Ο Ερντογάν υποσχέθηκε εγγύηση στους καταθέτες για απώλειες λόγω πτώσης της λίρας, όμως αυτοί δεν έχουν προχωρήσει ακόμη σε πωλήσεις δολαρίων. Η εκρηκτική άνοδος των τελευταίων ημερών ήταν αποτέλεσμα παρεμβάσεων που οργάνωσε η κεντρική τράπεζα με κόστος άνω των 8 δισ. δολ.
Το μεγαλύτερο εβδομαδιαίο ράλι της τουρκικής λίρας στην ιστορία «έστησε» ο πρόεδρος Ερντογάν, με το τουρκικό νόμισμα να κερδίζει 65% έναντι του δολαρίου σε σχέση με το ιστορικό χαμηλό που είχε υποχωρήσει η ισοτιμία στις 20 Δεκεμβρίου. Όμως, τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η εκπληκτική ανάκαμψη δεν οφείλεται, τουλάχιστον έως τώρα, σε πώληση συναλλάγματος από Τούρκους πολίτες που εμπιστεύονται τα νέα μέτρα του Ερντογάν, αλλά σε μεγάλες παρεμβάσεις από την κεντρική τράπεζα και τις κρατικές τράπεζες, που εξανέμισαν περισσότερα από 8 δισ. δολ. από τα συναλλαγματικά αποθέματα μέσα σε λίγα 24ωρα.
Η ισοτιμία της λίρας με το δολάριο βρέθηκε σε ιστορικό χαμηλό 0,055 δολ./λίρα στις 20 Δεκεμβρίου (αντίστροφα: πάνω από 18 λίρες/δολάριο), αλλά την Παρασκευή έκλεισε στα 0,091 δολ., με μια άνοδο της τάξεως του 65% από το χαμηλότερο σημείο, ενώ το υψηλότερο που έφθασε ήταν τα 0,0946 δολ. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη εβδομαδιαία άνοδο όλων των εποχών για το τουρκικό νόμισμα.
Το ράλι της λίρας έναντι του δολαρίου: Από τα 0,055 στα 0,091 δολ.
Η «ενορχήστρωση» αυτής της θεαματικής ανάκαμψης άρχισε τη Δευτέρα, 20 Δεκεμβρίου, στον απόηχο της δραματικής πτώσης του νομίσματος. Ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε νέα μέτρα οικονομικής πολιτικής, με σημαντικότερο την ιδιότυπη εγγύηση που προσφέρει το κράτος στους καταθέτες (όχι σε όλους: σε όσους κλείνουν τα χρήματά τους για 3 – 12 μήνες σε προθεσμιακές καταθέσεις). Αν η αξία των καταθέσεών τους σε όρους δολαρίου μειώνεται, ο κρατικός προϋπολογισμός θα καλύπτει τη διαφορά, ώστε να μην υπάρχει κίνητρο στους Τούρκους καταθέτες να συνεχίσουν να μετατρέπουν τις καταθέσεις λίρας σε συνάλλαγμα, με αποτέλεσμα να πιέζεται η ισοτιμία του εθνικού νομίσματος.
Το μεγάλο στοίχημα, όμως, του Τούρκου προέδρου δεν έχει κερδηθεί ακόμη: στόχος των μέτρων είναι να εμπεδωθεί η εμπιστοσύνη στη λίρα, ώστε οι Τούρκοι να αρχίσουν να πουλούν δολάρια. Τα στοιχεία δείχνουν ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, αυτό δεν συμβαίνει. Αντίθετα, η μεγάλη άνοδος της λίρας φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα παρεμβάσεων που οργάνωσε η κεντρική τράπεζα σε συνεργασία με κρατικές τράπεζες, άμεση συνέπεια των οποίων ήταν να μειωθούν δραματικά τα ήδη χαμηλά συναλλαγματικά αποθέματα.
Όπως μετέδωσε το Reuters, οι Τούρκοι δεν πούλησαν δολάρια τη Δευτέρα και την Τρίτη, ενώ οι κρατικές παρεμβάσεις κόστισαν στην κεντρική τράπεζα περισσότερα από 8 δισ. δολάρια την περασμένη εβδομάδα, σύμφωνα με υπολογισμούς στελεχών της αγοράς συναλλάγματος. Ειδικότερα,
- Σε συνέντευξη στον τηλεοπτικό σταθμό AHaber, ο Ερντογάν δήλωσε ότι οι Τούρκοι έδειξαν εμπιστοσύνη στο τοπικό νόμισμα και οι καταθέσεις λίρας αυξήθηκαν κατά 23,8 δισ. λίρες μετά την ανακοίνωση του σχεδίου του
- Ωστόσο, στοιχεία από την εποπτική αρχή των τραπεζών, BDDK έδειξαν ότι, μετά από μεγάλη συσσώρευση δολαρίων την αμέσως προηγούμενη εβδομάδα, οι Τούρκοι καταθέτες κατείχαν 163,7 δισ. σε σκληρά νομίσματα την Τρίτη, ένα ποσό σχεδόν αμετάβλητα από τη Δευτέρα και την Παρασκευή, όταν το σύνολο ήταν 163,8 δισεκατομμύρια δολάρια.
