνικές κεντρικές τράπεζες, αποδυναμώνοντας την κυριαρχία του δολαρίου.
Ο ρόλος του δολαρίου είναι κυρίαρχος στη διενέργεια των συναλλαγών παγκοσμίως, καθώς το μερίδιο των διεθνών συναλλαγματικών διαθεσίμων σε δολάρια είναι υπερδιπλάσιο του μεριδίου των ΗΠΑ στο παγκόσμιο ΑΕΠ, το 2020. Αυτή η κυριαρχία, όμως, δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Όπως λέει η Alpha Bank, το πιο αντιπροσωπευτικό μέγεθος για να διαπιστωθεί αν το δολάριο χάνει έδαφος στην παγκόσμια αγορά είναι η εξέλιξη των διεθνών, νομισματικών αποθεμάτων. Το μέγεθος αυτό αποτελεί ένα «μέτρο εμπιστοσύνης» των θεσμών και των επενδυτών σε ένα νόμισμα, καθώς ο βαθμός διακράτησής του αντανακλά την εκτίμηση ότι δεν θα απωλέσει την αξία του.
Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το μερίδιο του αμερικανικού δολαρίου στα διεθνή αποθέματα μειώθηκε, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, από 71% το 2000 σε 59% το 2021. Ωστόσο, παρά την υποχώρηση του εν λόγω μεριδίου, το δολάριο εξακολουθεί να υπερβαίνει σημαντικά όλα τα αντίστοιχα μερίδια των βασικών νομισμάτων, συμπεριλαμβανομένου του ευρώ (21%), του γιεν Ιαπωνίας (6%), της βρετανικής λίρας (5%), του κινεζικού γουάν (3%), του δολαρίου Αυστραλίας (2%) και του δολαρίου Καναδά (2%).
Η πτώση του μεριδίου του δολαρίου ΗΠΑ οφείλεται στην αντίστοιχη αύξηση των μεριδίων μίας ομάδας νομισμάτων και όχι ενός συγκεκριμένου «ανταγωνιστικού» νομίσματος. Τη μεγαλύτερη συμβολή στην πτώση του μεριδίου του δολαρίου την έχει το κινεζικό νόμισμα (κατά 1/4) και το ευρώ (κατά 1/4), ενώ έπονται τα υπόλοιπα νομίσματα. Συνεπώς, η παγκόσμια οικονομία έχει διαφοροποιήσει, σε κάποιο βαθμό, τα αποθεματικά της, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αντανακλώντας τις προοπτικές διαμόρφωσης ενός πιο «κατακερματισμένου» διεθνούς νομισματικού συστήματος.
Παρά ταύτα, το δολάριο διατηρεί την πρωτοκαθεδρία, ως το σημαντικότερο παγκόσμιο, αποθεματικό νόμισμα.
Όπως εξηγεί η Alpha Bank, οι βασικότεροι λόγοι γι΄ αυτό είναι η ρευστότητα, η ευελιξία και η αξιοπιστία του δολαρίου και, συνεπώς, οι προκλήσεις για την κυριαρχία του στις παγκόσμιες αγορές είναι πολύ περιορισμένες, μεσοπρόθεσμα.
Ωστόσο, σε μακροχρόνιο ορίζοντα, οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι αμφισβήτησης της κυρίαρχης, διεθνούς θέσης του δολαρίου, ως μέσου συναλλαγών και αποθεματοποίησης πλούτου, συνοψίζονται από την Alpha Bank στους εξής:
- Στην προσπάθεια της Ρωσίας να μειώσει την εξάρτησή της από το δολάριο. Η εξέλιξη αυτή επιταχύνθηκε μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Η Ρωσία, πριν την εισβολή στην Ουκρανία, διακρατούσε περίπου το 1/5 των συναλλαγματικών της αποθεμάτων σε δολάρια, με ένα σημαντικό τμήμα αυτών να διατηρείται στη Γερμανία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία. Ωστόσο, αυτές οι χώρες έχουν πλέον ενωθεί, προκειμένου να απομονώσουν τη Ρωσία από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, μέσω των κυρώσεων. Το γεγονός αυτό, εκτιμάται ότι θα είναι ένας σημαντικός παράγοντας προς την κατεύθυνση περαιτέρω μείωσης των διεθνών, συναλλαγματικών αποθεμάτων σε δολάρια.
- Στη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μία μεγάλη οικονομία με «βαθιές» χρηματαγορές, ελεύθερο εμπόριο και αξιόπιστους θεσμούς. Εάν επιταχυνθεί η δημοσιονομική ολοκλήρωση και αναπτυχθεί μία μεγάλη, ρευστή αγορά ομολόγων στην Ε.Ε., το ευρώ θα μπορούσε να γίνει ακόμα πιο ελκυστικό ως αποθεματικό νόμισμα.
- Στην ταχεία οικονομική ανάπτυξη της Κίνας. Ως η μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα στον κόσμο, η Κίνα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο διεθνές εμπόριο. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά εμπόδια στην ευρύτερη χρήση του κινεζικού νομίσματος, αφού δεν είναι ελεύθερα μετατρέψιμο, οι εγχώριες κεφαλαιαγορές δεν είναι πλήρως ανοιχτές και η εμπιστοσύνη των επενδυτών στους θεσμούς της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του κράτους δικαίου, είναι σχετικά χαμηλή.
- Στην αύξηση των διεθνών συναλλαγών, μέσω κρυπτονομισμάτων και ψηφιακών νομισμάτων. Η αλλαγή των προτιμήσεων των καταναλωτών και των επενδυτών, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα χρήσης νέων ψηφιακών προϊόντων, μπορεί να συμβάλει, εν μέρει, στη μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων σε δολάρια. Ωστόσο, η τεχνολογία από μόνη της δεν μπορεί να αντισταθμίσει πλήρως τους παράγοντες που καθιστούν το δολάριο το σημαντικότερο νόμισμα παγκοσμίως.
