Ο κόσμος του ποδοσφαίρου έχει κατανοήσει ότι ο αγώνας για το κλίμα δεν θα κερδηθεί με πρόχειρες λύσεις ούτε παίζοντας άμυνα.
Βραζιλία, 29 Ιουνίου 2014. Το Μεξικό και η Ολλανδία αναμετρώνται για τη φάση των 16 του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Η θερμοκρασία στο επίπεδο του αγωνιστικού χώρου του Εστάδιο Καστελάο στη Φορταλέζα είναι 39 βαθμοί Κελσίου κι έπειτα από 30 λεπτά αγώνα, οι ποδοσφαιριστές των δύο ομάδων μοιάζουν εξαντλημένοι και αφυδατωμένοι. Είναι η στιγμή που ο Πορτογάλος διαιτητής Πέδρο Προένσα, αντιλαμβανόμενος το μαρτύριό τους, θα σφυρίξει και θα διακόψει το ματς προκειμένου οι παίκτες να πάρουν μερικές ανάσες και να δροσιστούν εν όψει της δύσκολης συνέχειας.
Κάπως έτσι, το πρώτο επίσημο cooling break στην ιστορία του ποδοσφαίρου μετατράπηκε από προαιρετική πρόβλεψη στον επικαιροποιημένο κανονισμό της FIFA, σε γεγονός συντελεσμένο και ανεπίστρεπτο.
Οι εικόνες των Ολλανδών και των Μεξικανών που για τα επόμενα τρία λεπτά άδειαζαν πάνω τους μπουκάλια με παγωμένα νερά και τυλίγονταν με κρύες κομπρέσες μεταδόθηκαν σε ζωντανή σύνδεση στις περισσότερες χώρες του πλανήτη και μετέδωσαν ένα δυσοίωνο μήνυμα: η κλιματική αλλαγή είχε εισβάλει οριστικά και αμετάκλητα στα ποδοσφαιρικά γήπεδα και άλλαζε ήδη τη φυσιογνωμία του αθλήματος.
Η αφόρητη ζέστη είχε κλέψει τρία λεπτά δράσης από τους ποδοσφαιριστές και τους φιλάθλους (θα έκλεβε άλλα τρία στο δεύτερο ημίχρονο) και -αδιανόητο μέχρι τότε- είχε διακόψει τη ροή ενός νοκ άουτ αγώνα για το παγκόσμιο Κύπελλο. Το ποδόσφαιρο χρωστάει το 80% του μύθου του και τα οκτώ από τα δέκα κορυφαία highlights του στην αδιάλειπτη ροή του. Στους παίκτες που δεν σταμάτησαν να παίζουν ακόμα κι όταν μάτωσαν τα κεφάλια τους ή έσπασαν τα δόντια τους, στα γκολ που μπήκαν επειδή ο αέρας άλλαξε την πορεία της μπάλας ή επειδή το χιόνι που έπεφτε περιόριζε την ορατότητα του τερματοφύλακα, στα άλλα γκολ που μπήκαν με το χέρι επειδή ο διαιτητής δεν διέκοψε τη φάση στο ξεκίνημά της.
Στο μυαλό όλων το ποδόσφαιρο είναι ένα παιχνίδι παντός τερέν και παντός καιρού. Αυτός ο καθολικός και την ίδια στιγμή αφαιρετικός χαρακτήρας του ήταν που το βοήθησε να διαδοθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Εκείνο το μεσημέρι της 29ης Ιουνίου του 2014, όμως, έγινε ξεκάθαρο ότι ο καιρός είχε πλέον αλλάξει τόσο δραματικά, που το δημοφιλέστερο άθλημα του κόσμου έπρεπε να αλλάξει μαζί του αν ήθελε να επιβιώσει. Όπως αποδείχθηκε, τα cooling breaks που τότε δημιούργησαν τόση αίσθηση, ήταν μια απειροελάχιστη αλλαγή. Μια πρώτη και πολύ πρόχειρη αμυντική κίνηση απέναντι σε έναν αντίπαλο που προέλαυνε ανεμπόδιστος. Σήμερα έχουν πια ενταχθεί στην κανονικότητα των αγώνων, δεν ξενίζουν κανέναν.
