Μπορούν τα ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών να φέρουν τα «πάνω-κάτω» στο τραπεζικό μοντέλο και στην παγκόσμια οικονομία; Ποιες οι διαφορές τους με τις παραδοσιακές μορφές ηλεκτρονικού χρήματος και τι «νέο» φέρνουν; Τι θα συμβεί αν οι κεντρικές τράπεζες αρχίζουν να εκδίδουν απευθείας ψηφιακό χρήμα;
Σε αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει ο guru της fintech και ιδρυτής της Fair Square, Ajay S. Mookerjee, γράφοντας στο Business Review του Harvard, επιχειρηματολογώντας πως μπορεί να αλλάξει ριζικά το πρόσωπο του τραπεζικού συστήματος.Advertisement
Τα CBDC
Ο όρος CBDC, ελληνιστί Ψηφιακό Νόμισμα Κεντρικής Τράπεζας, καταλαμβάνει όλο και περισσότερο «χώρο» στην οικονομική ορολογία. Στα πλαίσια της «στροφής» της διεθνούς αγοράς προς τις fintech υπηρεσίες, και κάτω από την πίεση της αυξανόμενης επενδυτικής αποδοχής των αμφιλεγόμενων και «αποκεντρωμένων» crypto, οι κεντρικές τράπεζες «μπαίνουν στον χορό» ανακοινώνοντας σχέδια για τον σχεδιασμό και την κυκλοφορία των δικών τους ψηφιακών νομισμάτων.
Πρωτοπόρος η Κίνα, που έχει ήδη ξεκινήσει πιλοτικές εφαρμογές του δικού της νομίσματος, διοχετεύοντας 100 εκατομμύρια ψηφιακού γουάν σε εννέα πόλεις μέσω λοταριών.
Εν αντιθέσει με προηγούμενες μορφές ψηφιακών πληρωμών (π.χ. Paypal) που κάθε «πορτοφόλι» συνδέεται με έναν πραγματικό λογαριασμό τραπέζης, ή με υπηρεσίες online τραπεζικής, για τα CBDC ο ψηφιακός κωδικός για κάθε μονάδα εικονικού νομίσματος θα διατηρείται σε ένα ψηφιακό πορτοφόλι και θα μεταφέρεται απευθείας από τον κάτοχο του πορτοφολιού σε ψηφιακά πορτοφόλια άλλων ανθρώπων. Στην Κίνα, για αυτές τις υπηρεσίες θα έχουν άδεια τέσσερις κρατικές τράπεζες και τρεις εταιρείες τηλεπικοινωνιών, οι οποίες θα λειτουργούν μόνο ως διανομείς πορτοφολιών και όχι ως αποθετήρια μετρητών. Οι χρήστες θα σαρώνουν barcodes στα τηλέφωνά τους για να πραγματοποιήσουν πληρωμές στο κατάστημα ή να στείλουν χρήματα σε άλλα πορτοφόλια.
Αλλά η Κίνα δεν είναι η μόνη χώρα η οποία έχει επιδείξει ενδιαφέρον για τα CBDC: η Σουηδία, η Σιγκαπούρη και η Νότια Κορέα είναι μεταξύ 13 χωρών που πειραματίζονται με την ιδέα ενώ και στις ΗΠΑ η Fed της Βοστώνης, σε συνεργασία με το MIT, σχεδιάζει αυτή τη στιγμή ένα πρωτότυπο CBDC. Πιθανώς οι ΗΠΑ να ανησυχούν για την πιθανή απειλή από το ψηφιακό γουάν της Κίνας και την πιθανή εμφάνισή του ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα που θα αντικαταστήσει το δολάριο ΗΠΑ, αναφέρει ο Mookerjee.
Όπως στα κρυπτονομίσματα, έτσι και στην περίπτωση των CBDC η τεχνολογία στην οποία θα στηριχτούν θα είναι το blockchain.
Ο Mookerjee υποστηρίζει πως τα CBDC είναι σε θέση να αλλάξουν το «πρόσωπο» του τραπεζικού συστήματος, όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, φέρνοντας σε μια πιο άμεση επαφή τον καταναλωτή με τις κεντρικές τράπεζες–εκδότριες του χρήματος, και σε ένα βαθμό «βγάζοντας από την μέση» τις εμπορικές τράπεζες, που έως τώρα, ήταν ο πανταχού παρών ενδιάμεσος για κάθε συναλλαγή.
Τέλος στον πανικό των μαζικών αναλήψεων
Τα σημερινά ψηφιακά νομίσματα βασίζονται στη μετατρεψιμότητα των ψηφιακών κωδικών που εκδίδονται από τις εμπορικές τράπεζες σε χαρτονομίσματα, η οποία εξαρτάται με τη σειρά της από την δυνατότητα της εμπορικής τράπεζας να έχει στη διάθεσή της χαρτονομίσματα για την μετατροπή. Είναι αυτή η σύνδεση με τα χαρτονομίσματα της κεντρικής τράπεζας που δίνει αξία στο ψηφιακό νόμισμα της εμπορικής τράπεζας και το καθιστά ασφαλές στη χρήση.
