Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και Πανδημία
Με το ξέσπασμα της πανδημίας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτέλεσαν ένα πολύτιμο εργαλείο. Χρησιμοποιήθηκαν από πολλούς για εκπαιδευτικούς αλλά και επαγγελματικούς σκοπούς. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας αξιοποιήθηκαν στο μέγιστο προκειμένου η κοινωνική συναναστροφή των ανθρώπων να μην πάψει να υφίσταται τελείως.
Η αλληλεπίδραση και η συντροφιά μεταξύ των ανθρώπων είναι σημαντική και επιδρά στην ψυχική υγεία. Όταν συνδεόμαστε κοινωνικά με τους άλλους μειώνονται τα επίπεδα του στρες, της ανησυχίας και της κατάθλιψης, ενισχύεται η αυτοπεποίθηση, η χαρά, μειώνεται η μοναξιά. Κατά αυτό τον τρόπο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνέβαλαν σημαντικά στην μείωση της κοινωνικής απομόνωσης που βιώσαμε κατά την διάρκεια της καραντίνας.
Ωστόσο, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν τα συναισθήματά μας σε τέτοιο βαθμό που οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί στη χρήση τους. Η έλλειψη ισχυρών κοινωνικών σχέσεων μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ψυχική και συναισθηματική μας υγεία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα οφέλη των διαπροσωπικών σχέσεων που αναπτύσσουν οι άνθρωποι. Μία ψηφιακή φιλία δεν μπορεί να αντικαταστήσει, για παράδειγμα, την φιλία και τα πλεονεκτήματα αυτής στην πραγματική ζωή. Χρειάζεται η διαπροσωπική επαφή για να απελευθερωθούν οι ορμόνες της χαράς που μας ανακουφίζουν από το στρες, μας κάνουν χαρούμενους, υγιείς και αισιόδοξους.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτέλεσαν σημαντικό ρόλο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Η εικονική αλληλεπίδραση αποτέλεσε σημαντικό στήριγμα για την ψυχική υγεία των ατόμων παγκοσμίως. Από την στιγμή, όμως, που η χρήση τους έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις και έχει μπει πια στην καθημερινότητά μας είναι καλό να γνωρίζουμε τους κινδύνους που ενέχει η χρήση τους.
Η θετική πλευρά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοηθούν:
- Στην επικοινωνία με την οικογένεια και τους φίλους ανεξαρτήτου χώρου και χρόνου.
- Στην κοινωνική δικτύωση των ατόμων και στην διεύρυνση του κύκλου γνωριμιών τους.
- Στην συναισθηματική υποστήριξη τόσο τη δική μας όσο και των οικείων μας σε μία δύσκολη περίοδο.
- Στην συμμετοχή ομάδων και την ψηφιακή αλληλεπίδραση με ανθρώπους με τους οποίους έχουμε παρόμοια ενδιαφέροντα.
- Συμμετοχή σε σημαντικές κινήσεις που αφορούν σοβαρά κοινωνικά ή/και πολιτικά ζητήματα.
- Στην διασύνδεση ατόμων απομακρυσμένων περιοχών με δρώμενα που προωθούνται ή/και προβάλλονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
- Στην ανακάλυψη νέων πηγών πληροφόρησης και μάθησης.
Η αρνητική πλευρά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης
Πολλές μελέτες έχουν καταδείξει ότι η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αυξάνει τον κίνδυνο για:
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Την μείωση της ανθρώπινης επαφής
- Προβλήματα μνήμης
- Δυσκολία στη συγκέντρωση
- Διαταραχές στον ύπνο
- Κατάθλιψη και άγχος
- Αυτοκτονικές σκέψεις
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ο «ιδανικός» εαυτός μας
Τα άτομα αφιερώνουν πολύ χρόνο και καταβάλλουν μεγάλη προσπάθεια για τη δημιουργία της ψηφιακής τους ταυτότητας. Η λήψη της σωστής εικόνας, στο σωστό μέρος, με τα σωστά άτομα και το σωστό φίλτρο ασκεί μεγάλη πίεση στα άτομα, ανεξαρτήτως αν το βιώνουν ως πίεση συνειδητά ή αν θεωρούν απλά ότι ακολουθούν την εποχή τους. Τα πόσα “like” θα λάβει μία φωτογραφία ορίζει πια το αν ήταν καλή, δυνατή ή/και αρκετή η παρουσία ενός ατόμου στον ψηφιακό κόσμο την ημέρα δημοσίευσής της.
