Ο ρωσικός στρατιωτικός κλοιός γύρω από την Ουκρανία σφίγγει μεν διαρκώς, ωστόσο ταυτόχρονα «κλιμακώνεται» και η διεθνής διπλωματία που διαφαίνεται πως δεν έχει ακόμη εξαντλήσει τα περιθώριά της προς αποσόβηση ενός πολέμου με δραματικές συνέπειες παγκοσμίως.
«Ακόμη δεν γνωρίζουμε» εάν ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει καταλήξει σε απόφαση εισβολής στην Ουκρανία, αναφέρει ο Λευκός Οίκος και αποστασιοποιείται από τις διατυπώσεις περί «άμεσης» απειλής, κυρίως εξαιτίας των αντιδράσεων στο Κίεβο για τη σχετική ρητορική που είχαν υιοθετήσει το τελευταίο διάστημα τόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες, όσο και η Βρετανία.
Αναγνωρίζοντας πως η φράση περί επικείμενης εισβολής στέλνει ένα ακούσιο μήνυμα ότι «γνωρίζουμε πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει αποφασίσει», η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Τζεν Ψάκι, επανήλθε σήμερα στη διατύπωση ότι η Ρωσία «θα μπορούσε να εισβάλλει ανά πάσα στιγμή».
«Ακόμη δεν γνωρίζουμε εάν έχει λάβει απόφαση» υπογράμμισε η Τζεν Ψάκι, στη σκιά της αντίδρασης της κυβέρνησης του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, καθώς το κλίμα που έχει διαμορφωθεί σχεδόν παραπέμπει σε μία χώρα στο χείλος της κατάρρευσης –ένα νέο… Αφγανιστάν ή Συρία.
Ο κίνδυνος ρωσικής εισβολής, παρά τις διαψεύσεις της Μόσχας, δεν έχει προκαλέσει στην Ουκρανία τις καταστροφικές συνέπειες που συνόδευσαν την κρίση του 2014 με την προσάρτηση της Κριμαίας και τη σύρραξη στο Ντονμπάς. Ωστόσο, έχει ήδη σοβαρές συνέπειες στην ουκρανική οικονομία με το πάγωμα επιχειρηματικών σχεδίων και τη φυγή ορισμένων επενδυτών.
Η Ρωσία έχει συγκεντρώσει στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας δύναμη 130.000 στρατιωτών, κυκλώνοντας ταυτόχρονα την πρώην σοβιετική δημοκρατία από το βορρά με μάχιμα στρατεύματα και σύγχρονα όπλα στο έδαφος της Λευκορωσίας.
Οι Ρώσοι στρατιώτες στο λευκορωσικό έδαφος έχουν φθάσει τους 30.000, κατά δήλωση του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ. Η ανάπτυξη περιλαμβάνει δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων Speznaz, μαχητικά αεριωθούμενα SU-35, πυραύλους Iskander διπλής χρήσης (όπλα προορισμένα για συμβατικό και πυρηνικό πόλεμο) και συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας S-400.
Εάν όχι εισβολή, τι;
Εντούτοις, παρά τη στρατιωτική ανάπτυξη το Κρεμλίνο δεν έχει κινηθεί κατά της Ουκρανίας, και ο χρόνος μετρά αντίστροφα εάν όντως αυτή είναι η πρόθεση του Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς σε λίγες εβδομάδες ο πάγος του ουκρανικού χειμώνα μπορεί να αρχίσει να λιώνει, γεγονός που δεν θα επιτρέψει την κίνηση της ρωσικής πολεμικής μηχανής.
Παράλληλα, ανοίγει την Παρασκευή η αυλαία των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Πεκίνο και ο Βλαντιμίρ Πούτιν μπορεί να μην επιλέξει (αν και αυτό δεν συνέβη στην περίπτωση της Γεωργίας το 2008) να αποσπάσει την προσοχή από τη διοργάνωση που φιλοξενεί ο Σι Τζινπίνγκ, τη στιγμή ακριβώς που η σινο-ρωσική συμμαχία ενισχύεται καθώς οι σχέσεις αμφότερων των χωρών με τη Δύση έχουν «εκτροχιαστεί».
Και πέραν αυτού, τόσο οι επικριτές, όσο και οι υποστηρικτές της Ρωσίας, συμφωνούν πως θα ήταν καταστροφική μία ευρεία εισβολή -της κλίμακας που μέχρι πρότινος τουλάχιστον η διακυβέρνηση Μπάιντεν εμφανιζόταν πεπεισμένη ότι μπορεί να συμβεί.
Συνεπώς, τι άλλο θα μπορούσε να κάνει ο Βλαντιμίρ Πούτιν;
Τίποτα
Μεγάλο σκέλος των δυτικών αναλύσεων επί των πιθανών κινήσεων του Βλαντιμίρ Πούτιν επικεντρώνεται στην ίδια την ιδιοσυγκρασία του Ρώσου προέδρου -διαβλέπουν οπορτουνισμό, θυμό και οργή, αλλά και μία διαφαινόμενη «απόσταση» από την πλήρη διάσταση των γεγονότων, όπως σημειώνει σε σχετική ανάλυσή του ο Νικ Πάτον Ουόλς του CNNi.
