Οι παγκόσμιες κρίσεις εμπορευμάτων τείνουν να προκαλούν σοβαρές οικονομικές ζημιές και πολιτικές αναταραχές. Τα πετρελαϊκά σοκ της δεκαετίας του 1970 άφησαν τις δυτικές οικονομίες με ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και βαθιά ύφεση.
Τα έσοδα από το πετρέλαιο συνέβαλαν παράλληλα στη στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης και τροφοδότησαν την εξαγωγή του σαουδαραβικού εξτρεμισμού.
Η εκτίναξη των τιμών των σιτηρών το 2010 και το 2011 αποτέλεσε έναυσμα για τις διαδηλώσεις στους δρόμους που οδήγησαν στην αραβική άνοιξη και στην ανατροπή των δικτατόρων.
Σήμερα, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκαλεί το μεγαλύτερο σοκ στα εμπορεύματα από το 1973 και μία από τις χειρότερες αποδιοργανώσεις στον εφοδιασμό με σιτηρά από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.
Παρόλο που οι αγορές εμπορευμάτων βρίσκονται ήδη σε χάος, οι απλοί άνθρωποι δεν έχουν ακόμη νιώσει τις πλήρεις συνέπειες της αύξησης των λογαριασμών βενζίνης, της πείνας και της πολιτικής αστάθειας.
Αλλά μην αυταπατάστε, αυτά τα πράγματα έρχονται – και μάλιστα δραματικά, αν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας αυστηροποιηθούν περαιτέρω και αν ο Vladimir Putin προβεί σε αντίποινα.
Οι δυτικές κυβερνήσεις πρέπει να απαντήσουν στην απειλή των εμπορευμάτων με την ίδια αποφασιστικότητα που διαχειρίστηκαν στην επιθετικότητα του κ. Putin.
Η αναταραχή που εκτυλίσσεται στις αγορές ενέργειας, μετάλλων και τροφίμων είναι ευρεία και άγρια. Οι συνολικοί δείκτες των τιμών των βασικών εμπορευμάτων είναι τώρα 26% υψηλότεροι από ό,τι στις αρχές του 2022.
Το κόστος ενός βαρελιού αργού πετρελαίου τύπου Brent εκτινάχτηκε απότομα σε επίπεδα που υποδηλώνουν το μεγαλύτερο σοκ της προσφοράς από τότε που ο στρατός του Saddam Hussein πέρασε από το Ιράκ στο Κουβέιτ το 1990.
Οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί εν μέσω πανικού ότι οι αγωγοί από τα ανατολικά θα ανατιναχθούν ή θα σταματήσουν την τροφοδοσία.
Η τιμή του νικελίου, που χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων σε όλα τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, έχει εκτοξευθεί τόσο ψηλά που οι συναλλαγές στο Λονδίνο έχουν σταματήσει και οι Κινέζοι κερδοσκόποι καταγράφουν απώλειες πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αυτές είναι οι συνέπειες της απόφασης του κ. Putin να οδηγήσει τα τανκς του εναντίον του σιτοβολώνα της Ευρώπης και της επακόλουθης απομόνωσης της Ρωσίας, μιας από τις μεγαλύτερες εξαγωγείς εμπορευμάτων στον κόσμο.
Οι δυτικές κυρώσεις στις ρωσικές τράπεζες έχουν κάνει τους δανειστές, τους ασφαλιστές και τις ναυτιλιακές εταιρείες επιφυλακτικούς ως προς τη σύναψη συμφωνιών για τη μεταφορά ρωσικών φορτίων, αφήνοντας τεράστιους σωρούς απούλητων βιομηχανικών μετάλλων και μια αρμάδα πλοίων γεμάτη ανεπιθύμητο αργό πετρέλαιο των Ουραλίων.
Το στίγμα και ο κίνδυνος έχουν κάνει άλλους να μείνουν μακριά. Η Shell εγκατέλειψε την αγορά ρωσικού αργού πετρελαίου μετά από αντιδράσεις.