Σήμερα επίσης, οκτώ χρόνια μετά από εκείνο το σφύριγμα του Προένσα, ο κόσμος του ποδοσφαίρου έχει κατανοήσει ότι ο αγώνας για το κλίμα δεν θα κερδηθεί με πρόχειρες λύσεις ούτε παίζοντας άμυνα. Ήδη, πολλοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι αναλαμβάνουν σημαντικές πρωτοβουλίες για τη μείωση του οικολογικού τους αποτυπώματος. Αρκετοί φορείς του αθλήματος διοργανώνουν ενημερωτικές εκστρατείες για τους φιλάθλους και αναπτύσσουν σχετικές δράσεις σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων.
Η κεντρική διοίκηση του ποδοσφαίρου, όμως, η FIFA, η UEFA και οι ισχυρές εθνικές Ομοσπονδίες, λειτουργούν όπως όλοι οι κρατικοί και διακρατικοί θεσμοί: με βάση το οικονομικό συμφέρον και τις αναγκαιότητες της πολιτικής τους επιβίωσης. Ανακοινώνουν σχέδια, υπογράφουν συμφωνίες, συνυπογράφουν διεθνείς συνθήκες, αλλά στην πράξη αναβάλλουν οτιδήποτε θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή μιας συγκροτημένης αντεπίθεσης στο μέτωπο της κλιματικής αλλαγής.
Η επικρατούσα λογική είναι ότι τα χρήματα είναι πολλά, τα συμφέροντα είναι μεγάλα και τα χορηγικά συμβόλαια είναι δεσμευτικά, οπότε -για να χρησιμοποιήσουμε έναν ταιριαστό ποδοσφαιρικό όρο- όσο μας παίρνει κάνουμε καθυστερήσεις. Το πρόβλημα, βέβαια, με την κλιματική κρίση είναι ότι δεν πρόκειται να μας χαρίσει παράταση.
Ένα παγόβουνο στην έρημο
Για τον ιστορικό του μέλλοντος, η 2/12/2010 θα χρησιμεύσει ως ποδοσφαιρικό «666». Είναι η ημερομηνία στην οποία θα εντοπιστεί η συμβολική Αρχή του Κακού και θα αναφέρεται ως Μέρα της Κρίσης για τα περισσότερα από τα δεινά που θα πλήξουν σε βάθος χρόνου το άθλημα. Αυτό, γιατί η Πέμπτη 2 Δεκεμβρίου του 2010 ήταν η μέρα που ο Σεπ Μπλάτερ, πρόεδρος ακόμα τότε της FIFA, της Παγκόσμιας Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας, ανακοίνωσε ότι η ευθύνη της διοργάνωσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2022 θα ανατεθεί στο Κατάρ.
Εδώ και κάποια χρόνια ο Μπλάτερ δεν είναι πλέον πρόεδρος της FIFA. Ξηλώθηκε μαζί με τους περισσότερους αξιωματούχους του εξαιτίας αυτής της υπόθεσης και για κάποιες ακόμα ηχηρές περιπτώσεις διαφθοράς που ήρθαν στο φως μετά από έρευνες στις οποίες συμμετείχε ακόμα και το FBI. Κάποια μέλη της διοίκησής του βρίσκονται στη φυλακή, κάποιοι άλλοι αυτοκτόνησαν από τύψεις ή για να γλιτώσουν τον εξευτελισμό των δικαστηρίων, οι υπόλοιποι παρακολουθούν -ατιμασμένοι και από τα σπίτια τους πλέον- τα απόνερα που ξερνάει μέχρι σήμερα εκείνη η ανάθεση, η πιο αμαρτωλή στην ιστορία του ποδοσφαίρου. Γιατί είναι πια γνωστό ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 θα διεξαχθεί στη σκιά μιας αδιανόητης τραγωδίας: τουλάχιστον 6.500 μετανάστες εργάτες πέθαναν από αφυδάτωση, από εξάντληση ή από επιδημίες στα εργοτάξια των γηπέδων που χτίστηκαν για να φιλοξενήσουν τη διοργάνωση.
Στα μάτια κάθε λογικού ανθρώπου το Κατάρ δεν είχε κανένα έρεισμα και κανένα δικαίωμα να διοργανώσει Παγκόσμιο Κύπελλο. Τουλάχιστον όχι μόνο του. Είναι ένα υπερβολικά μικρό κράτος, χωρίς καμία ποδοσφαιρική κουλτούρα, με τραγικές επιδόσεις στον τομέα της προστασίας του σεβασμού και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και -κυρίως σε ό,τι αφορά το κλίμα- βρίσκεται σε ένα σημείο της Γης όπου οι θερμοκρασίες τα καλοκαίρια υπερβαίνουν τους 45 βαθμούς Κελσίου. Είναι, δηλαδή, εντελώς ακατάλληλες για ποδόσφαιρο.