Τα κοινωνικά δίκτυα συμβάλλουν στη δημιουργία του ιδανικού εαυτού. Η κατασκευή της ψηφιακής ταυτότητας ενός ατόμου επηρεάζει τη ψυχολογική ισορροπία του. Τα άτομα προβάλλουν στα προφίλ τους την καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους σε μία προσπάθεια να βελτιώσουν τη ψυχολογία τους και να τονώσουν τη διάθεσή τους. Ωστόσο, αυτή η εικόνα δεν αντιστοιχεί στην πραγματικό εαυτό των ατόμων, αλλά στον εαυτό που φιλοδοξούν να είναι.
Η δημιουργία του ιδανικού ψηφιακού εαυτού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς και οι άλλοι προβάλλουν τους εαυτούς τους στο ίδιο πλαίσιο. Μέσα από τα προφίλ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν προβάλλεται ο πραγματικός εαυτός μας, αλλά μία εναλλακτική εικόνα αυτού. Μία εκδοχή των εαυτών μας που είναι πιο επιθυμητή από την πραγματική ακόμα και για μας τους ίδιους.
Κάθε χρήστης κατασκευάζει και εναποθέτει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το πρόσωπο που θέλει να είναι. Μέσα στα πλαίσια της αλληλεπίδρασης με τους υπόλοιπους χρήστες, κατασκευάζει και προβάλλει τελικά το πρόσωπο που θέλει να βλέπουν οι άλλοι.
Προβάλλοντας διαρκώς έναν ιδανικό εαυτό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η συμφιλίωση με τον πραγματικό εαυτό γίνεται ολοένα και δυσκολότερη υπόθεση. Η επιθυμία να δουν οι άλλοι χρήστες τα θετικά στοιχεία κάποιου, προκαλεί μεγάλη ψυχολογική πίεση, καθώς ο κάθε χρήστης προσπαθεί να κρύψει τα προβλήματά του προκειμένου να μην εκτεθεί στον ψηφιακό κύκλο γνωριμιών του.
Οι χρήστες δεν διαφημίζουν τα αρνητικά χαρακτηριστικά τους στο κοινωνικό τους προφίλ, ούτε ποστάρουν εικόνες που δεν τους κολακεύουν. Κατά αυτόν τον τρόπο αναπτύσσεται ένας αυστηρός και ελεγκτικός τρόπος χρήσης των κοινωνικών δικτύων. Καλλιεργείται η αίσθηση ότι οι χρήστες κρίνουν τις εικόνες των άλλων και την προβαλλόμενη συμπεριφορά, έτσι όπως αυτή εκθέτεται ψηφιακά. Επίσης, αυτή η τάση προβολής του ιδανικού εαυτού έναντι του πραγματικού κάνει τα άτομα να πιστεύουν ότι οι ζωές των άλλων είναι πάντα καλύτερες.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν σχεδιαστεί για να φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά, μία λειτουργία τους που εκπληρώθηκε πλήρως μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Η διαρκής ενασχόληση, όμως, με αυτά και το άγχος διατήρησης μίας ιδανικής εκδοχής του εαυτού μας μπορεί τελικά να μας κάνουν να νιώθουμε θλίψη, αναστάτωση, μοναξιά και απομόνωση. Τέλος, κάτι το οποίο κρίνεται σημαντικό να θυμόμαστε είναι ότι οι άνθρωποι εκθέτουμε κυρίως τα θετικά χαρακτηριστικά μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συνεπώς η οποιαδήποτε σύγκριση της ψηφιακής απεικόνισης της ζωής άλλων χρηστών με την πραγματική ζωή μας είναι καλό να αποφεύγεται.
Έφη Δρακάκη