Η Μαύρη Θάλασσα είναι απαγορευμένη ζώνη για την εμπορική ναυτιλία, επειδή ορισμένα πλοία έχουν χτυπηθεί από πυραύλους και η Ρωσία απειλεί τα ουκρανικά λιμάνια. Τα αιματοβαμμένα χωράφια της Ουκρανίας δεν θα σπαρθούν όπως πρέπει αυτή την άνοιξη.
Τα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν ακόμα χειρότερα. Στις 8 Μαρτίου, στο τελευταίο μέτρο για την αύξηση της πίεσης προς τον κ. Putin, η Αμερική ανακοίνωσε ότι θα απαγορεύσει τις αγορές ρωσικού πετρελαίου.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένας μικρός καταναλωτής ρωσικού αργού πετρελαίου, αλλά αν η Ευρωπαϊκή Ένωση προσχωρήσει στο εμπάργκο, θα επηρεαστούν περίπου τα δύο τρίτα των 7-8 εκατ. βαρελιών ημερησίως που εξάγονται από τη Ρωσία σε αργό πετρέλαιο και διυλισμένα προϊόντα, που ισοδυναμούν με περίπου 5% της παγκόσμιας προσφοράς.
Ένα πλήρες παγκόσμιο εμπάργκο, που θα επιβληθεί από την Αμερική, θα μπορούσε να στείλει την τιμή του πετρελαίου προς τα 200 δολάρια το βαρέλι. Αν η Ρωσία αντεπιτεθεί περιορίζοντας τις ροές φυσικού αερίου, η Ευρώπη θα αρχίσει να «τρεκλίζει»: Πέρυσι η ΕΕ στηρίχθηκε στη Ρωσία για το 40% της κατανάλωσης της.
Εν τω μεταξύ, η πικρή εμπειρία διδάσκει ότι οι χώρες συχνά αντιδρούν στις ελλείψεις τροφίμων απαγορεύοντας τις εξαγωγές, οδηγώντας σε κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου.
Οι επιπτώσεις του ολέθρου των εμπορευμάτων θα μπορούσαν να είναι βάναυσες. Αν εξετάσετε την οικονομία, θα δείτε ότι ο κόσμος είναι πολύ λιγότερο ενεργοβόρος ανά μονάδα ΑΕΠ απ’ ό,τι στη δεκαετία του 1970.
Παρ’ όλα αυτά, ο παγκόσμιος πληθωρισμός, που ήδη βρίσκεται στο 7%, μπορεί να αυξηθεί κατά άλλες δύο με τρεις ποσοστιαίες μονάδες, σε ένα επίπεδο που παρατηρήθηκε για τελευταία φορά για μια παρατεταμένη περίοδο στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν ο κ. Putin έκανε μαφιόζικες συμφωνίες στην Αγία Πετρούπολη και η παγκοσμιοποίηση δεν είχε ακόμη ανθίσει.
Η ανάπτυξη μπορεί να επιβραδυνθεί καθώς η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων κλονίζεται και τα επιτόκια αυξάνονται.
Στον πολιτικό τομέα, οι ηγέτες στη Δύση θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τους οργισμένους ψηφοφόρους, όχι μόνο στις ενδιάμεσες εκλογές στην Αμερική τον Νοέμβριο. Θυμηθείτε τα κίτρινα γιλέκα στη Γαλλία το 2018, εξοργισμένα με το κόστος της βενζίνης.
Στις φτωχότερες χώρες, όπου τα τρόφιμα και τα καύσιμα αποτελούν μεγαλύτερο μέρος των δαπανών των ανθρώπων, η αντίδραση θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο βίαιη: η αύξηση των τιμών των τροφίμων το 2007-08 οδήγησε σε εξεγέρσεις σε 48 χώρες, και υπάρχουν ήδη σημάδια πανικού και αναταραχής σήμερα.