Το Κατάρ απλώς εξαγόρασε τη διοργάνωση, με πετροδόλαρα και βρώμικο lobbying, αλλά και με υποσχέσεις τις οποίες στην πορεία αθέτησε. Μεταξύ άλλων, στο φάκελο της υποψηφιότητας του Κατάρ υπήρχε δέσμευση για τη δημιουργία κλιματιστικών συστημάτων που θα διατηρούσαν σταθερή θερμοκρασία 23 βαθμών Κελσίου στους αγωνιστικούς χώρους και στις κερκίδες των γηπέδων, στις fan zones και στους δρόμους(!) που θα διέσχιζαν οι φίλαθλοι για να φτάσουν σ’ αυτές. Μια σκέψη για να επιτευχθούν όλα αυτά ήταν η δημιουργία τεχνητών «σύννεφων» – τεράστιων δηλαδή κλιματιστικών επιφανειών που θα αιωρούνταν πάνω από τα γήπεδα και τους δρόμους για να σκιάζουν και να δροσίζουν τις επιφάνειες που βρίσκονται από κάτω τους. Φυσικά, τίποτα απ’ όλα αυτά δεν θα συμβεί. Το Μουντιάλ του Κατάρ θα γίνει Χειμώνα, από τα μέσα του Νοέμβρη ως τα μέσα του Δεκέμβρη του 2022, αναστατώνοντας όλα τα πρωταθλήματα και τα προγράμματα του πλανήτη.
Η απόφαση για την αλλαγή του διαστήματος διεξαγωγής της διοργάνωσης πάρθηκε το 2015, όταν δηλαδή υπήρχε ακόμα χρόνος να ανατεθεί σε κάποιες άλλες χώρες, αλλά κανείς δεν τόλμησε να πάρει πάνω του το κόστος μιας τέτοιας κίνησης. Σε σχέση με το κλίμα και τα οικοσυστήματα του Περσικού Κόλπου εννοείται ότι ήταν μια σωστή απόφαση, αλλά εξέθεσε ακόμα περισσότερο τις εξαγγελίες του 2010, οι οποίες σήμερα πλέον μοιάζουν σαν απολιθωμένα μνημεία της ανθρώπινης έπαρσης και ματαιοδοξίας. Με τα τωρινά δεδομένα μοιάζει αδιανόητο, αλλά μόλις 12 χρόνια νωρίτερα, η ανθρωπότητα ονειρευόταν ότι θα παγώσει για έναν ολόκληρο μήνα την έρημο και κομπορρημονούσε για τις βίαιες περιβαλλοντικές παρεμβάσεις και για τις ασύλληπτες ποσότητες ενέργειας που προϋπέθετε αυτό το παράλογο σχέδιο.
Σε επίπεδο προθέσεων και διατυπώσεων, η FIFA έχει αλλάξει εντελώς πλεύση την τελευταία πενταετία. Συμμετείχε ενεργά στην COP26, την Παγκόσμια Σύνοδο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή και συνυπέγραψε τους στόχους που τέθηκαν στη Γλασκώβη για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίων στους διεθνείς αγώνες κατά 50% ως το 2030 και για μηδενισμό τους ως το 2040. Νωρίτερα, ο Τζιάνι Ινφαντίνο, ο νέος πρόεδρος που διαδέχτηκε τον Σεπ Μπλάτερ το 2016, είχε φροντίσει ώστε η Παγκόσμια Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία να γίνει ο πρώτος διεθνής αθλητικός οργανισμός που δήλωσε συμμετοχή στην εκστρατεία «UNFCCC Climate Neutral Now», αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να μετρήσει, να μειώσει και να αντισταθμίσει τις εκπομπές αερίων που σχετίζονται με τα Παγκόσμια Κύπελλα.
Στην ίδια γραμμή, θεωρητικά πάντα, κινείται και η UEFA, η Ευρωπαϊκή Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία. Συμμετέχει ενεργά και με ενθουσιασμό και με πολύ καλές ιδέες σε όλες τις διασκέψεις για το κλίμα. Τον περασμένο Οκτώβριο, για παράδειγμα, συνυπέγραψε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και σε συνεργασία με την Κομισιόν έβγαλε στον αέρα την εξαιρετική καμπάνια «The World’s Best Trick», με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας από τα νοικοκυριά της Γηραιάς Ηπείρου.
