Στη Βιομηχανική Επανάσταση στα τέλη του 18ου αιώνα μία μόνο δύναμη άλλαξε τα πάντα. Σήμερα ο κόσμος μας βιώνει μία πιο δραματική ακόμη μετάβαση καθώς τέσσερις ισχυρές δυνάμεις ανατροπής αφήνουν το αποτύπωμά τους και θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πάντα στην παγκόσμια οικονομία.
Η McKinsey σε μελέτη της υπολογίζει ότι η αλλαγή αυτή συμβαίνει δέκα φορές ταχύτερα και έχει 3.000 φορές ισχυρότερο αντίκτυπο σε σχέση με τη Βιομηχανική Επανάσταση. Σημειώνει δε πως ενώ όλοι γνωρίζουμε ότι οι ανατροπές αυτές είναι σε εξέλιξη, οι περισσότεροι εξ ημών αποτυγχάνουμε να κατανοήσουμε την πλήρη έκταση των επιπτώσεών τους. Οι τέσσερις δυνάμεις που οδηγούν το μέλλον είναι οι ακόλουθες:
1. Μετατοπίζεται το κέντρο βάρους της οικονομίας
Η δυναμική της οικονομικής δραστηριότητας έχει μεταφερθεί σε αναδυόμενες αγορές όπως η Κίνα και σε πόλεις μέσα σε αυτές τις αγορές. Το κέντρο βάρους της παγκόσμιας οικονομίας μετατοπίζεται έτσι προς την Ανατολή και το Νότο ταχύτερα από ό,τι ποτέ στο παρελθόν. Έως και το 2000 το 95% των 500 μεγαλύτερων επιχειρήσεων στον κόσμο (όπως αποτυπώνονται στην κατάταξη του Fortune Global 500) είχαν την έδρα τους σε αναπτυγμένες οικονομίες. Έως το 2025, όταν η Κίνα θα έχει περισσότερες επιχειρήσεις στην κατάταξη από τις ΗΠΑ ή την Ευρώπη, σχεδόν το 50% των μεγαλύτερων επιχειρήσεων του πλανήτη θα έχουν την έδρα τους σε αναδυόμενες αγορές.
Εξίσου σημαντικό όμως είναι το γεγονός ότι το κέντρο βάρους μετατοπίζεται και εντός των αναδυόμενων αγορών αυτών. Ο παγκόσμιος πληθυσμός σε αστικά κέντρα αυξανεται ετησίως κατά 65%. Είναι σαν να προστίθεται ένα Σικάγο κάθε χρόνο, εξηγεί η McKinsey. Από το 2010 έως και το 2025 το ήμισυ της ανάπτυξης του παγκόσμιου ΑΕΠ θα προέρχεται από 440 πόλεις σε αναδυόμενες αγορές. Και μπορεί το Μουμπάι, το Ντουμπάι και η Σανγκάη να είναι ήδη ισχυρά οικονομικά κέντρα, αλλά το 95% των πόλεων αυτών είναι μικρές και μεσαίου μεγέθους και ενδεχομένως τα στελέχη των επιχειρήσεων της Δύσης να μην τις έχουν καν ακούσει ή να μην μπορούν να δείξουν πού βρίσκονται στον χάρτη.
2. Η επιτάχυνση της τεχνολογικής αλλαγής
Η τεχνολογία από την τυπογραφία έως την ατμομηχανή και το Ιντερνετ ήταν πάντοτε μία δύναμη ανατροπής του status quo. Η διαφορά σήμερα είναι και πάλι η ταχύτητα με την οποία η τεχνολογία αλλάζει τις ζωές μας. Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από 50 χρόνια από την εφεύρεση του τηλεφώνου για να έχει το ήμισυ των νοικοκυριών στις ΗΠΑ ένα τηλέφωνο. Χρειάστηκε να περάσουν 38 χρόνια από την εφεύρεση του ραδιοφώνου για να προσελκύσει το νέο μέσο 50 εκατομμύρια ακροατές παγκοσμίως. Αλλά το Facebook προσέλκυσε 6 εκατομμύρια χρήστες τον πρώτο χρόνο και ο αριθμός αυτός πολλαπλασιάστηκε 100 φορές μέσα στην επόμενη 5ετία. Η εφαρμογή μηνυμάτων WeChat της Κίνας έχει 300 εκατ. χρήστες. Όσο ταχύτερα αφήνουμε τις νέες εφαρμογές της τεχνολογίας να μπουν στη ζωή μας τόσο ταχύτερα πολλαπλασιάζονται και οι καινοτομίες. Το 2009, δύο χρόνια μετά την παρουσίαση του iPhone, οι developers είχαν δημιουργήσει περίπου 150.000 εφαρμογές. Έως το 2014 ο αριθμός είχε εκτιναχθεί στα 1,2 εκατομύρια και οι χρήστες είχαν κάνει 75 δισεκατομμύρια downloads (περισσότερα από δέκα για κάθε άνθρωπο στον πλανήτη).