Αλλά τα CBDC είναι άμεσες υποχρεώσεις της κεντρικής τράπεζας, όπως ακριβώς είναι και τα μετρητά, γεγονός που καθιστά τα CBDC μια πιο ασφαλή μορφή ψηφιακού χρήματος από την υπάρχουσα. Σε αντίθεση με έναν παραδοσιακό λογαριασμό καταθέσεων ο καταθέτης δεν φέρει κανέναν κίνδυνο, καθώς πρόκειται για μια κρατική πίστωση, η οποία στηρίζεται στην ικανότητα της κυβέρνησης να φορολογεί, όχι σε ένα «μαξιλάρι» αποθεματικών και ιδίων κεφαλαίων, αναφέρει ο Mookerjee. Καθώς δεν υπάρχουν τα λεγόμενα bank runs, εξαλείφεται η ανάγκη προστασίας των καταθετών από τις τράπεζες μέσω ασφαλιστικών σχεδίων αλλά και στο επίπεδο του συνολικού τραπεζικού συστήματος, ο κίνδυνος ρευστότητας και πίστωσης κατανέμεται σε ολόκληρο τον πληθυσμό, και όχι μόνο στη καταθετική βάση κάθε μεμονωμένης τράπεζας.
Τέλος στα χαρτονομίσματα και καταθέσεις ιδιωτικών τραπεζών
Με την κεντρική τράπεζα να γίνεται ουσιαστικά ο μοναδικός διαμεσολαβητής στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, επισημαίνει ο Mookerjee, οι τράπεζες δεν θα ανταγωνίζονται πλέον για επιχειρηματικούς ή retail καταθέτες, αντ’ αυτού, θα δανείζονται, όλοι χονδρικά από την κεντρική τράπεζα για να χρηματοδοτήσουν τις δανειακές τους δραστηριότητες. Με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση, ο διατραπεζικός ανταγωνισμός θα βασίζεται εξ ολοκλήρου στην ικανότητα αναγνώρισης και τιμολόγησης καλών δανείων και αποτελεσματικής γεφύρωσης βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιτοκίων, γεγονός που θα μειώσει τα περιθώρια προς όφελος των καλών δανειοληπτών.
Ευκολότερη εποπτεία και ρυθμιστικός έλεγχος
Προς το παρόν, οι χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές πρέπει να βασίζονται στις εκθέσεις που παρέχουν οι τράπεζες για τον έλεγχο των συναλλαγών, πράγμα που σημαίνει ότι η εποπτική δράση καθυστερεί και συχνά γίνεται με μεγαλύτερο κόστος. Με τα CBDC θα γίνει πολύ πιο εύκολο για τις αρχές να εντοπίσουν τα μέρη μιας συναλλαγής, γεγονός που απλοποιεί τον εντοπισμό εγκληματικών δραστηριοτήτων και περιορίζει τις μαύρες αγορές. Το κόστος της απάτης στις εταιρείες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών των ΗΠΑ εκτιμάται στο 1,5% των εσόδων, ή περίπου 15 δισ. δολάρια ετησίως.
Ο Mookerjee υποστηρίζει πως έτσι απλοποιείται επίσης η εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής – η κεντρική τράπεζα μπορεί να αλλάξει άμεσα την προσφορά εκδίδοντας ή ακυρώνοντας κωδικούς στους δικούς της λογαριασμούς. Ωστόσο, πληρώνοντας τόκους για CBDC, η κεντρική τράπεζα μπορεί να μεταδώσει άμεσα τη νομισματική πολιτική στα νοικοκυριά, αντί να επηρεάσει τα επιτόκια των εμπορικών καταθέσεων μέσω των βασικών της επιτοκίων. Σήμερα, με τα χρήματα που διατηρούνται σε εμπορικές τράπεζες, οι αρχές μπορούν να επηρεάσουν μόνο έμμεσα τις καταναλωτικές και επιχειρηματικές συμπεριφορές.
Μεγαλύτερη ένταξη
Για τη συναλλαγή με CBDC δεν θα απαιτείται τραπεζικός λογαριασμός – κάτι πολύ σημαντικό για τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου συνήθως το ένα τρίτο του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες και έχει ωστόσο πρόσβαση στο διαδίκτυο για κινητά. Ακόμα και στις ΗΠΑ, περίπου το 5% των ανθρώπων είναι χωρίς τραπεζικό λογαριασμό. Ένας Ινδός καταναλωτής χωρίς τραπεζικό λογαριασμό με ένα smartphone θα μπορούσε εύκολα να πραγματοποιήσει συναλλαγές μέσω εφαρμογής για κινητά, υποστηρίζει ο Mookerjee, καταλήγοντας πως ο ανεπτυγμένος κόσμος θα μπορεί αρκετά εύκολα να ενσωματώσει ανθρώπους στο χρηματοπιστωτικό σύστημα που ήταν παραδοσιακά έξω από αυτό.
Τα ευρύτερα οφέλη
Αν υποθετικά πραγματοποιηθούν οι αλλαγές τις οποίες οραματίζεται ο Mookerjee, αυτό σημαίνει πως απομακρύνονται όχι μόνο πολλά από τα ρίσκα αλλά και πολλά από τα κόστη τα οποία ενυπάρχουν στο παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα. Μόνο στις ΗΠΑ απαιτείται μια υποδομή 85.000 καταστημάτων η οποία κοστίζει περίπου 600 δισ. δολάρια ετησίως, αλλά και σημαντικούς χρόνους και κόστη και για τον καταναλωτή.
Το σχέδιο των κεντρικών τραπεζών είναι πως με τις άμεσες συναλλαγές των CBDC, το χρήμα θα κυκλοφορεί γρηγορότερα, μειώνοντας την ανάγκη για βραχυπρόθεσμη πίστωση, κάτι που θα μείωνε τα συνολικά επίπεδα χρέους κατά 25% ή κατά 13 τρισεκατομμύρια δολάρια.
