Τα τύμπανα του πολέμου ηχούν ολοένα και πιο δυνατά στα σύνορα Ρωσίας – Ουκρανίας, με το σενάριο της ρωσικής εισβολής να γίνεται κάθε μέρα και ισχυρότερο. Μπορεί όλο αυτό το σκηνικό να πλήξει ενεργειακά τη Γηραιά Ήπειρο, η οποία ήδη αντιμετωπίζει τη χειρότερη κρίση των τελευταίων 50 ετών;
Η απάντηση, σύμφωνα με τους ειδικούς, εξαρτάται από τις ΗΠΑ και από το πώς ακριβώς θα αντιδράσει ο Τζο Μπάιντεν σε μια ενδεχόμενη στρατιωτική σύγκρουση στην Ανατολική Ευρώπη.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Ρωσία συνέχισε να στέλνει αέριο στην Ευρώπη. Το ίδιο συνέβη και στη σχετικά πρόσφατη (2014) κρίση της Κριμαίας. Δύο διαφορετικές κρίσεις, κατά τις οποίες η Μόσχα απέφυγε να «χαλάσει» τη φήμη του αξιόπιστου προμηθευτή.
Το τι θα γίνει αυτή τη φορά, βέβαια, είναι προς ώρας άγνωστο.
Η Ουάσιγκτον έχει φροντίσει να προειδοποιήσει επανειλημμένως το Κρεμλίνο για την επιβολή αυστηρών κυρώσεων σε περίπτωση στρατιωτικής εισβολής στην Ουκρανία. Κάτι το οποίο μπορεί να επηρεάσει και την ίδια την Ευρώπη.
«Πρέπει να προετοιμαζόμαστε για κάθε πιθανό σενάριο» τονίζει ο Gregor Pett, αντιπρόεδρος της γερμανικής ενεργειακής εταιρείας Uniper. Ας σημειωθεί ότι η Ευρώπη εισάγει από τη Ρωσία περίπου το 1/3 του αερίου που χρειάζεται.
Η Γηραιά Ήπειρος, αυτήν τη στιγμή, βιώνει τη χειρότερη ενεργειακή κρίση από τη δεκαετία του ‘70, καθώς οι υψηλές τιμές αερίου, τα χαμηλά αποθέματα και η ανάκαμψη της ζήτησης έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό κοκτέιλ.
Οι τιμές του αερίου, μέσα στους τελευταίους έξι μήνες, έχουν υπερδιπλασιαστεί και ο φόβος του πολέμου έχει συμβάλλει καθοριστικά σε αυτό, παρά τις διαβεβαιώσεις του Βλαντίμιρ Πούτιν ότι δεν υπάρχει σχέδιο εισβολής στην Ουκρανία.
Τα σενάρια των κυρώσεων
Η Δύση, ανάμεσα στα μέτρα – κυρώσεις που εξετάσει σε περίπτωση πολέμου, είναι να θέσει τη Μόσχα εκτός του διεθνούς συστήματος πληρωμών, μέσω του οποίου πραγματοποιούνται οι περισσότερες εμπορικές συναλλαγές.
Ένα ακόμη μέτρο αφορά την επιβολή κυρώσεων στις ρωσικές τράπεζες. Βέβαια, σε ένα τέτοιο σενάριο, είναι εφικτό και πιθανό να εξαιρεθούν οι ενεργειακές συναλλαγές, οι οποίες εξάλλου πραγματοποιούνται σε δολάρια ή ευρώ.
Στο πιο ακραίο σενάριο, η Gazprom θα μπορούσε να ανταποδώσει στις παραπάνω κυρώσεις, «παγώνοντας» τις προμήθειες αερίου προς την Ευρώπη, επιδεινώνοντας την ενεργειακή κρίση και οδηγώντας τις τιμές σε νέα ιστορικά υψηλά.