Πριν από 20 χρόνια λιγότερο από το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού είχε κινητό τηλέφωνο. Σήμερα τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού έχουν ένα και το 1/3 επικοινωνεί μέσω διαδικτύου.
3. Ο κόσμος γηράσκει. Αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο
Η μέση ηλικία του παγκόσμιου πληθυσμού ανεβαίνει. Η γονιμότητα υποχωρεί και η γήρανση εμφανής εδώ και δεκαετίες σε ανεπτυγμένες οικονομίες, εξαπλώνεται τώρα στην Κίνα και σύντομα θα φτάσει και στη Λατινική Αμερική.
Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία η γήρανση σημαίνει ότι ο πληθυσμός του πλανήτη θα μπορούσε να σταματήσει να αυξάνεται. Πριν από 30 χρόνια μόνο ένα μικρό ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε σε λίγες χώρες με ποσοστά γονιμότητας πολύ χαμηλότερα εκείνων που χρειάζονται για να ανανεώνεται κάθε γενιά – 2,1 παιδιά ανά γυναίκα. Το 2013 όμως το 60% ζούσε σε χώρες με ποσοστά γεννήσεων χαμηλότερα της αναλογίας αυτής.
Η Κομισιόν υπολογίζει ότι ο πληθυσμός της ισχυρότερης ευρωπαϊκής οικονομίας, της Γερμανίας θα συρρικνωθεί κατά 20% έως το 2060 και ο αριθμός των ανθρώπων σε ηλικία εργασίας θα μειωθεί από 54 εκατ. το 2010 σε 36 εκατομμύρια το 2060.
4. Εμπόριο, άνθρωποι και data
H τελευταία δύναμη ανατροπής είναι το πόσο πολύ συνδεδεμένος είναι ο κόσμος μέσω του εμπορίου και των ροών κεφαλαίου, ανθρώπων και πληροφορίας. Το εμπόριο και ο χρηματοοικονομικός κλάδος ήταν πάντοτε παράγοντες της παγκοσμιοποίησης. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως έχουμε μία θεμελιώδη αλλαγή. Αντί να έχουμε μία σειρά από οριζόντιες διασυνδέσεις των μεγάλων εμπορικών κέντρων στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, το παγκόσμιο σύστημα συναλλαγών έχει εξελιχθεί σε ένα πολυσύνθετο, σπειροειδές δίκτυο.
Ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών ανάμεσα στην Κίνα και την Αφρική εκτινάχθηκε από μόλις 9 δισ. το 2000 σε 211 δισ. το 2012. Οι παγκόσμιες ροές κεφαλαίου αυξήθηκαν κατά 25 φορές από το 1980 έως το 2007. Περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι πέρασαν τα σύνορα της χώρας τους το 2009, με τον αριθμό να είναι 5 φορές μεγαλύτερος από εκείνον του 1980. Όλες αυτές οι τάσεις ανεκόπησαν κατά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και έχουν έκτοτε επιστρέψει με βραδύτερους ρυθμούς. Η πανδημία έφερε ακόμη ένα διάλειμμα. Αλλά οι διασυνδέσεις και οι δυνατότητες υπάρχουν και η McKinsey πιστεύει ότι δεν θα αργήσουμε να έχουμε μία νέα φάση παγκοσμιοποίησης με άνευ προηγουμένου ευκαιρίες και ίσως και άνευ προηγουμένου μεταβλητότητα.