Ένα τέτοιο πανόραμα πόνου και αστάθειας είναι από μόνο του ανησυχητικό, αλλά παράλληλα απειλεί να υπονομεύσει την αξιοπιστία της δυτικής απάντησης στην απόφαση της Ρωσίας να ξεκινήσει αυτό που μπορεί να γίνει ο μεγαλύτερος πόλεμος στην Ευρώπη από το 1945.
Όσο μεγαλύτερος είναι ο παγκόσμιος πόνος, μπορεί να κρίνει ο κ. Putin, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για τη Δύση να στηρίξει τις κυρώσεις: το μόνο που έχει να κάνει είναι να περιμένει.
Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τις δυτικές κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της κρίσης των εμπορευμάτων. Προτεραιότητα είναι η ενίσχυση της προσφοράς.
Οι Αμερικανοί σύμμαχοι στον OPEC, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, έχουν αρνηθεί να αντλήσουν περισσότερο πετρέλαιο, αλλά μια πιο επιδέξια αμερικανική διπλωματία θα μπορούσε να φέρει αποτελέσματα.
Οι πλούσιες χώρες θα μπορούσαν να επιταχύνουν την απελευθέρωση του 1,5 δισ. βαρελιών πετρελαίου που διατηρούν σε απόθεμα. Έχοντας υποτιμήσει την Αμερικανική σχιστολιθική εξόρυξη, η κυβέρνηση Biden πρέπει να της δώσει ώθηση ώστε να γίνουν περισσότερες γεωτρήσεις.
Η ΕΕ πρέπει να προωθήσει ή να παρατείνει τη χρήση της πυρηνικής παραγωγής, των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του άνθρακα, έτσι ώστε να αποθηκεύσει φυσικό αέριο για το χειμώνα. Θα πρέπει επίσης να προετοιμαστεί για τη χειρότερη περίπτωση: δελτίο φυσικού αερίου.
Οι κυβερνήσεις των πλούσιων χωρών μπορεί να χρειαστεί να προστατεύσουν τους φτωχούς στο εσωτερικό με επιδόματα. Τα μέτρα στήριξης μπορεί να σημαίνουν υψηλότερα επιτόκια ή φόρους, αλλά αυτό είναι ένα ρίσκο που αξίζει να αναλάβουμε για να προστατεύσουμε τον κόσμο από ένα εισβολέα.
Περισσότερη εμβάθυνση
Όποιες κι αν είναι οι στερήσεις των πλούσιων χωρών, οι φτωχότερες έχουν χειρότερα προβλήματα. Έτσι, η Δύση πρέπει να ενισχύσει το παγκόσμιο οικονομικό δίχτυ ασφαλείας.
Ορισμένοι εισαγωγείς τροφίμων και πετρελαίου μπορεί να αντιμετωπίσουν συμπίεση του ισοζυγίου πληρωμών και πτώση των νομισμάτων τους. Ακόμα και στην Ευρώπη, ορισμένες χώρες, όπως οι χώρες της Βαλτικής, είναι ευάλωτες σε διακοπές φυσικού αερίου.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ και το ΔΝΤ θα πρέπει να διευκολύνουν τις φιλικές αλλά εύθραυστες χώρες να αποκτήσουν πρόσβαση σε δάνεια σε σκληρό νόμισμα. Και η Ευρώπη θα πρέπει να προωθήσει την ιδέα της έκδοσης κοινού χρέους για να βοηθήσει στην κατανομή του κόστους της κρίσης.
Ένας κόσμος που αντιμετωπίζει φυσική έλλειψη πρώτων υλών που προέρχονται από το έδαφος μοιάζει σαν μια αναδρομή σε μια παλαιότερη εποχή. Ωστόσο, ακριβώς αυτή είναι η δύσκολη κατάσταση που μας περιμένει.
Μετά από δεκαετίες κωλυσιεργίας, η Δύση επέδειξε αποφασιστικότητα και συνοχή αντιμετωπίζοντας την επιθετικότητα του κ. Putin. Τώρα πρέπει να προσθέσει και την ηγετική ικανότητα εν όψει της οικονομικής καταιγίδας.
