Μονοψήφια τα ποσοστά μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων με πρόβλημα ρευστότητας, υψηλότερα μόνο σε ατομικές, σύμφωνα με έρευνα της Εθνικής. Κλειδί η κρατική στήριξη, «ποντάρουν» τώρα στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Την ώρα που κυβέρνηση και τράπεζες αναζητούν τη φόρμουλα που θα επιτρέψει να κατευθυνθούν σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις περισσότερα δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης, μια νέα έρευνα της Εθνικής Τράπεζας υποδεικνύει ότι οι ΜμΕ είναι σε πολύ καλύτερη οικονομική θέση από όσο θα περίμενε κανείς μετά το σοκ της ύφεσης που προκάλεσε η πανδημία το 2020 και είναι σε θέση να αξιοποιήσουν χρηματοδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης για να αναπτυχθούν μετά τη λήξη της πανδημίας.
Η έρευνα της Εθνικής σε δείγμα 600 επιχειρήσεων δείχνει ότι τα «πλούσια» μέτρα κρατικής στήριξης, που αξιοποιήθηκαν για να μετριασθούν οι συνέπειες της πανδημίας στον επιχειρηματικό τομέα και να μην αφήσουν μόνιμες «ουλές» στην οικονομία, ήταν αποτελεσματικά στην αποτροπή μιας κρίσης ρευστότητας που θα «γονάτιζε» τις 780.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις της χώρας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως φαίνεται στο γράφημα, το α’ εξάμηνο του 2021 καταγράφονται μονοψήφια ποσοστά μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που δηλώνουν πως αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα ρευστότητας. Τα προβλήματα ρευστότητας εντοπίζονται στις πολύ μικρές (ατομικές, κατά κανόνα) επιχειρήσεις, όπου περίπου μία στις τέσσερις (26%) δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα ρευστότητας. Σε κάθε περίπτωση, η σημερινή κατάσταση δεν έχει την παραμικρή σχέση με την εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, όταν σχεδόν οι μισές πολύ μικρές επιχειρήσεις, μία στις τρεις μικρές και μία στις τέσσερις μεσαίες δήλωναν ότι αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα ρευστότητας.
Πέρα από αυτό το εύρημα, που προκύπτει από την έρευνα της Εθνικής, τα στοιχεία που παρουσίαζονται στη μελέτη της τράπεζας δείχνουν ότι η τεράστια ρευστότητα από το κράτος επέτρεψε όχι μόνο να αποφευχθούν μαζικά «λουκέτα» επιχειρήσεων, αλλά και να βελτιωθεί η σχέση ενάρξεων προς τις λήξεις επιχειρήσεων το 2020 σε σχέση με το 2019. Ενώ το 2019, με θετικό ρυθμό ανάπτυξης, οι ενάρξεις ήταν 1,7 φορές περισσότερες από τις λήξεις, το 2020, με ύφεση που ξεπέρασε το 8%, η σχέση αυξήθηκε στις 2,3 φορές.
Πρέπει να σημειωθεί ότι, στην Ελλάδα, σχεδόν όλες οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αξιοποίησαν κάποια ή και όλα τα μέτρα στήριξης που πρόσφερε ο κρατικός τομέας, σε ποσοστό μάλιστα που ξεπέρασε τον αντίστοιχο μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Όσον αφορά τις εκτιμήσεις των επιχειρήσεων για τις προοπτικές της δραστηριότητάς τους μετά την πανδημία, η έρευνα καταγράφει αισιόδοξες προβλέψεις των επιχειρήσεων για σχετικά γρήγορη επαναφορά στα προ πανδημίας μεγέθη, ενώ οι περισσότερες επιχειρήσεις δηλώνουν ότι βρίσκονται σε φάση αναπτυξιακού σχεδιασμού. «Η επιτυχής στήριξη επιτρέπει στις ΜμΕ να προχωρήσουν αλώβητες στην επόμενη μέρα με μοχλό το Ταμείο Ανάκαμψης», συμπεραίνουν οι αναλυτές της Εθνικής.
Τα ευρήματα της έρευνας έχουν ιδιαίτερη σημασία αυτή την περίοδο, όπου σχεδιάζεται η αξιοποίηση των δανείων ύψους 12,7 δισ. ευρώ, που θα διοχετευθούν ως το 2026 από το Ταμείο Ανάκαμψης για την υποστήριξη επενδυτικών σχεδίων των επιχειρήσεων. Τούτο διότι, ίσως για πρώτη φορά, μια έρευνα από συστημική τράπεζα φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι υπάρχει μια κρίσιμη μάζα μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν την απαιτούμενη οικονομική σταθερότητα και τις επιχειρηματικές προοπτικές που θα επέτρεπαν να θέσουν σοβαρή υποψηφιότητα για τα δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Θα πρέπει βέβαια να τονισθεί ότι, όπως προκύπτει και από τη χαρτογράφηση του τομέα των ΜμΕ που παρουσιάζει στην έρευνά της η Εθνική, από τις συνολικά 780.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις περίπου 616.000 (ποσοστό 79%) είναι ατομικές επιχειρήσεις, οι οποίες δύσκολα μπορούν να περάσουν την αξιολόγηση με τραπεζικά κριτήρια, για να φθάσουν στον… παράδεισο του Ταμείου Ανάκαμψης.