Η συνολική εικόνα που διαμορφώνει ο Πούτιν εξαρτάται από τις πληροφορίες που δέχεται από τον εξαιρετικά κλειστό κύκλο που τον περιβάλλει, παρέχοντάς του ίσως ανεπαρκή δεδομένα σχετικά με το πόσο επιτυχημένη μπορεί να είναι κάθε μία από τις στρατηγικές επιλογές που διαθέτει, αλλά και πόσο βιώσιμη θα ήταν τελικά για τη Ρωσία οποιαδήποτε απάντηση της Δύσης.
Ο ίδιος όμως κύκλος μπορεί επίσης να είναι ικανός να τον πείσει ότι καμία επιλογή δεν είναι κατάλληλη και το να μην κάνει τελικά τίποτα θα ήταν το πιο σοφό και γεωπολιτικά συμφέρον.
Όσοι κοιτούν από «μακριά» το Κρεμλίνο έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Μόσχα θα πρέπει τελικά να κάνει κάτι για να μην φανεί αδύναμη. Όσοι όμως βρίσκονται εντός, θα μπορούσαν να πείσουν τον εαυτό τους -και τον ίδιο τον Πούτιν- ότι στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο: Είναι καλύτερο να μην αναλάβει καμία δράση.
Κάτι που δεν έχουμε σκεφτεί
Αφότου ο Βλαντιμίρ Πούτιν αναρριχήθηκε ουσιαστικά από το πουθενά στην εξουσία στα τέλη της δεκαετίας του 1990, εισέβαλε στην Τσετσενία το 1999, χρησιμοποίησε ένα μυστηριώδες αέριο για να τερματίσει την πολιορκία του θεάτρου της Μόσχας το 2002 , συνέλαβε τον Ρώσο ολιγάρχη Μιχαήλ Χοντορκόφσκι το 2003, κατέλαβε την Κριμαία το 2014, ενεπλάκη στον πόλεμο της Συρίας 2015. Αψήφησε τις προσδοκίες και τις προβλέψεις.
Είναι σαφώς αντιφατικό να προσπαθεί κανείς να προβλέψει ποια θα είναι η επόμενη κίνησή του, αλλά ο Πούτιν φαίνεται ότι μάλλον έχει πολλές επιλογές για να αφήσει το «στίγμα» του χωρίς να εισβάλει σε γείτονα χώρα.
Η Κεντρική Ασία παραμένει χαοτική και οι διοικούντες είναι ίσως «ανοιχτοί» σε περισσότερες παρεμβάσεις, όπως πρόσφατα στο Καζακστάν. Το Αφγανιστάν βρίσκεται σε αναταραχή. Η Αρκτική είναι μείζονος σημασία για τη Ρωσία και διατηρεί εδαφικό πλεονέκτημα. Το Γκότλαντ της Σουηδίας και το Σβάλμπαρντ της Νορβηγίας είναι νησιά που τελούν «υπ’ ατμόν» λόγω του προηγούμενου στρατιωτικού αιφνιδιασμού της Ρωσίας. Η Νότια Αμερική προσφέρει επίσης, πολλές «ευκαιρίες» για το Κρεμλίνο για να διαταράξει το status quo.
Εν ολίγοις: Οι επιλογές είναι πολλές και η ικανότητα του Πούτιν να εκπλήσσει είναι γνωστή.
Διευθέτηση στο Ντονμπάς
Αυτή είναι μακράν η χειρότερη επιλογή και για τις δύο πλευρές, κατά την ανάλυση του CNNi.
Οι ειρηνευτικές συνομιλίες για το καθεστώς του Ντονμπάς έχουν «παγώσει», εν μέρει διότι η Μόσχα τείνει να μην ενεργεί καλή τη πίστει και εν μέρει γιατί το Κίεβο είναι απρόθυμο να συναινέσει σε μία συμφωνία που μπορεί να συνιστά έμμεση αναγνώριση της εκχώρησης του ελέγχου στη Ρωσία στους δύο αυτονομιστικούς θύλακες στα ανατολικά της (και γιατί να το κάνει;).
Η διαδικασία του Μινσκ -μέσω της οποίας οι ευρωπαϊκές δυνάμεις επιδιώκουν να ενθαρρύνουν μία μόνιμη διευθέτηση- θα μπορούσε να αποκτήσει νέα πνοή. Ο Πούτιν και ο Ουκρανός ομόλογός του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, θα μπορούσαν να έχουν ακόμη και μεταξύ τους συνομιλία. Ωστόσο, με το βλέμμα στο εσωτερικό των χωρών τους είναι δύσκολο για κάθε πλευρά να υποχωρήσει.