Ταυτόχρονα, βέβαια, η ίδια UEFA, το καλοκαίρι του 2021 διοργάνωσε το Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα ποδοσφαίρου σε 11 διαφορετικές πόλεις της Ευρώπης και λίγες εβδομάδες αργότερα εισήγαγε στο αγωνιστικό της καλεντάρι μια ολοκαίνουρια διοργάνωση, το Europa Conference League. Το οικολογικό κόστος αυτών των δύο διοργανώσεων είναι -πρακτικά- ανυπολόγιστο. Αρκεί να σκεφτεί κάποιος ότι στο Euro υπήρχαν ομάδες που έπρεπε να ταξιδέψουν από τη Σεβίλλη ως την Μπακού (4.776 χιλιόμετρα) και πίσω προκειμένου να ανταποκριθούν στις αγωνιστικές τους υποχρεώσεις. Ο Covid δεν επέτρεψε σε πάρα πολλούς φιλάθλους να τις ακολουθήσουν, αλλά αυτό ήταν κάτι εντελώς συγκυριακό. Η σύγχρονη, αναβαθμισμένη και ευαισθητοποιημένη UEFA δεν το γνώριζε όταν επέλεγε να διοργανώσει ένα τουρνουά που θα απαιτούσε πολλαπλάσια αεροπορικά ταξίδια (και αντίστοιχους εξωφρενικούς ρύπους και εκπομπές αερίων θερμοκηπίων) για όλους.
Για το οικολογικό ίχνος του Euro 2020 υπάρχουν ήδη κάποιες αποτιμήσεις, όπως αυτή που επιχείρησε το BBC, ενώ για την παρθενική European Conference League θα έχουμε μια πρώτη εικόνα το Μάιο, όταν ολοκληρωθεί. Το σίγουρο είναι ότι αυξάνει κατά 20% τον ετήσιο αριθμό των αγώνων της UEFA. Μόνο για τη φάση των Ομίλων (χωρίς να υπολογίζουμε δηλαδή τους προκριματικούς αγώνες που προηγήθηκαν και αυτούς που έπονται), έγιναν 96 ματς. Στο 85% αυτών των αγώνων, οι ομάδες χρειάστηκε να ταξιδέψουν με αεροπλάνο, καθώς η απόσταση που χώριζε τις έδρες τους ήταν μεγαλύτερη των 1000 χιλιομέτρων. Κατά μέσο όρο, κάθε ομάδα που συμμετείχε στην παρθενική φάση Ομίλων της ECL κάλυψε στον αέρα αποστάσεις 5.578 χιλιομέτρων. Η Καϊράτ από το Καζακστάν ταξίδεψε 11.348 χιλιόμετρα.
Και για τις δύο αυτές διοργανώσεις η UEFA υποτίθεται ότι είχε προβλέψει αντισταθμιστικές δράσεις. Τοποθέτησε, για παράδειγμα, κάδους ανακύκλωσης στα γήπεδα και πριμοδότησε τους φιλάθλους που επέλεξαν να πάνε στο γήπεδο με μαζικά μέσα μεταφοράς. Αυτά, βέβαια, δεν αντισταθμίζουν ούτε το 5% του συνολικού οικολογικού κόστους των τουρνουά. Πολύ συνειδητά δηλαδή -και παρά τους παιάνες και τις υποκριτικές μεγαλοστομίες- η ηγεσία του παγκοσμίου ποδοσφαίρου συνεχίζει να οδηγεί το άθλημα προς το παγόβουνο.
“Τα λεφτά μπορεί να έρχονται και οι αριθμοί να ευδοκιμούν, αλλά αν δεν υπάρξει κάποια θεαματική αλλαγή πλεύσης, η πρόσκρουση και το ναυάγιο μοιάζουν αναπόφευκτα.”