Όμως, υπάρχει και το 21% των ΜμΕ, που είναι εταιρείες και οποίες παράγουν το 60% του συνολικού κύκλου εργασιών των ΜμΕ. Από αυτές τις περίπου 164.000 εταιρείες ένα μέρος φαίνεται πως θα μπορούσε να θέσει σοβαρή υποψηφιότητα για τα δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Υπενθυμίζεται ότι η ειδική task force που έχει συγκροτηθεί από κυβέρνηση, τράπεζες και επιχειρηματικούς φορείς θα παρουσιάσει ως το τέλος του Αυγούστου τις προτάσεις της, σχετικά με τον τρόπο αξιοποίησης των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης για να υποστηριχθούν περισσότερο τα σχέδια των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και να αποσοβηθεί ο κίνδυνος μιας οικονομικής ανάπτυξης δύο ταχυτήτων, με τα δάνεια να κατευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά σε μεγάλες επιχειρήσεις, για τον οποίο έχει μιλήσει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, στην αποκλειστική του συνέντευξη στο Business Daily.
Τα συμπεράσματα της έρευνας
Ειδικότερα, όπως αναφέρουν οι αναλυτές της Εθνικής Τράπεζας,
- Μέσω έρευνας πεδίου σε δείγμα 600 ΜμΕ, διερευνάται ο βαθμός στον οποίο συνέβαλαν τα κρατικά και τραπεζικά μέτρα παροχής ρευστότητας τόσο στην επιβίωση των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των περιορισμών, όσο και στην άμβλυνση τυχόν δομικών επιδράσεων στην μεσοπρόθεσμη στρατηγική τους, όπως αυτές διαφαίνονται από τη μεταβολή βασικών παραμέτρων της λειτουργίας των επιχειρήσεων.
- Προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι πρωτοφανείς συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, η μεγάλη πλειοψηφία των ΜμΕ στράφηκε προς τις προσφερόμενες ενισχύσεις, προτιμώντας τα εργαλεία εκείνα που προσέφεραν άμεση ρευστότητα.
- Συγκεκριμένα, το 46% των ΜμΕ επέλεξε έναν συνδυασμό των μέτρων από αυτά που είχαν διαθέσιμα (αναστολή συμβάσεων εργασίας, επιστρεπτέα προκαταβολή και τραπεζικό δανεισμό με ευνοϊκούς όρους), ενώ 30% των ΜμΕ έκανε χρήση ενός μόνο μέτρου προκειμένου να αντλήσει ρευστότητα. Τέλος, 8% των ΜμΕ προτίμησαν άλλου είδους μέτρα αναστολής πληρωμών.
- Αθροιστικά τα μέτρα στήριξης κάλυψαν το 84% του τομέα των ΜμΕ (έναντι 80% του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ). Η προτίμηση των ΜμΕ ως προς τον τρόπο άντλησης ρευστότητας εμφανίζει αποκλίσεις ανάλογα με το μέγεθος της επιχείρησης, με τις πολύ μικρές επιχειρήσεις να προτιμούν την επιστρεπτέα προκαταβολή και τις μεσαίες τον δανεισμό με ευνοϊκούς όρους.
- Η ευρεία χρήση των μέτρων αποτέλεσε πολύτιμη ενίσχυση για τη μεγάλη πλειοψηφία των ΜμΕ. Αναλυτικότερα, βάσει της έρευνας της ΕΤΕ, το 52% του τομέα κατάφερε μέσω των μέτρων να εξασφαλίσει επαρκή ρευστότητα προκειμένου να συνεχίσει την λειτουργία του, ενώ σε ικανοποιητικό βαθμό ωφελήθηκε άλλο ένα 15% του τομέα. Μόλις 17% των ΜμΕ δήλωσε ότι δεν βοηθήθηκε επαρκώς ενώ έκανε χρήση των μέτρων.
- Εξετάζοντας κομβικά οικονομικά μεγέθη του τομέα των ΜμΕ κατά την πανδημία, γίνεται αντιληπτό πως τα μέτρα αποσόβησαν μία ενδεχόμενη κρίση ρευστότητας στις ΜμΕ και έτσι η απότομη πτώση των πωλήσεων και των κερδών δεν οδήγησε σε επί τα χείρω δομικές αλλαγές στη δραστηριότητα τους.
- Ειδικότερα, το καθαρό ισοζύγιο απαντήσεων των ΜμΕ ως προς τη μεταβολή πωλήσεων το 2020 ήταν αναμενόμενα αρνητικό (-40% του τομέα, με 19% των ΜμΕ να δηλώνουν άνοδο και 59% να δηλώνουν πτώση πωλήσεων). Αντίστοιχη πορεία ακολούθησαν τα κέρδη των ΜμΕ (καθαρό ισοζύγιο -43% του τομέα).