Η Μόσχα δεν μπορεί -ούτε ιδεολογικά ούτε πρακτικά- να εγκαταλείψει εύκολα τους ρωσόφωνους πληθυσμούς στο Ντονμπάς: Είναι στενά συνδεδεμένοι με τη Μόσχα, και η ρητορική τους για τα δικαιώματά τους στην περιοχή είναι πολύ ισχυρή.
Αναγνώριση των αυτονομιστικών θυλάκων
Αυτό είναι κάτι το οποίο η ρωσική Δούμα, η οποία ουσιαστικά επισφραγίζει τις κινήσεις του Κρεμλίνου, πρότεινε ως επιλογή ακόμη και αυτή την εβδομάδα -αν και η μορφή που μπορεί να λάβει η αναγνώριση είναι ασαφής.
Θα γίνονταν τμήμα της Ρωσίας οι αυτοανακηρυχθείσες Λαϊκή Δημοκρατία του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ; Ή ξεχωριστές οντότητες υπό τη στήριξη της Ρωσίας; Η αναγνώριση θα μπορούσε να συνδυαστεί με ρωσική «ειρηνευτική δύναμη» για την παροχή προστασίας από τις ουκρανικές δυνάμεις.
Στην πραγματικότητα, όμως, αυτή δεν είναι συμφέρουσα επιλογή για το Κρεμλίνο.
Μπορεί να δώσει στιγμίαια μία αίσθηση επιβεβαίωσης, αλλά θα μπορούσε να οδηγήσει σε σκληρές κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και να σημαίνει ότι το οικονομικό χάος των δύο θύλακων θα «ανήκει» πλέον εξ ολοκλήρου στη Μόσχα.
Η στάθμευση ρωσικών στρατευμάτων στη γραμμή αντιπαράθεσης θα είχε επίσης τον κίνδυνο να παρασύρει τη Ρωσία σε πόλεμο, σε περίπτωση που έπεφτε νεκρός Ρώσος στρατιώτης εν μέσω της ήδη έκρυθμης κατάστασης.
Χιλιάδες στρατεύματα μόνιμα στη Λευκορωσία
Η ρωσική δύναμη στη Λευκορωσία φθάνει τους 30.000 στρατιώτες και αυτό είναι ένα στρατηγικό όφελος μετά τις πρόσφατες κινήσεις Πούτιν προς υπεράσπιση του Λευκορώσου ηγέτη Αλεξάντερ Λουκασένκο.
Η Ρωσία συνέδραμε στην καταστολή των διαδηλώσεων στο Μινσκ και στάθηκε σταθερά στο πλευρό του Λουκασένκο παρά τη διφορούμενη στάση του τελευταίου έναντι του Κρεμλίνου την τελευταία δεκαετία, συνεπεία της οποίας πολλοί είχαν προβλέπει πως ο Πούτιν θα επεδίωκε να «ανταποδώσει».
Οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις μεταξύ των ρωσικών και των λευκορωσικών στρατευμάτων μπορεί τελικά να ολοκληρωθούν με τον Πούτιν να αποφασίζει να αφήσει τη ρωσική δύναμη ή μέρος αυτής στη χώρα.
Το γεγονός αυτό θα συνιστούσε μόνιμη απειλή για το Κίεβο, καθώς η ουκρανική πρωτεύουσα απέχει μόλις δύο ώρες από τα λευκορωσικά συνορα, και απειλή που θα … πλανάται επίσης διαρκώς πάνω από κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ -την Πολωνία στα δυτικά, ακόμη και τις χώρες της Βαλτικής στα βόρεια.
Ουσιαστικά θα καθυπότασσε τη Λευκορωσία -τον μικρότερο, πιο αδύναμο γείτονα της Ρωσίας, της οποίας ο ισχυρός ηγέτης είναι διεθνής παρίας- συνθλίβοντας τους διαφωνούντες. Πρόκειται για ενδεχόμενο, το οποίο η Ρωσία θα μπορουσε να εμφανίσει ως στρατηγικό κέρδος και για το οποίο η Δύση δεν ακόμη σφυρηλατήσει θέση.
Πώς θα μπορούσε η Ουάσιγκτον, διατηρώντας στρατεύματα σε κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ ανά την Ευρώπη, να επικρίνει τον Πούτιν επειδή ανταποκρίθηκε σε μια «πρόσκληση» να αφήσει χιλιάδες στρατιώτες του στη σύμμαχο Λευκορωσία;…
Ένα τέτοιο σενάριο θα συνιστούσε νίκη για τον Πούτιν και μάλιστα νίκη που θα σηματοδοτούσε ότι η κατάσταση ασφαλείας της Ουκρανίας θα ήταν χειρότερη απ’ ότι τρεις μήνες πριν, όταν άρχισαν να ηχούν τύμπανα πολέμου, στο πλαίσιο επιδιώξεων Πούτιν για την επαναχάραξη των ορίων του μεταψυχροπολεμικού κόσμου.