Γυρίζει το ματς;
Μέχρι πρόσφατα μπορούσαμε να κάνουμε μόνο εκτιμήσεις και εικασίες για το πώς η κλιματική κρίση θα επηρεάσει τις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις, αλλά και τις δομές των αθλημάτων όπως το ποδόσφαιρο. Σήμερα πλέον έχουμε στα χέρια μας και επιστημονικές μελέτες. Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι η άνοδος της θερμοκρασίας, θα καταστήσει μερικώς ή παντελώς άχρηστα 23 αγγλικά ποδοσφαιρικά γήπεδα μέχρι το 2050. Μέσα στα επόμενα 25 χρόνια, δηλαδή, το 1/4 των επαγγελματικών ομάδων της χώρας που γέννησε το ποδόσφαιρο θα μείνουν άστεγες.
Μεταξύ των γηπέδων που αναμένεται να αχρηστευτούν από τις πλημμύρες που θα πλήξουν τη Βρετανία τις επόμενες δεκαετίες είναι το ιστορικό Στάμφορντ Μπριτζ της Τσέλσι, το Σεντ Μέρις της Σαουθάμπτον αλλά και το καινούριο γήπεδο της Γουέστ Χαμ (χτίστηκε για τους Ολυμπιακούς του Λονδίνου, το 2012). Στη Γερμανία, η άνοδος της στάθμης του ποταμού Βέζερ απειλεί το γήπεδο της Βέρντερ Βρέμης, ενώ στη Γαλλία το γήπεδο της Μπορντό (καινούριο επίσης, εγκαινιάστηκε το 2015) θα βουλιάζει κάθε χρόνο στα νερά του καναλιού της Γκαρόμ.
Θα μπορούσε να σχολιάσει κάποιος ότι η καταστροφή μερικών ποδοσφαιρικών γηπέδων από φυσικά φαινόμενα αποτελεί στην πραγματικότητα ένα είδος συμπαντικής εκδίκησης και καρμικής δικαιοσύνης. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, οι «ναοί του ποδοσφαίρου» είναι τσιμεντένιες κατασκευές φαραωνικών διαστάσεων που απαιτούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας τις μέρες που φιλοξενούν κάποιον αγώνα και εξίσου μεγάλες ποσότητες νερού και χημικών φαρμάκων για τη συντήρηση του χλοοτάπητα όλες τις υπόλοιπες μέρες. Είναι σίγουρο ότι τα τοπικά οικοσυστήματα θα ζούσαν πολύ καλύτερα χωρίς γήπεδα ανάμεσά τους.
Η περιβαλλοντική επανάσταση του ποδοσφαίρου, όμως, από τα γήπεδα θα ξεκινήσει. Μια ιδέα για το πώς μπορεί να συμβεί αυτό την πήραμε πριν από μερικούς μήνες, στις 19 Σεπτεμβρίου του 2021 (κι αυτή είναι μια ημερομηνία που θα χρησιμεύσει στον ιστορικό του μέλλοντος). Η Τότεναμ και η Τσέλσι συναντήθηκαν για την πέμπτη αγωνιστική της Πρέμιερ Λιγκ, αποφασισμένες να χαρίσουν στον κόσμο ένα λονδρέζικο ντέρμπι με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Το Game Zero διοργανώθηκε από την Πρέμιερ Λιγκ σε συνεργασία με την COP26 και το δίκτυο Sky Sports και σύμφωνα με την αναλυτική έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβρη, πέτυχε τον στόχο του. Οι παίκτες των δύο ομάδων έφτασαν στο γήπεδο της Τότεναμ με πούλμαν που έκαιγαν βιοκαύσιμα, ενώ οι φίλαθλοι μετακινήθηκαν με τα πόδια, με το μετρό (οι διαδρομές προς το γήπεδο ήταν δωρεάν) και με ποδήλατα. Τα πάρκινγκ του γηπέδου ήταν ανοιχτά μόνο για ηλεκτρικά και υβριδικά αυτοκίνητα. Όλοι -παίκτες και φίλαθλοι- ήπιαν κι έφαγαν κατά την παραμονή τους στις εγκαταστάσεις του γηπέδου από χάρτινες ή ανακυκλώσιμες συσκευασίες, ενώ οι καντίνες και τα εστιατόρια του Tottenham Hotspur Stadium σέρβιραν μόνο plant based βιολογικά τρόφιμα, που είχαν παρασκευαστεί με υλικά τοπικής και βιώσιμης προέλευσης. Οι κουζίνες, οι προβολείς και τα θερμαντικά σώματα του γηπέδου τροφοδοτήθηκαν με 100% ανανεώσιμη ενέργεια, ενώ έτσι κι αλλιώς, στις τουαλέτες των αθλητών και των επισκεπτών είναι τοποθετημένα συστήματα απορρόφησης που δεν χρησιμοποιούν νερό.