- Αντίθετα, διαθρωτικά μεγέθη όπως η απασχόληση και οι πάγιες εγκαταστάσεις παρέμειναν σχετικά σταθερά για την πλειοψηφία του τομέα (με οριακά θετικό καθαρό ισοζύγιο απαντήσεων). Τα παραπάνω δεδομένα, σε συνδυασμό με την επιλογή των ΜμΕ να μην προσαρμόσουν τις τιμές τους στη χαμηλότερη ζήτηση που αντιμετώπισαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, υποδηλώνει ότι οι ΜμΕ εξέλαβαν την πανδημία ως μια συγκυριακή διαταραχή, που δεν ανατρέπει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική τους.
- Η παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώνεται περαιτέρω από το γεγονός πως μετά το πέρας της πανδημίας οι ΜμΕ αναμένουν υψηλότερες πωλήσεις και κερδοφορία σε σχέση με το 2019 (+20% και +5% αντίστοιχα σε όρους καθαρού ισοζυγίου απαντήσεων), ενώ σχεδιάζουν την περαιτέρω ανάπτυξη τους, τόσο όσον αφορά την απασχόληση (+11%) όσο και την επέκταση των πάγιων εγκαταστάσεών τους (+14%). Αντίστοιχα, ως προσωρινή εκλαμβάνεται η αρνητική διαταραχή στην παραγωγικότητα της εργασίας και στην απόδοση των παγίων τους.
- Συγκεκριμένα, όσον αφορά την παραγωγικότητα της εργασίας, ενώ κατά τη διάρκεια της πανδημίας μειώθηκε για το 45% των επιχειρήσεων, το 79% των ΜμΕ θεωρεί πως με το πέρας της πανδημίας η παραγωγικότητα της εργασίας θα είναι ίδια ή και υψηλότερη από τα επίπεδα του 2019. Παρόμοια είναι η εκτίμηση των ΜμΕ για την πορεία της απόδοσης παγίου κεφαλαίου, με το 69% του τομέα με το πέρας της πανδημίας να αναμένει ίση ή καλύτερη απόδοση έναντι του 2019.
- Αξίζει να αναφερθεί πως η ανάκαμψη της δραστηριότητας έχει ήδη αρχίσει σταδιακά να πραγματοποιείται, καθώς το 17% των ΜμΕ δηλώνει ότι έχει επανέλθει στα επίπεδα πωλήσεων του 2019, με ένα επιπλέον 1/2 του τομέα να εκτιμά ότι θα επανακάμψει εντός της επόμενης διετίας. Ωστόσο, η ανάκαμψη για το 1/3 των ΜμΕ αναμένεται βραδύτερη καθώς εκτιμάει πως θα επανέλθει στα πρότερα επίπεδα δραστηριότητας σε περισσότερο από 3 χρόνια, με τις πολύ μικρές επιχειρήσεις να επηρεάζονται εντονότερα καθώς το αντίστοιχο ποσοστό για εκείνες αγγίζει το 41% (έναντι 33% τόσο για τις μικρές όσο και για τις μεσαίες επιχειρήσεις).
- Η αποτελεσματική στήριξη που έλαβαν οι ΜμΕ από τα μέτρα επιβεβαιώνεται και από άλλους δείκτες χρηματοοικονομικής αντοχής, όπως:
• Το ποσοστό επιχειρήσεων με έντονο πρόβλημα ρευστότητας διατηρήθηκε σχετικά σταθερό εν μέσω της πανδημίας (της τάξης του 15%), με μικρή επιδείνωση σε μικρές επιχειρήσεις – οι οποίες παρέμειναν ωστόσο σε καλύτερη θέση συγκριτικά με τα επίπεδα της προηγούμενης οικονομικής κρίσης.
• Τις χρεωκοπίες επιχειρήσεων, καθώς βάσει επίσημων στοιχείων, το 2020 (έτος που το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 8,2%) καταγράφηκαν 23% λιγότερες λήξεις επιχειρήσεων σε σχέση με το 2019.
- Συμπερασματικά, μετά το αρχικό χτύπημα της πανδημίας και το πλήγμα που αυτό είχε στη δραστηριότητα του επιχειρηματικού τομέα, οι ελληνικές ΜμΕ – στηριζόμενες από τα μέτρα τόνωσης ρευστότητας – παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ανθεκτικές (με το 67% να είναι πλέον ικανό να λειτουργήσει απρόσκοπτα δίχως την παροχή στήριξης και το οποίο παράγει τα 4/5 της προστιθέμενης αξίας του τομέα).
- Υπό αυτές τις συνθήκες, δημιουργούνται καλύτερες προοπτικές όσον αφορά την αναπτυξιακή πορεία των ΜμΕ μετά το τέλος της πανδημίας, καθώς διασφαλίζεται ότι δε θα παρεκκλίνουν σημαντικά από τα μακροπρόθεσμα σχέδιά τους και θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες της επόμενης μέρας.