Τι θα γίνει με τον Nord Stream 2
Στο απευκταίο σενάριο της εισβολής, ένα από τα πρώτα «θύματα» θα μπορούσε να είναι ο αγωγός Nord Stream 2, ένα ρωσικό project πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο φιλοδοξεί να στείλει φυσικό αέριο απευθείας στην Ευρώπη, παρακάμπτοντας τα «εχθρικά» εδάφη της Πολωνίας και της Ουκρανίας (μέσω της Βαλτικής).
Η λειτουργία του νέο αγωγού εκτιμάται ότι θα τονώσει σημαντικά τις ροές ρωσικού αερίου, ισχυροποιώντας τα ενεργειακά αποθέματα της Ευρώπης, αλλά και αυξάνοντας την εξάρτηση από τον ρωσικό παράγοντα.
Ο Μπάιντεν, από την πλευρά του, έχει ταχθεί υπέρ των κυρώσεων στον Nord Stream 2, σε περίπτωση ρωσικής εισβολής, ενώ ο νέος Καγκελάριος της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς, έχει προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε κλιμάκωση της κρίσης θα σηματοδοτήσει το πρόωρο τέλος του αγωγού.
Ο δρόμος μέσω Ουκρανίας
Φυσικά, η μεγαλύτερη αβεβαιότητα αφορά τις τεράστιες ποσότητες αερίου που διακινεί η Ρωσία μέσω της Ουκρανίας.
Η Μόσχα θα μπορούσε να κλείσει τη στρόφιγγα σε περίπτωση σύγκρουσης, εκτιμά ο Volodymyr Omelchenko, αναλυτής της ουκρανικής Razumkov. Αυτό θα μπορούσε να δώσει στη Μόσχα την ευχέρεια να καθορίσει τις ενεργειακές εξελίξεις και στην Ουκρανία και στην Ευρώπη.
Βέβαια, υπάρχουν κάποιοι, οι οποίες δεν συμμερίζονται τις παραπάνω ανησυχίες. Κι αυτό διότι ποντάρουν στο γεγονός ότι η Ρωσία θέλει να διατηρήσει το προφίλ του αξιόπιστου προμηθευτή. Όπως και στο παρελθόν.
«Δεν νομίζω να υπάρξει αλλαγή της κατάστασης ακόμη και στο ενδεχόμενο ενός πολέμου» καθησυχάζει ο Chris Weafer, αναλυτής της ρωσικής Macro-Advisory Ltd.
Περίπου 40 δισ. κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου ετησίως είναι «κλειδωμένα» μέσω συμβολαίων (λήγουν το 2024), για να μεταφέρονται στην Ευρώπη, μέσω της Ουκρανίας. Πρόκειται περίπου για το 1/3 των ρωσικών εξαγωγών στην Ευρώπη και σχεδόν το 50% των γερμανικών αναγκών.
«Αυτό το σενάριο είναι πιθανό, μόνο αν υπάρξει βλάβη στους αγωγούς» επισημαίνει ο Omelchenko, ο οποίος εκτιμά ότι σε μια τέτοια περίπτωση η Μόσχα θα προσπαθήσει να προωθήσει ως εναλλακτική οδό τον Nord Stream 2, ο οποίος ακόμη περιμένει την απαιτούμενη αδειοδότηση από τις γερμανικές και ευρωπαϊκές αρχές.
Επίσης, η Ρωσία έχει και την εναλλακτική επιλογή των Λευκορωσίας και Πολωνίας, σε περίπτωση «φραγής» του ουκρανικού περάσματος. Μέσω αυτής της διαδρομής, μάλιστα, εκτιμάται ότι μπορεί να διοχετεύσει, σύμφωνα με τους αναλυτές, έως και το 50% των ουκρανικών ποσοτήτων.
Βέβαια, και σε αυτό το ενδεχόμενο, ελλοχεύουν αρκετοί κίνδυνοι, καθώς δεν είναι βέβαιο ότι η Λευκορωσία θα επιτρέψει τη διέλευση του ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη, ιδίως μετά τις κυρώσεις των Βρυξελλών προς τον πρόεδρο Αλεξάντερ Λουκασένκο.
