Μετά τις «καρατομήσεις» τραπεζιτών που διαφωνούσαν με τις μειώσεις επιτοκίων, συνεδριάζει στις 21 Οκτωβρίου η κεντρική τράπεζα και όλα είναι ανοικτά για νέα μείωση. Ο ρόλος των Τούρκων καταθετών και τα 233 δισ. δολ.
Κοντά στην τέλεια καταιγίδα βρίσκεται η οικονομία της Τουρκίας, με τους αναλυτές να εκφράζουν φόβους για νέα μεγάλη πτώση της λίρας, που θα φέρει τη χώρα κοντά σε συναλλαγματική κρίση, εάν στην επόμενη συνεδρίασή τους, την ερχόμενη Πέμπτη, οι κεντρικοί τραπεζίτες αποφασίσουν μια μεγάλη μείωση επιτοκίων, για την οποία φαίνεται να πιέζει ασφυκτικά ο πρόεδρος Ερντογάν, χωρίς να διστάζει να «καρατομεί» όσους τραπεζίτες αντιστέκονται στις επιθυμίες του.
Η λίρα υποχώρησε την Παρασκευή σε νέο ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου, στις 9,26 λίρες, και οι αναλυτές σημειώνουν ότι αυτή η εβδομάδα είναι η πλέον κρίσιμη για την πορεία του νομίσματος, ενώ είναι πλέον αδύνατο να γίνει οποιαδήποτε πρόβλεψη για τις αποφάσεις της κεντρικής τράπεζας, που απροσδόκητα μείωσε τον Σεπτέμβριο κατά 1% το βασικό επιτόκιο, στο 18%, παρότι ο πληθωρισμός «τρέχει» με ρυθμό 20%.
Με απομακρύνσεις τραπεζιτών που διαφωνούσαν με τη μείωση επιτοκίων, ο πρόεδρος Ερντογάν φαίνεται να πιέζει για ακόμη μεγαλύτερη μείωση επιτοκίων, παρότι όχι μόνο ο πληθωρισμός «φουντώνει», αλλά και η Fed βρίσκεται σε διαδικασία μείωσης των αγορών ομολόγων και αύξησης των επιτοκίων μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022, προκαλώντας πίεση στα νομίσματα των αναδυόμενων οικονομιών.
Αναλυτές τονίζουν ότι, τελικά, την πορεία της λίρας και το αν η Τουρκία θα εισέλθει σε μια πολύ σοβαρή συναλλαγματική κρίση, θα καθορίσουν με τη στάση τους όχι οι ξένοι επενδυτές και κερδοσκόποι, αλλά οι ίδιοι οι Τούρκοι καταθέτες, που τον Σεπτέμβριο προχώρησαν σε πωλήσεις δολαρίων ύψους 5 δισ., παρέχοντας στήριξη στη λίρα. Οι Τούρκοι καταθέτες τηρούν τις μισές καταθέσεις τους σε δολάρια, που φθάνουν συνολικά τα 233 δισ., και αν μια νέα μείωση επιτοκίων κλονίσει την εμπιστοσύνη τους θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε μαζικές αγορές συναλλάγματος, κλονίζοντας την ισοτιμία του νομίσματος, που ήδη έχει χάσει περισσότερο από 80% από το 2012.
Οι κινήσεις του Ερντογάν
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει το… ταλέντο να προκαλεί αναστάτωση στην οικονομία της γειτονικής χώρας με τις αποφάσεις του και να «ρίχνει», σε τακτά χρονικά διαστήματα, την τουρκική λίρα σε νέο ιστορικό χαμηλό έναντι τόσο του δολαρίου όσο και του ευρώ.
Το νέο του κατόρθωμα ήταν η ξαφνική «καρατόμηση» τριών μελών του διοικητικού συμβουλίου της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, μεταξύ των οποίων και ένα από τα μακροβιότερα μέλη του, ο Αμπντουλάχ Γιαβάς, οι οποίοι αντιστέκονταν στις πιέσεις του Τούρκου προέδρου για συνεχείς μειώσεις επιτοκίων.
Στις θέσεις τους τοποθέτησε «δικούς του ανθρώπους» οι οποίοι είναι σχεδόν άγνωστοι στην οικονομική κοινότητα της Τουρκίας –και πολύ περισσότερο στη διεθνή- δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο ένα πραγματικό έλλειμμα γνώσεων και πείρας στο διοικητικό συμβούλιο της Κεντρικής Τράπεζας, το οποίο θα φροντίσει να πράξει αυτό που επιθυμεί ο Τούρκος πρόεδρος, που αποτελεί θιασώτη της εντελώς παράλογης άποψης ότι η μείωση των επιτοκίων οδηγεί σε υποχώρηση του πληθωρισμού.
Μάλιστα ο Γιουσούφ Τούνα, ένας εκ των νέων στελεχών της διοίκησης της Κεντρικής Τράπεζας, έχει φροντίσει εδώ και αρκετά χρόνια να δείξει την «πίστη» του στον Ερντογάν. Σε ομιλία του σε συνέδριο στην Κωνσταντινούπολη το 2014 –σε μία περίοδο που υπήρχαν συνεχείς αυξήσεις επιτοκίων στη γειτονική χώρα- δεν δίστασε να υποστηρίξει ότι η τράπεζα θα πρέπει να ακολουθεί πιστά τις επιθυμίες της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά νομισματική και οικονομική πολιτική.