Όλα αυτά, βέβαια, μπόρεσαν να συμβούν επειδή το ολοκαίνουριο, state of the art και πανάκριβο γήπεδο της Τότεναμ (κόστισε περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο λίρες) σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε με γνώμονα τη βιωσιμότητα και την ενεργειακή αυτονομία. Δεν είναι τυχαίο ότι από το 2019 που παραδόθηκε για χρήση έχει σαρώσει όλα αρχιτεκτονικά βραβεία (βρετανικά και διεθνή) και έχει καταστήσει την Τότεναμ πρωταθλήτρια της Green League – το «Πράσινο Πρωτάθλημα» είναι μια βαθμολογία που δημιουργήθηκε από την Πρέμιερ Λιγκ σε συνεργασία με τον ΟΗΕ κατατάσσει τις αγγλικές ομάδες με βάση τις επιδόσεις τους στην ανακύκλωση, στη χρήση καθαρής και ανανεώσιμης ενέργειας, τη διαχείριση των απορριμμάτων κλπ.
Η «πράσινη» αντίληψη στην κατασκευή των ποδοσφαιρικών γηπέδων είναι μονόδρομος κι αυτό έχει -ευτυχώς- γίνει αντιληπτό από τους συλλόγους και τους φιλάθλους, τους πραγματικούς πυρήνες του αθλήματος. Και είναι πραγματικά παρήγορη η διαπίστωση ότι όλο και περισσότερες ομάδες, σε διάφορα μέρη του κόσμου, επενδύουν σε βιώσιμες εγκαταστάσεις για τις δραστηριότητές τους. Το νέο γήπεδο της Μίλαν και της Ίντερ που θα αντικαταστήσει το εμβληματικό Σαν Σίρο θα έχει μικρότερη χωρητικότητα, αλλά θα εξασφαλίσει στη μητροπολιτική περιφέρεια του Μιλάνου 55.000 τετραγωνικά μέτρα πρασίνου. H Allianz Riviera, η καινούρια έδρα της Νις, έγινε το πρώτο απολύτως φιλικό προς το περιβάλλον γήπεδο της ευρωπαϊκής ηπείρου. Εκμεταλλεύεται πλήρως τη γεωγραφία και τις καιρικές συνθήκες της γαλλικής ριβιέρας, αντλώντας ενέργεια από ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά πάνελ, ενώ η συντήρηση του χλοοτάπητα και η υδροδότηση των εγκαταστάσεών του γίνεται αποκλειστικά με χρήση βρόχινου νερού. Γενικά, στην Ευρώπη, τα μεγάλα γήπεδα πρασινίζουν. Ο Άγιαξ αντικατέστησε όλα τα καθίσματα του έτσι κι αλλιώς eco-friendly Amsterdam Arena με νέα, που είναι κατασκευασμένα από ανακυκλωμένα υλικά, ενώ το γήπεδο της Ντόρτμουντ λειτουργεί εδώ και κάποια χρόνια αποκλειστικά με «πράσινη» ενέργεια.