- Αντί της στήριξης από καταθέτες, η λίρα έλαβε μεγάλη ώθηση από πωλήσεις δολαρίου από τις κρατικές τράπεζες, υποστηριζόμενες από την κεντρική τράπεζα. Μόνο τις πρώτες τρεις ημέρες αυτής της εβδομάδας, τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας μειώθηκαν κατά 8,5 δισ. δολάρια, σύμφωνα με τους υπολογισμούς τριών τραπεζιτών που μίλησαν στο Reuters. Μέσα στον Δεκέμβριο, η μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων έφθασε τα 18 δισ. δολάρια, ανέφεραν οι ίδιες πηγές.
Όπως τονίζει ο Γουίν Θιν, παγκόσμιος επικεφαλής στρατηγικής συναλλάγματος στην Brown Brothers Harriman, υπάρχει η υποψία ότι οι μυστικές παρεμβάσεις από την κεντρική τράπεζα και τις εμπορικές, κρατικές τράπεζες θα συνεχίσουν να παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση της ισοτιμίας της λίρας. Εξάλλου, όπως τονίζει ο ίδιος, ακόμα και αν σταθεροποιηθεί η λίρα, εξακολουθούν να υπάρχουν ισχυρές πληθωρικές πιέσεις στην οικονομία, οι οποίες θα συνεχίσουν να διαβρώνουν την αξία των καταθέσεων σε τοπικό νόμισμα.
Ο υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, Νουρεντίν Νεμπάτι, δεν διέψευσε ότι γίνονται αυτές οι παρεμβάσεις. Αντίθετα, μιλώντας στον τηλεοπτικό σταθμό NTV την Πέμπτη, δήλωσε ότι η Τουρκία «χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της με θετικό τρόπο».
Σημειώνεται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θυμίζουν τις εποχές της μεγάλης «αιμορραγίας» συναλλάγματος, το 2019 – 2020, επί ημερών του γαμπρού του Ερντογάν στο υπουργείο Οικονομικών, όταν είχαν εξανεμισθεί 128 δισ. δολάρια σε παρεμβάσεις που δεν κατάφεραν να συγκρατήσουν την πτώση του νομίσματος, με αποτέλεσμα την παραίτηση του υπουργού Οικονομικών και το ξέσπασμα μιας πολύ σκληρής αντιπαράθεσης με την αντιπολίτευση, που ζήτησε εξηγήσεις για αυτές τις μεγάλες απώλειες συναλλάγματος.
Ο Χακάν Κάρα, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στην κεντρική τράπεζα της Τουρκίας, ανέφερε στο Twitter ότι οι πωλήσεις FX της τράπεζας ανήλθαν σε 17-20 δισ. δολάρια αυτό το μήνα, συμπεριλαμβανομένων 3 δισ. δολαρίων μόνο την Τετάρτη, αν και ανέφερε ότι δεν είναι σαφές πώς χρησιμοποιήθηκαν.
Τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας, αν αφαιρεθούν και τα ποσά που οφείλει σε εμπορικές τράπεζες από swaps λιρών με συνάλλαγμα, είναι αρνητικά. Και το ερώτημα που τίθεται είναι αν θα βρεθεί τρόπος για να αναπληρωθούν, καθώς, σε περίπτωση που συνεχισθεί η στήριξη της λίρας το επόμενο διάστημα, τα αποθέματα θα υποχωρήσουν σε επικίνδυνα όρια και η λίρα θα βρεθεί στο έλεος της αγοράς.
Μια απάντηση σε αυτό το πρόβλημα θα μπορούσαν να αποτελέσουν νέες συμφωνίες ανταλλαγής λιρών με συνάλλαγμα με ξένες κεντρικές τράπεζες. Στο πρόσφατο παρελθόν, η Τουρκία είχε απευθυνθεί σε όλες τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες, χωρίς να καταφέρει να εξασφαλίσει συμφωνίες για swaps. Όμως, σύμφωνα με το Reuters, υπάρχει πρόοδος στις συνομιλίες για πιθανές γραμμές ανταλλαγής νομισμάτων με το Αζερμπαϊτζάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας, Σαχάπ Καβτσιόγλου, δήλωσε ότι η τράπεζα μπορεί να υπογράψει δύο συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων εντός δύο εβδομάδων.
Ίσως αυτές οι συμφωνίες swaps να δώσουν στην τουρκική κεντρική τράπεζα τα απαραίτητα «πυρομαχικά» για να συνεχίζει να στηρίζει τη λίρα, ακόμη και αν οι Τούρκοι καταθέτες δεν πεισθούν από τα μέτρα Ερντογάν για να αρχίσουν να ανταλλάσσουν συνάλλαγμα με λίρες.
Ωστόσο, ακόμη και αν η λίρα σταθεροποιηθεί, δεν φαίνεται πώς θα αναχαιτισθεί ο πληθωρισμός, που αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα της τουρκικής οικονομίας. Από τον Σεπτέμβριο, τα επιτόκια έχουν μειωθεί κατά 5%, στο 14%, ενώ ο (επίσημος) πληθωρισμός ξεπερνά το 21% και αναμένεται να κινηθεί πάνω από το 30% τον επόμενο χρόνο, καθώς μάλιστα η Άγκυρα αποφάσισε αύξηση κατά 50% στον κατώτατο μισθό, ενώ μεγάλες εταιρείες δίνουν στο προσωπικό τους αυξήσεις πολύ πάνω από τον πληθωρισμό. Για παράδειγμα, η Turkish Airlines ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τις αμοιβές των εργαζομένων κατά το ποσοστό πληθωρισμού συν 65% για το 2022.