Οι κινήσεις του Ερντογάν δεν είναι αποτέλεσμα μόνο λανθασμένων οικονομικών απόψεων αλλά ενός συνδυασμού πολιτικών και οικονομικών φιλοδοξιών. Από τη μία πλευρά η διατήρηση σε πολύ χαμηλά επίπεδα του κόστους δανεισμού μπορεί να ωθήσει τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας, ενώ έχει ξεκινήσει η προετοιμασία για τις εκλογές του 2023, με τη δημοτικότητα του κυβερνώντος κόμματος να βυθίζεται. Από την άλλη το χαμηλό κόστος δανεισμού ευνοεί συγκεκριμένους επιχειρηματικούς κλάδους και κυρίως τον κατασκευαστικό, ο οποίος έχει στενούς δεσμούς με την οικογένεια Ερντογάν.
Παράλογη νομισματική πολιτική
Η νομισματική πολιτική που έχει επιβάλλει ο Τούρκος πρόεδρος στην Κεντρική Τράπεζα της χώρας έχει ως αποτέλεσμα η λίρα να έχει βυθιστεί 19% έναντι του δολαρίου από την αρχή του 2021, ο πληθωρισμός να πλησιάζει το 20% και τα συναλλαγματικά αποθέματα της τράπεζας να είναι σχεδόν ανύπαρκτα.
«Η λίρα έχει χάσει την εμπιστοσύνη των θεσμικών επενδυτών κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Μετά και τις νέες εκκαθαρίσεις στη διοίκηση της Κεντρικής Τράπεζας όλα δείχνουν ότι αυτή δεν είναι πλέον ικανή να διαχειριστεί τη νομισματική πολιτική της Τουρκίας. Ο συνδυασμός της τρέχουσας νομισματικής πολιτικής και του τρόπου ελέγχου του χρηματοπιστωτικού συστήματος καθιστά όλο και πιο εύθραυστη την τουρκική οικονομία», εκτιμά ο Αρντά Τουντσα, οικονομολόγος στην Eko Faktoring, μιλώντας στο Reuters.
Υπενθυμίζεται ότι τον Σεπτέμβριο η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, σε μία εντελώς παράλογη κίνηση, προχώρησε σε μείωση του βασικού επιτοκίου στο 18%, με τους αναλυτές να μιλούν για «τεράστιο λάθος» και μάλιστα σε μία περίοδο που οι πληθωριστικές πιέσεις αυξάνονται σε διεθνές επίπεδο. «Το να διώχνεις μέσα στη νύχτα και μάλιστα χωρίς να εξηγείς το γιατί τρία στελέχη της Κεντρικής Τράπεζας σίγουρα δεν αποτελεί τον ορθότερο τρόπο για να «χτίσεις» εκ νέου την αξιοπιστία της», σημειώνει ξένος επενδυτής στο Reuters.
«Βουλιάζει» το κυβερνών κόμμα στις δημοσκοπήσεις
Όσο, όμως και εάν προσπαθεί ο Τούρκος πρόεδρος δεν φαίνεται να πείθει τους πολίτες για την ορθότητα της οικονομικής του πολιτικής κάτι που αποτυπώνεται συνεχώς στις δημοσκοπήσεις.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα δημοσκόπησης που πραγματοποίησε τον προηγούμενο μήνα η MetroPoll, το 44% των συμμετεχόντων υποστήριξαν ότι το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ θα χάσει τις εκλογές του 2023, με το 38% να θεωρεί ότι μπορεί να τις κερδίσει.
Υπενθυμίζεται ότι το ΑΚΡ κέρδισε τις γενικές εκλογές του 2018 με ποσοστό 43%, αλλά η δυσχερή θέση στην οποία έχουν περιέλθει πολλοί Τούρκοι, καθιστά όλο και πιο δύσκολη την επίτευξη ενός ανάλογου ποσοστού στις εκλογές του 2023.
Παράλληλα σε προηγούμενες δημοσκοπήσεις οι Τούρκοι πολίτες εμφανίζονται να αμφισβητούν ακόμη και τις ανακοινώσεις της στατιστικής υπηρεσίας TurkStat. Δημοσκόπηση της Aksoy Research έδειξε τον Αύγουστο ότι άνω του 50% των συμμετεχόντων σε αυτήν θεωρούν ότι η οικονομία της χώρας συρρικνώθηκε το β’ τρίμηνο και σίγουρα δεν έφθασε στον ρυθμό ανάπτυξης του 21,7% που ανακοίνωσε η TurkStat. Μία ακόμη δημοσκόπηση από τη Metropoll έδειξε ότι το 82% των Τούρκων δεν εμπιστεύονται τη στατιστική υπηρεσία και την ανακοίνωσή της ότι ο πληθωρισμός υποχώρησε στο 16,6% τον Μάιο.