Εκτός Ευρώπης, το ποδόσφαιρο λειτουργεί με ακόμα περισσότερη επινοητικότητα και εξωστρέφεια. Το Καοσιούνγκ, το «Παγκόσμιο Στάδιο» της Ταϊπέι κατασκευάστηκε το 2009 σχεδόν ολοκληρωτικά από βιώσιμα υλικά και καλύφθηκε από 9.000 φωτοβολταϊκά πάνελ μεγάλων διαστάσεων. Τις (πολλές) μέρες που δεν φιλοξενεί αγώνες της εθνικής ομάδας, παράγει ενέργεια, η οποία αξιοποιείται από την κυβέρνηση της Ταϊβάν (περισσότερες από 1.5 εκατομμύρια KWh ετησίως). Στο Μπέλο Οριζόντε της Βραζιλίας, η ηλιακή οροφή του σταδίου Μινεϊράο τροφοδοτεί με ρεύμα 1.000 γειτονικά νοικοκυριά που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Αν θα έπρεπε αυτήν τη στιγμή να ανακηρύξουμε την πρωταθλήτρια της πράσινης ανάπτυξης στον κόσμο του ποδοσφαίρου, το βραβείο θα το έπαιρνε χωρίς αντίπαλο η ταπεινή και την ίδια στιγμή πολύ φωτεινή Φόρεστ Γκριν. Η ομάδα που φέτος πρωταγωνιστεί στη League 2 (είναι η τέταρτη κατηγορία του Αγγλικού ποδοσφαίρου) έχει ήδη αναγνωριστεί από τη FIFA και τον ΟΗΕ ως ο πρώτος επαγγελματικός σύλλογος στον κόσμο με ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα. Εδρεύει στο Νέιλσουορθ, μια κωμόπολη που βρίσκεται σε απόσταση 25 μιλίων από το Μπρίστολ, αγωνίζεται στις τοπικές κατηγορίες από το 19ο αιώνα και από το 2010 δείχνει τον δρόμο για ένα βιώσιμο μέλλον. Η Φόρεστ Γκριν χρησιμοποιεί για τις μετακινήσεις της ένα ηλεκτρικό πούλμαν. Μέχρι πρόσφατα φορούσε φανέλες και σορτσάκια κατασκευασμένα από ίνες μπαμπού, το οποίο χρειάζεται πολύ λιγότερο νερό για να αναπτυχθεί σε σχέση με το βαμβάκι. Φέτος τις αντικατέστησε με εμφανίσεις από ανακυκλωμένα υπολείμματα κόκκων καφέ που απορρίπτουν οι επιχειρήσεις εστίασης της περιοχής. Όλοι οι παίκτες και οι προπονητές της ομάδας είναι βίγκαν -ο βιγκανισμός είναι προϋπόθεση για να γίνεις μέλος της Φόρεστ Γκριν- ενώ και στο γήπεδό της σερβίρονται μόνο plant based και raw εδέσματα, που δεν απαιτούν υψηλή κατανάλωση ενέργειας για το μαγείρεμά τους. Το σημαντικότερο: οι ιδιοκτήτες της ομάδας ανέθεσαν στο αρχιτεκτονικό γραφείο της εκλιπούσας Ζάχα Χαντίντ την κατασκευή ενός νέου γηπέδου που αναμένεται να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τα αρχιτεκτονήματα μεγάλου μεγέθους στο μέλλον. Για την ανέγερσή του θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο βιώσιμη ξυλεία, ενώ ο αγωνιστικός χώρος του θα καλύπτεται από τον πρώτο βιολογικό χλοοτάπητα στον πλανήτη (θα συντηρείται χωρίς χημικά λιπάσματα και χωρίς τη χρήση γεωργικών μηχανημάτων). Στον περιβάλλοντα χώρο του Eco Park θα φυτευτούν 500 δέντρα και μια περίμετρος δύο χιλιομέτρων θα καλυφθεί από χαμηλή βλάστηση. Έξω από αυτήν, θα αναπτυχθεί δρυμός για τη φιλοξενία και προστασία της άγριας ζωής της περιοχής.
Προφανώς και δεν είναι εύκολο για όλες τις ομάδες να κάνουν αυτό που κάνει η Φόρεστ Γκριν. Και είναι ουτοπικό να περιμένουμε από τη FIFA και την UEFA να κάνουν κινήσεις απο-εμπορευματικοποίησης του ποδοσφαιρικού προϊόντος που διαχειρίζονται. Αυτό που πρέπει να γίνει κοινή συνείδηση σε όλους, όμως, είναι ότι ο αγώνας που έχει ήδη ξεκινήσει θα κρίνει την επιβίωση του προϊόντος αυτού καθαυτού. Και ότι στην ουσία του δεν είναι ένας αγώνας ενάντια στην κλιματική αλλαγή, αλλά ένας αγώνας για το κλίμα. Ένα κρίσιμο ματς στο οποίο δεν υπάρχουν αντίπαλοι. Ή θα βγούμε όλοι μαζί κερδισμένοι -με πρώτον και καλύτερο τον πλανήτη που μας φιλοξενεί- ή θα χάσουμε (κυριολεκτικά) τη Γη κάτω απ’ τα πόδια μας.
Διαβάζει από τότε που έμαθε να διαβάζει και γράφει από τότε που έμαθε να γράφει. Επαγγελματικά γράφει και μιλάει από το 1995. Σε περιοδικά (κάποτε), σε websites (εσχάτως) και στη ραδιοφωνική συχνότητα της ΕΡΑΣπορ (καθημερινά, τα τελευταία 20 χρόνια).
